موعود در ادیان الهی و غیر الهی
ایمان به ظهور منجی بشریت از وضع موجود و اقامه عدل و داد، به صورت فطری در نهاد بشر وجود دارد...
ادامه مطلبزرتشت
مقدمه اى بر مقايسه اديان توحيدى
1. نسبت اديان با يكديگر اديان از ديد كلى به دو مجموعه تقسيم مى شوند: توحيدى و غيرتوحيدى. مجموعه اديان توحيدى (شامل يهوديت، مسيحيت، آيين زردشت و اسلام) به سه اصل توحيد، نبوت و معاد قائلند، ولى اديان غيرتوحيدى هيچ يك از اين سه اصل را قبول ندارند: آن اديان به جاى توحيد، از شرك و به جاى نبوت، از حكمت[1] و به جاى معاد، از تناسخ سخن مى گويند.
ادامه مطلب
شر در اديان باستان
فراگيربودن مسئله شر در دين‌هاي ايران باستان نشان‌دهنده‌ي اين است که در مسالک و مذاهب و نحله‌هاي وابسته به ايران باستان، زردشتي، مهرپرستي، مانويت و زرواني و گنوسي بن‌مايه‌ي اعتقادي مشترکي وجود داشته است. در ترجمه‌ي حاضر، مسئله‌ي ثنويت در دين زردشتي با مقايسه بين صفات شر و خير که هر دو با بسامد بسيار گسترده‌اي در زبانهاي اوستايي، فارسي باستان و پهلوي به کار رفته بررسي شده است. راه حلي کلي دين زردشتي براي مسئله شر اين است که دو مينوي شر و خير از ازل و بيرون از اين جهان وجود داشته است؛ نيروي شر به سبب گزينش نادرست، شر گرديد و خير به دليل گزينش درست، خير شد.
ادامه مطلب
سوشيانت موعود زرتشت و مقايسه آن با موعود اديان بزرگ
پيش از آن که اهورامزدا جهان مادي بيافريند، عالم روحاني را که آن را عالم فروهر گويند، آفريد.يعني آن چه بايستي هيئت مادي به خود بگيرد. از پيش صورت معنوي يا فروهر آن آفريده شده است واز روي صور عالم فروهر ترکيب جسماني پذيرفته، به جهان در آمدند. (3000 سال دوام عالم معنوي)
ادامه مطلب
زن در اديان بودا، زرتشت، يهود، مسيحيت و اسلام
زن حقيقتي است که در طول تاريخ، فراز و نشيب‌هاي فراواني را تحمل کرده و از زنده به گور شدن تا خدايي شدن را به خود ديده است. زن غير از حقيقت انساني، رازي در خود نهفته دارد که بايد جلوه‌هاي مختلف آن کشف و صورت‌هاي گوناگونش پديدار شود تا آن گونه که هست، شناسايي و معرفي گردد.
ادامه مطلب
حجاب و پوشش در اديان زرتشت، يهود و مسيحيت
براساس جهانبيني اديان الاهي، انسان خليفه خداوند و مركز و محور جهان هستي است. وي عهده‌دار رسالت كسب معرفت، تهذيب نفس و اصلاح جامعه است. و حيات او در جهان آخرت نيز استمرار دارد. علاوه بر حفظ كرامت انسان، استعدادهاي معنوي و عقلاني بشر در پرتو رهيافتهاي فطري و هدايتهاي وحياني شكوفا مي‌شود. حجاب و پوشش از جمله موضوعاتي است كه رعايت آن موجب حفظ كرامت انسان است.
ادامه مطلب
پوشش زن در اديان الهى
پوشش و عفاف از آن جهت که يک امر فطرى است و براى حيات اجتماعى انسان ضرورت دارد، در اديان و مذاهب الاهى داراى جايگاه خاصى است. تمام اديان آسمانى، حجاب و پوشش را بر زن واجب و لازم شمرده اند و جامعه بشرى را به سوى آن فراخوانده اند؛ زيرا حيا و لزوم پوشش به طور طبيعى در نهاد زنان به وديعت نهاده شده و احکام و دستورهاى اديان الاهى هماهنگ و همسو با فطرت انسانى تشريع شده است.
