با دقت در اين بحث بسياري از ويژگي هاي عالم آخرت روشن ميشود و راهي براي شناخت آن به جز نقل و راه وحي وجود ندارد. اين راه بهترين و تنها راه مطالعه آخرت است. اين كه آن روز، روز حسابرسي و جز او پاداش است، روز اجتماع همگاني و جدايي نيكان از بدان، روز جاودانگي و بقا، روز تنهايي و حسرت، روز دشواري و بروز عظمت ها است. روز حق و بروز نهانيها و... .
سومين مرحله از مراحل معاد، قيامت كبري است كه خود مراحل متعددي دارد. قيامت كبري در مقابل قيامت صغري (مرگ) نام گذاري شده است. در اين مرحله انسان به آخرين منزل از مراتب سير تكاملي خود نائل ميآيد. در واقع اين مسافر به مقصد نهايي خود ميرسد. هدف آفرينش آسمان و زمين و جن و انس تحقق يافته و انسان به آرامش و ثبات لازم واصل ميشود
براي قيامت در قرآن و روايات اسامي صفات متعددي ذكر شده كه هر يك بيانگر معنا و وصف و خصوصيتي از آن حادثه عظيم و داهيه كبري است. در واقع هر اسمي به همراه خود پيامي دارد كه البته اين پيامها هدفهاي تربيتي را تعقيب ميكند. در بحث آينده بعضي از اسماء و صفات قيامت در قرآن و روايات به اختصار مورد بررسي قرار ميگيرد.
ياد مرگ و مردگان از آنجا كه هم براي زندگان آثار تربيتي فراوان دارد و هم براي مردگان فوايد فراواني؛ در فرهنگ اسلامي نسبت به آن سفارش زيادي شده است. از امام صادق عليه السلام نقل شده است: ياد مرگ شهوات نفس را ميميراند و غفلت را از بين ميبرد و دل را به وعده هاي خداوند قوت ميبخشد و طبع او را رقيق و پرچم هاي هوا را ميشكند و آتش حرص را خاموش ميكند.
ادامه مطلب
عالم برزخ ـ چنانكه گذشت ـ ملكوت و باطن و حقيقت اين عالم است چنانكه هر موجود علاوه بر صورت مادي و محسوس و ظاهري خود، يك باطن و يك حقيقت و يك چهره ملكوتي دارد كه اين چهره براي ما قابل ادراك نيست. مثلاً «غيبت» يك صورت ظاهر دارد كه همان سخن گفتن پشت سر برادر مومن جهت تنقيص او است. ولي ملكوت غيبت به تعبير قرآن كريم «خوردن گوشت برادر مرده انسان» است.
با توجه به اهميت و خطر حق الناس، روشن است اولين و مهمترين كاري كه بايد براي متوفي انجام داد پرداخت ديون و حقوقي است كه جنبه حق الناس دارد و بر گردن او ميباشد. و در درجه دوم بايد آنچه كه جنبه حق اللّه دارد و او آنها را ترك كرده انجام داد. نمازها و روزه ها و حج و زكوة و... را كه بر گردن او است به نيابتش انجام دهيم و يا براي انجام آنها اجير بگيريم
اعمال انسان از نظر كميت و وسعت و كيفيت تأثير يكسان نيست. بعضي از اعمال از دايرهاي محدود برخوردار است. و اثر آن محدود به زمان انجام و يا محدود به حيات انسان است و با مرگ پرونده آن اعمال بسته ميشود. مانند نمازهايي كه انسان ميخواند، و روزههايي كه انسان ميگيرد و مانند آن؛ به اين اعمال «آثار ما تقدم» گفته ميشود.
ادامه مطلب
ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: هيچ مومن و يا كافري (كه از دنيا ميرود) نيست مگر آن كه هنگام ظهر به ديدار خانواده خود ميآيد. اگر ديد كه خانوادهاش كارهاي خوب انجام ميدهند خداوند را براين نعمت حمد ميگويد و كافر هنگامي كه ميبيند خانوادهاش مشغول اعمال نيك هستند، دچار حسرت و اندوه ميشود.
هنگامي كه بنده مومن دفن ميشود زمين به او ميگويد: مرحبا به تو خوش آمدي. هنگامي كه بر روي من راه ميرفتي، از بهترين كساني بودي كه دوست ميداشتم. پس هرگاه متولي كار تو من شدم، به زودي خواهي دانست كه چگونه با تو رفتار خواهم كرد. آنگاه به اندازه وسعت بينايي (به انداره چشمانداز) براي او وسعت پيدا ميكند.
فشار قبر يكي از عقوبتهايي است كه در عالم قبر و برزخ دامنگير انسان ميشود و نبايد آن را معادل عذاب قبر كه در بسياري از روايات آمده است گرفت. عذاب قبر اعم از فشار قبر است و دومي يك عقوبت موقت است كه براي بسياري از مومنين نيز وجود دارد.
يكي از مراحلي را كه انسان در قبر بايد بگذراند فشار قبر است كه آن نيز از روايات فراواني استفاده ميشود. در اينجا به بعضي از روايات اشاره ميشود: ابو بصير گفته است از امام صادق عليه السلام پرسيدم: آيا كسي هست كه از عذاب قبر نجات يابد؟ حضرت فرمود:به خدا پناه ميبريم از فشار قبر، چه اندكند كساني كه از فشار قبر در امان ميمانند.
واژه «برزخ» در روايات نيز با همين مفهوم آمده است. عمرو بن يزيد گفته است: به امام صادق عليه السلام عرض كردم، شنيدم شما فرمودهايد: همه شيعيان ما ـ با همه اعمالي كه دارند ـ در بهشت ميباشند. فرمود: سخنت را تصديق ميكنم؛ به خدا قسم همگي در بهشتند. گفتم: فدايت شوم؛ گناهان آنها زياد بوده و بزرگ ميباشد.
آيات و روايات فراواني مبني بر وجود عالم برزخ و عالم قبر وجود دارد. طوري كه اعتقاد به اين موضوع را از مسلّمات شرع مقدس اسلام ميكند. از جمله آياتي كه ميتوان در اين زمينه ارايه نمود عبارت است از آيه 100 سوره مومنون كه قبلاً نقل شد و لفظ برزخ را به معناي مصطلح آن استعمال كرده بود.
ادامه مطلبدلائل عقلي و نقلي و حتي تجربي و حسي ـ اجمالاً ـ بر امكان و وقوع عالم قبر و برزخ دلالت دارد. هرچند ممكن است در جزئيات آن بين علما اختلاف باشد. ولي روشن است كه در اين زمينه دليل عمده و روشن همان دليل نقلي ـ آيات و روايات ـ ميباشد.
ادامه مطلببه لحاظ تجربي و علوم حسي نيز ـ در مجموع ـ وجود روح و مسأله ارتباط با ارواح و دريافت پيام از ارواح از مسائل مسلّم و ضروري است و به نظر نميرسد كسي منكر آن باشد. امروز دانشمندان، برخي از مشكلات علمي خود را از طريق تماس و ارتباط با ارواح حل ميكنند.
ادامه مطلب
