مسأله پرسش جاهل از عالم، نکته ای است که در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است. این امر عقلایی بعدها سازمان مذهبی جامعه را به دو بخش عالم و جاهل تقسیم کرد و به تدریج بحث مفتی و مستفتی را پدید آورد.
ادامه مطلباین شور در کوتاه مدت مى شود از مجتهدان موجود تشکیل شود ولى در دراز مدت با تخصصى شدن فقه مى توان شورایى از متخصصین ابواب مختلف فقهى تشکیل داد تا مسائل را با آگاهى بیشتر مورد توجه قرار دهند.
ادامه مطلبمراجعه به اعلم بین عقلاء همیشگى و دائمى نیست. معمول در صورتى به اعلم مراجعه مى شود که مورد اختلاف از امور مهم و سرنوشت ساز باشد. اگر در این حدّ از اهمیت نباشد عقلاء خود را ملزم به رجوع به اعلم نمى دانند.
ادامه مطلببا تعدد مرجع و یکسان بودن درفضیلت به هر یک که بخواهد مى تواند مراجعه کند و در صورت تفاوت وآگاه نبودن از اختلاف آنان مخیر است بین مراجعه به فاضل ومفضول و احوط تعیین فاضل است.
ادامه مطلببرخى مکلف را مخیر دانسته اند و برخى گفته اند: مکلف باید از اعلم و اَدیَن مسائل شرعى خود را بپرسد و این نظر سزاوارتر است; زیرا اطمینان در این صورت نزدیکتر و مؤکدتر است و اصول تمام بر آن گواه مى باشد.
ادامه مطلبروایاتى که واژه افقه درآن آمده همه مربوط به قاضى تحکیم و باب قضاست. بدیهى است که در قضاوت چاره اى جز تعیین حکم نیست. در نهج البلاغه افضل ذکر شده بود. فقه به معناى درک عمیق است که قاضى با تیز بینى باید حکم مسأله اختلافى را بیابد.
ادامه مطلبافقهیت در روایت همردیف اعدل و اصدق و اورع آمده و یقینا برخى از آنها مرجح نیستند بنابراین افقه بودن هم به تنهائى مرجح نخواهد بود. به نظر مى رسد که این چهار صفت با هم مرجح هستند و این دلیل بر ترجیح فتواى اعلم نیست.
ادامه مطلباگر موارد اختلافى که از نظرات اصحاب ائمه بیان کردیم پذیرفته شود دلیل اول و دوم تمام خواهد بود و اطلاقات ادله و سیره متشرعه برجواز مراجعه به عالم با وجود اعلم در موارد اختلاف دلالت خواهد داشت. بر این سیره از کلام فقها و بزرگان مى توان مؤیدى نقل کرد.
ادامه مطلبکسانى که اعلمیت را در مرجع شرط ندانسته اند معتقدند که: شرع مقدس قول عالم و فقیه مجتهد را حجت دانسته است و اطلاقات ادله بر آن دلالت مى کند و طبق مشهوره ابى خدیجه نظر مجتهد متجزى نیز حجت است
ادامه مطلباگر اعلم را به معناى مطلق بگیریم تحقق خارجى آن مشکل مى نماد زیرا احاطه دقیق به جمیع افعال مکلفین و مسائل لازم التقلید از عهده فرد واحدى بر نمى آید. مسائل لازم التقلید دامنه وسیعى دارند: عبادى سیاسى اجتماعى اقتصادى و...
ادامه مطلبشاید مقصود از اعلم اعلم به مجموعه دین باشد; یعنى دین شناس کامل. زیرا کسى که به مجموع دین آشنایى نداشته باشد نمى تواند مذاق شرع رادریافت کند و در مواردى که ظاهراً ادله ناکافى است حکم شرع را مستند نماید.
ادامه مطلباعلم کسى است که ملکه اجتهاد او قوى تر باشد و طبق قواعد تعیین شده بهتر استنباط کند و اخبار را خوب دریافت نمایدو از دلالت مطابقى التزامى اشارات و تلحویات اخبار بهره بردو درک خوبى در فهم انواع تعارض و تشخیص آن و در جمع بین اخبار متعارض و کاربرد قواعد تعیین شده داشته باشد
ادامه مطلبپیش از شیخ انصارى فقهاء و اصولیین تعریف جامعى از اعلم ارائه نداده و به تبیین مفهوم آن نپرداخته اند. سید محمد مجاهد (م: 1242) استاد شیخ انصارى در کتاب مفاتیح الاصول1 تصریح مى کند که سخنى درتعریف وتبیین معناى اعلم به ما نرسیده است و براى شناخت اعلم باید به عرف مراجعه کرد
ادامه مطلبدر هر حال انسان نمی تواند بر غیر علم اعتماد کند و فطرت، او را وادار می کند که از صاحبان اطلاع پیروی کند و لذا امکان ندارد که فردی را پیدا کنیم که در زندگی از هیچ کس تقلید نکند و هرکس غیر از این تصور کند و یا خیال کند که از هیچ کس تقلید نمی کند خود را فریب داده است.
ادامه مطلباز ادلّه ای که می توان برای ضرورت تقلید در احکام برای غیر مجتهد اقامه کرد، اجماع مسلمین است که از گذشته تا حال، همه گذشتگان از مسلمانان، خاصه شیعیان اثنی عشری، سلفا عن خلف، از علما و فقهای خود اخذ فتوا می کرده اند و هیچ کس در این مورد آنها را مذمّت و انکار نکرده است؛
ادامه مطلب