ادامه مطلب
جنبش هاي ماني و مزدک: ريشه‌ها، انديشه‌ها و پيامدها
به گواهي تاريخ، نخستين جنبش‌هاي فکري ايرانيان در برابر قدرت حاکم در دوران پادشاهي ساسانيان رخ داده است. به سخن ديگر، با اطمينان مي‌توان گفت که پيش از بنيانگذاري سلسلة ساساني، در هيچ جاي تاريخ گزارشي که بيانگر قيامهاي مردمي، درگير شدن مردمان با حکومت و حتي دگرانديشي توده‌ها به معناي گستردة آن بوده باشد، ثبت نشده است. علت را شايد بتوان اينگونه توضيح داد که پايه گذاري شاهنشاهي با شکوه هخامنشيان که به تعبيري بنيانگذاري هويت ملت ايران در آغاز تاريخ دوران نو شمرده مي‌شود، با صدور نخستين «اعلامية حقوق بشر»، از سوي کوروش بزرگ همراه بوده است.
ادامه مطلب
درجات گناه، تاوان و پَتِت در دين زرتشتي
گناه در دين زرتشتي بنابر روايات و متون پهلوي به درجات مختلفي تقسيم مي شود كه عبارتند از: 1. فرمان 2. سروشوچر نام 3. آگرفت 4. اويرشت 5. اردوش 6. خور 7. بازاي 8. يات 9. تناپوهل برخي از اين گناهان چنانكه خواهيم ديد داراي كيفر و تاواني سبك هستند كه با توبه و تعداد معين تازيانه اثرات آن از بين مي رود ولي برخي ديگر چون گناه تناپوهل، تاواني سنگين داشته و شخص گناهكار بعد از تحمل كيفرهاي سخت به اعدام محكوم شده و در خور مرگ است.
ادامه مطلب
يشت‌ها
يشت‌ها سرودهايي هستند که در آنها ستايش ايزدان قديم ايراني مطرح شده است. يشت‌ها از نظر قدمت، سبک و مطالب يکسان نيستند؛ همچنين نام برخي از آنها با مضمونشان مطابقت ندارد. هر يشت به بخش‌هايي به نام «کرده» تقسيم مي‌شود؛ بيت اول و عموماً بيت آخر ِهر کرده با توصيف ايزد و عبارتي مبتني بر پرستش او آغاز مي‌شود، به صورتي که اوصاف اصلي ايزد مورد پرستش در آن نمايان است. در يشت‌ها داستان‌هاي اسطوره‌اي بيشتر به صورت اشاره‌اند، اگرچه در روايت‌هاي زند و پازند آنها کامل‌تر و مفصل‌تر مطرح شده‌اند.
ادامه مطلب
دساتير آسماني، دين نامه جعلي زرتشتيان
دساتير آسماني نام كتابي است جعلي منسوب به زرتشتيان، كه مدت هاي مديدي دانشمندان و پژوهشگران شرق و غرب به بحث وجدل پيرامون آن مشغول بودند از اين ميان گروهي موافق و اكثريت مخالف قدمت واصالت آن بودند. چندي پيش نسخه دستنويسي به خط خوش نستعليق از ترجمه و تفسير اين كتاب به دست نگارنده رسيد كه به دليل اهميت آن بر آن شدم تا به بهانه معرفي اين دستنويس توضيحاتي پيرامون كتاب ، متن و ترجمه آن و چگونگي پيدايش و چاپ آن ارائه دهم. امروزه تقريباً روشن شده كه به احتمال قوي اين كتاب محصول فرقه آذركيوانيه و ساخته و پرداخته مؤسس اين فرقه يعني آذر كيوان (942ـ1027ق / 1612ـ1529م) است. اين فرقه ادبياتي نسبتاً وسيع داشته كه به نام و مشخصات شماري از آنها، در دبستان المذاهب و شارستان چهار چمن كه خود نيز جزو همين گروه هستند، اشاره شده است.
