پرسش . آيا انسان در تقديم و تاخير و چگونگي مرگ خود نقشي دارد؟

پاسخ: در يك جواب كلي پاسخ پرسش فوق مثبت است، يعني انسان مي‏تواند با اختيار و اراده، مرگ خود را جلو يا عقب بيندازد، آن را آسان يا سخت كند و... توضيح مطلب اين است كه دو دسته عوامل به طور كلي در مرگ و حيات، سلامت و بيماري، وسعت روزي و تنگي آن، سعادت و شقاوت فرد، عزت و ذلت دنيوي و اخروي او و... موثر است: عوامل مادي و عوامل معنوي. عوامل مادي از قبيل تلاش و كوشش يا تنبلي و بي حالي، كم خوري يا پرخوري، دارو و درمان و يا بي توجهي و نا پرهيزي، بهره ‏گيري از عقل معاش و برنامه‏ريزي و يا عدم آن و...

1. امام صادق عليه السلام فرمود:     من يموت بالذنوب اكثر ممن يموت بالآجال، و من يعيش بالاحسان اكثر ممن يعيش بالاعمار    (مستدرك الوسيله، ج 11، ص 327، باب 40.) «وجوب اجتناب الخطايا و الذنوب ، كساني كه به سبب گناهان مي‏ميرند بيشترند از كساني كه به سبب سر رسيدن عمر مي‏ميرند و كساني كه به سبب احسان و نيكي خود عمر مي‏كنند بيشترند از كساني كه از عمر خود مصرف مي‏كنند. پس انسان مي‏تواند با ارتكاب گناه مرگ خود را جلو بيندازد و يا با احسان و نيكي آن را عقب اندازد.  

3. از اميرالمؤنين عليه السلام نقل شده است كه پيامبر(ص)فرمود:    إذا كثُر الزَنا كثُر موت الفجأة   ( همان ص 27. )   هرگاه زنا زياد شود، مرگ ناگهاني افزايش مي‏يابد.    

6 . امام باقر عليه السلام فرمود:صلة الاًرحام تزكّي الاًعمال و تنمي الاًموال، و تدفع البلوي و تيسّر الحساب و تنسي‏ءُ في الاًجل    (كافي ج 2 ص 150.) صله رحم اعمال را پاكيزه مي‏كند و دارايي‏ها را فزوني مي‏بخشد، و بلا را دفع مي‏كند، و حسابرسي را در قيامت آسان مي‏كند، و مرگ را به تأخير مي‏اندازد.    

7. درباره ستم امام صادق عليه السلام فرمود: من ظلم مظلمه اخذ في نفسه او في ماله او في ولده  (كافي، همان، باب ظلم، حديث 9.) هر كه ستمي كند، در جان و يا مال و يا فرزند گرفتار خواهد شد.