پرسش . دلائل نقلي برزخ را بيان كنيد.
پاسخ: آيات و روايات فراواني مبني بر وجود عالم برزخ و عالم قبر وجود دارد. طوري كه اعتقاد به اين موضوع را از مسلّمات شرع مقدس اسلام ميكند. از جمله آياتي كه ميتوان در اين زمينه ارايه نمود عبارت است از آيه 100 سوره مومنون كه قبلاً نقل شد و لفظ برزخ را به معناي مصطلح آن استعمال كرده بود.در روايتي از امام سجاد عليه السلام نقل شده است كه حضرت تلاوت فرمود « و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون «قال: القبر وانّ لهم فيه لمعيشة ضنكاً...» (خصال ج 1 ص 119 باب الثلاثة حديث 108.) امام بعد از تلاوت آيه فوق فرمود: مراد از برزخ همان قبر است و به درستي كه در آن براي آنان زندگي تنگ و سختي خواهد بود و به خدا قسم كه قبر باغي از باغهاي بهشت و يا گودالي از گودالهاي جهنّم است.
2. « وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِم مِن خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ» (آل عمران: 169 و 170) هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده مردگانند؛ بلكه آنها زندهاند و نزد پروردگارشان روزي داده ميشوند. آنها به خاطر نعمتهاي فراواني كه خداوند از فضل خود به آنها بخشيده است مسرورند و مژده داده ميشوند به خاطر كساني كه هنوز به آنها ملحق نشدهاند و در دنيا باقي ماندهاند (چون جايگاه برجسته آنان را نيز در عالم برزخ مشاهده ميكنند) كه نه ترسي بر آنها است و نه اندوهي خواهند داشت. البته بايد دقت كرد كه زنده بودن شهداي راه حقّ، حيات ديگران را نفي نميكند؛ بلكه بقيه نيز داراي حياتند.
البته حيات شهداء فضيلت ويژهاي دارد كه به شرف «عند ربّهم» مشرف شدهاند و در جوار رحمت حقّ و در پيشگاه قرب او از حياتي ويژه برخوردارند كه ممكن است ديگران از اين امتياز برخوردار نباشند. هر چند در روايتي از امام صادق عليه السلام مصداق آيه شيعيان حضرت معرفي شدهاند، حديت چنين است: «و لا تحسبنّ الذين قتلوا في سبيل اللّه امواتاً» عن ابي بصير، عن ابي عبداللّه عليه السلام قال: هم و اللّه شيعتنا إذا دخلو الجنة و استقبلو الكرامة من اللّه و استبشروا بمن لم يلحق بهم من اخوانهم من المومنين في الدنيا. «الّا خوف عليهم و لا هم يخزنون» و هو ردّ علي من يبطل الثواب و العقاب بعد الموت. (تفسير قمّي ج 1 ص 127 ذيل آيه 169 آل عمران.) در تفسير «لا تحسبنّ الذين قتلوا في سبيل اللّه امواتاً» ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: به خدا قسم آنان شيعيان ما هستند. هنگامي كه داخل بهشت ميشوند و به استقبال كرامت الهي ميروند و به خاطر برادان مومن خود كه در دنيا هستند و به آنها ملحق نشده اند، خوش وقت اند.
« الّا خوف عليهم و هم لايحزونون» و اين ردّي است بر كساني كه ثواب و عقاب بعد از مرگ را باطل ميدانند يعني اين جمله از آيه سخن كساني را كه ثواب و عقاب برزخي را باور ندارد رد ميكند. چون هيچ مسلماني منكر ثواب و عقاب قيامت نيست. آيه ديگري كه همين مطلب را بيان ميكند، آيه 154 بقره است كه ميفرمايد: «وَلاَ تَقُولُوا لِمَن يُقْتَلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِن لاَ تَشْعُرُونَ» به كساني كه در راه خدا كشته ميشوند، مرده نگوئيد، بلكه زنده هستند ولي شما نميفهميد.3. « النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوّاً وَعَشِيّاً وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ» (مومن: 46) هر صبح و شام بر عذاب آتش عرضه ميشوند (آتش بر آنها عرضه ميشود.) و روزي كه قيامت بر پا ميشود به آنها دستور داده ميشود كه آل فرعون را در سختترين عذابها داخل كنيد.