ادامه مطلب
آخرت شناسي اسلامي و زرتشتي
پژوهش هاي تطبيقي درباره دو دين اسلام و زرتشت، كاري است بيش و كم، بر زمينْ مانده. گفته هاي جانب دارانه و حُكم هاي كُلي گويانه، البته بسيارند; اما بيشتر، متأسفانه، ريشه به نارواداري ها و برتري جويي ها مي رسانند تا اين اصل بديهي كه همه اديان، باري، شاخه هايي رُسته بر يك بُن اند. نيز، از سويي ديگر، افراط در همسان انگاري دين زرتشت با اديان سامي، در چنين پژوهش هايي نقشي ويران گر ايفا كرده است.(1) از همين رو، در نوشتار حاضر كوشش كرده ام تا پژوهش در آخرت شناسي اسلامي و زرتشتي، بركنار از افراط ها و تفريط هاي مرسوم بماند. هدف بررسي و مقايسه بي طرفانه ساختارها و اجزاي دو آخرت شناختِ مذكور است; و اميدوارم كه اين كار را با احترام به منطق دروني هر يك، انجام داده باشم.
ادامه مطلب
مزدك؛ اصلاح طلبي و فروپاشي
هنگامي كه ابوعلي حسن بن علي بن اسحاق طوسي، ملقّب به خواجه نظام الملك قلم به دست گرفت تا شرحي در احوالِ مزدكيان بنويسد، بيش از هر چيز در دل داشت تا نشان دهد «بَواطنه» نخستين كسان نيستند كه از "دين" روي برتافته اند، بلكه «به همه روزگار، خارجيان بوده اند، از روزگارِ آدم عليه السّلام تا اكنون». آنچه به اين "چشمداشت" مي آمد، برگرفت وبقيه را فروهشت.
ادامه مطلب
جهان بيني زرتشت براساس سرودهاي گاتها
براي انجام هر نوع مطالعه درباره ي دين باستاني ايران زمين، بي شک مهم ترين منبع مطالعه، کتاب مقدس آئين زرتشتي يعني « اوستا» و پس از آن کتابهاي ديني است که در دوره هاي بعدي و به زبان پهلوي نگاشته شده اند. چنانکه از سنتهاي زرتشتي و شواهد تاريخي برمي آيد، ادعيه، سرودها و قوانين ديني زرتشتي، از حدود 1500 تا 800 پيش از ميلاد، که به عنوان محدوده ي تاريخي زندگي زرتشت در نظر گرفته مي شود، تا قرنها پس از آن تنها به صورت شفاهي و يا به شکل متوني پراکنده وجود داشت و سينه به سينه آموخته و نقل مي شد. به نوشته ي « دينکرد» اولين پادشاه ساساني اردشير بابکان
ادامه مطلب
متون ديني آيين ماني
قصد نگارنده در اين نوشتار، نه بيان زندگي يا تعاليم ماني، بلكه بررسي ادبيّات مانوي و معرفي متون عمده آن است. دين ماني هرچند ديني اصيل نيست و آميخته اي از تعاليم چند دين بزرگ، يعني دين زرتشت، بودا و مسيحيّت، است با اين همه از چند نظر از برخي اديان ديگر ممتاز است. شخص ماني به نوشتن كتاب، و به تصوير كشيدن تعاليم خود، اهميّت داده است. برخلاف بودا و زرتشت و عيسي كه چيزي به رشته تحرير درنياوردند، ماني به دست خود، هشت كتاب نوشته است. علاوه بر اين، ادبيّات مانوي انبوهي از كتابهاي مختلف است كه به زبانهاي گوناگون نوشته شده اند، لذا دين ماني از لحاظ گوناگوني زبان متونش نيز جالب توجه است. متون مانوي به زبانهاي پارسي ميانه، پهلوي، سغدي، چيني و اويغوري نوشته شده اند. تصويرگري ماني و آثار به دست آمده در اين زمينه (به ويژه كتاب ارژنگ) از امتيازات او محسوب مي شود.
ادامه مطلب