در اين آيه از دو عذاب سخن رفته است كه اوّلي مخصوص برزخ و دومي مخصوص قيامت است. عذاب اوّل با دو قرينه از عذاب دوم جدا ميشود: يكي آن كه مقيد به صبح و شام است و دوّم آن كه «عرضه ميشود» در حالي كه در عذاب دوم آنها را داخل ميكنند. روشن است كه صبح و شام تنها در برزخ مفهوم دارد كه از لحاظ زماني تابع دنيا است و در قيامت صبح و شامي وجود ندارد. همچنين كيفيت دو عذاب نيز آنها را از هم متمايز ميكند.در حديثي از امام صادق عليه السلام اين مطلب مورد توجه قرار گرفته است: قال رجل لأبي عبداللّه: ما تقول في قول اللّه عزّ وجلّ «النار يعرضون عليها غدواً و عشياً»؟ فقال ابو عبداللّه عليه السلام ما يقول الناس فيها؟ فقال: يقولون: إنّها في نار الخلد و هم لايعذبون فيما بين ذلك. فقال عليه السلام: فهم من السعداء؟ فقيل له: جعلت فداك فكيف هذا؟ فقال: إنّما هذا في الدنيا، و امّا في نار الخلد فهو قوله «و يوم تقوم الساعة أدخلوا آل فرعون أشدّ العذاب» (تفسير قمي ج 2 ص 258. ) شخصي به امام صادق عليه السلام عرض كرد: درباره اين كلام خداي عزّوجل « النار يعرضون عليها غدواً وعشياً» چه ميفرماييد؟ امام صادق عليه السلام
فرمود: مردم در اين باره چه ميگويند؟ عرض كرد: ميگويند: كه اين عذاب همان آتش جاودانه عذاب قيامت است و آنها از مرگ تا قيامت معذّب نيستند. امام عليه السلام فرمود: بنابراين آنها در برزخ جزء سعداء و نيكان هستند. يعني وقتي عذاب ميشوند جزء بهشتيان هستند. گفته شد: فدايت شوم پس مطلب چگونه است؟ آنگاه حضرت فرمود: اين عذاب تنها در برزخ است.
آيه ديگري در اين زمينه « لاَّ يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً إِلاَّ سَلاَماً وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيّاً تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيّاً» (مريم: 62 و 63) هرگز سخن لغوي نميشنوند، مگر سلام؛ هر صبح و شام در آن بهشت برايشان رزق ويژه آنها وجود دارد. اين بهشتي است كه به بندگان با تقوايمان ارث ميدهيم... در اين آيه نيز جمله «بكرة و عشيا» حاكي از آن است كه اين بهشت، همان بهشت برزخي است نه بهشت خلد.
4. «قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ» (يس: 26 و 27) بعد از آنكه او را به شهادت رساندند، به او گفته شد: وارد بهشت شو! گفت: اي كاش قوم من ميدانستند، كه پروردگارم مرا آمرزيده و از گرامي داشتگان قرار داده است.در اينجا نيز منظور از اين بهشت، بهشت برزخي است. زيرا مومن آل يس در اينجا آرزو ميكند كه قومش در دنيا از سرنوشت او آگاه شوند و بدانند چگونه خداوند او را مشمول غفران خود قرار داده و گرامي داشته است. (نگاه كنيد به آيات 62 و 63 از سوره مريم كه در آن جمله «مادامت السموات و الارض» آمده است.)
5 . « قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَأَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلْ إِلَي خُرُوجٍ مِن سَبِيلٍ» (مومن: 11) گفتند: (در قيامت ميگويند:) پروردگارا! ما را دو بار ميراندي و دو بار زنده كردي. پس اكنون به گناهان خود اعتراف ميكنيم. آيا راهي براي خروج از عذاب جهنم وجود دارد؟
وجه دلالت آيه به اين صورت است كه دو مرگ و بعد از آن دو حيات، تنها با فرض وجود برزخ راست ميآيد. به اين صورت كه انسان يكبار ميميرد و از اين دنيا ميرود به عالم برزخ و در آنجا حيات برزخي مييابد؛ دوباره با نفخه صور نيز از حيات برزخي ميميرد « وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي السَّماوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ... » (زمر: 68 ) در صور دميده ميشود و هر كه در آسمانها و زمين باشد ميميرد. اين مرگ دوم از عالم برزخ و حيات اخروي پيدا كردن است. (كشف المراد ص 425. )
6 . « فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ وَأَمَّا إِن كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَـمِينِ فَسَلاَمٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَـمِينِ وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ وَتَصْلِيَهُ جَحِيمٍ» (واقعه: 88 ـ 94) اما اگر شخص از مقربين باشد براي او (در برزخ) روح و ريحان و (در قيامت) بهشت نعيم خواهد بود... و اما از گمراهاني كه آيات الهي را تكذيب ميكنند باشد، پس عذاب موقتي از حميم (آب جوشان بدبو در برزخ) برايش خواهد بود و چشيدن عذاب جهنم در آخرت.
در اين آيات براي مقربين و نيكان دو نعمت و براي گمراهان و كفار دو عقوبت منظور شده است، كه يكي از اين دو عقوبت و نعمت در برزخ خواهد بود و ديگري در قيامت. به اين معنا احاديث فراواني وجود دارد؛ از جمله تفسير قمي از ابوبصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: «فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ» قال: في قبره «وَجَنَّتُ نَعِيمٍ» قال: في الآخرة «وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ» في قبره «وَتَصْلِيَهُ جَحِيمٍ» في الآخرة. (تفسير قمي ج 2 ص 350 و نگاه كنيد: امالي الصدوق ص 290 م 48 ح 12.)
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید