اشاره هيچ كس نمى تواند نقش و تأثير تصوف را در گسترش اسلام و بسط معنويت ناديده بگيرد. با اين همه ، همواره اين رويكرد و اين نحوه سلوك بحث ها و چالش هاى بسيارى را برانگيخته است. آن نقش آفرينى و اين بحث انگيزى ما را بر آن مى دارد كه اين قلمرو را نه يكسره فروگذاريم و نه يكسره پذيرا شويم.
ادامه مطلببدون مقدمه و به سادگي مي‌توان گفت که: تصوف و عرفان در همه‌ي اديان و مذاهب و حتي مکاتب فلسفي کم و بيش وجود دارد. و پس از اين همه تحقيقات که درباره‌ي پيداشدن صوفي‌گري و درويشي و عرفان انجام شده، هنوز هيچ‌کس نتوانسته بگويد که منشأ اصلي تصوف اسلامي و ايراني چيست و يا کجاست؟ اين امر، به چند دليل به وجود آمده است که در ادامه به آن مي‌پردازيم.
ادامه مطلبتاريخچه اين مکتب به قرن اول اسلامي بر ميگردد. مرکز اين مکتب نيشابور در خراسان است.از پيشينيان اين مکتب به ابوحفص نيشابوري و حمدون اشاره شده است. ملامتيه شيخ خود را قصار نيشابوري عنوان ميکنند که نام وي احمد است. ملامتيه بنام حمدونيه و قصاريه نيز شناخته ميشوند.
ادامه مطلبمي خواهيم درباره اين مطلب صحبت کنيم که «عرفان چيست؟» خواستگاه عرفان چه چيزي است؟ و چگونه مي توان عرفان را مطالعه کرد؟ نکته اول اين است که ما به عرفان چه نگاهي داشته باشيم و آيا عرفان هم مثل ساير علوم نظير مثل فلسفه، کلام، تفسير و... يک علم محسوب مي شود؟ يا خير. اگر بگوييم علم محسوب نمي شود، اين سوال مطرح خواهد شد که عرفان صرفاً چيست؟ و ارتباط عرفان با مقوله اي که معمولاً کنار واژه عرفان قرار مي گيرد يعني تصوف، چيست؟ ما معمولا اين دو واژه را باهم مي آوريم و مي گوييم عرفان و تصوف، عارف و صوفي، اما آيا اين دو يکي هستند؟
ادامه مطلبيكى از مهمترين فرقه هاى صوفى در تركيه امروز، فرقه خلوتيه جَرّاحيه در كشور مصر گسترش يافت و از آن به بعد تاكنون در آنجا پابرجا مانده است. اين فرقه رشد قابل توجهى را در قرن سيزدهم هجرى/نوزدهم ميلادى، به ويژه، درنتيجه تعاليم كمال الدين البكرى، مؤسس شاخه «بكريه» خلوتيه، كسب كرد. علاوه بر اين، در قرن دوازدهم هجرى / هجدهم ميلادى، ديگر شاخه هاى فرقه خلوتيه; نظير كماليّه، در ديگر مناطق مشرق عربى، مانند فلسطين گسترش يافت. فرقه سَمّانيّه خلوتيه از يك سو در آفريقاى سياه، و از سوى ديگر، از طريق مكّه، در جنوب شرق آسيا گسترش يافت. سوريه نيز يكى از مهمترين عرصه هاى فعاليت خلوتيه بود و تا زمانهاى اخير، شاخه هاى همين فرقه; از قبيل جماليه و بخشيّه، در اين منطقه، فعال بودند.
ادامه مطلببحث پيرامون فرقه‌هاي صوفيه از دو جهت داراي حساسيت و اهميت ويژه‌اي است: نخست آن‌که، اين فرقه‌ها در جوامع اسلامي بسيار متنوع و تأثيرگذارند و به همين دليل، داوري يکساني نيز نمي‌توان بر آن‌ها داشت و لازم است با دقت و بدون پيش‌داوري آن‌ها را گزارش و توصيف کرد و سپس به تجزيه و تحليل آن‌ها پرداخت.
ادامه مطلبكلمه عارف و عرفان در روايات شيعه بسيار زياد است و چون مخالفت با صوفيه اوج گرفت از اوايل قرن چهارم لفظ عارف را به جاي صوفي براي خود قرار دادند . وشهيد مطهري در بحثي راجع به اينكه عارف از چه زماني باب شده ميگويند كه قدر مسلم اين اصطلاح در قرن به بعد سوم شيوع پيدا كرده است .
ادامه مطلبتصوف به عنوان يکي از انحرافات جدي در امت اسلام ، دوران پر فراز و نشيبي را طي نموده است ، اهل بيت عليهم السلام به عنوان رهبران الهي از همان ابتداي تشکيل اين جريان به مخالفت با اين جريان پرداختند. اين انحراف از بين اهل سنت آغاز گرديد و تقريبا تا دوران صفويه در بين شيعيان جايگاهي نداشت اکثر قريب به اتفاق بزرگان صوفيه از اهل سنت بودند.
ادامه مطلبدر تعريف لغوي و اصطلاحي شَطَح، اختلافات زيادي وجود دارد. از ديدگاه صوفي، شَطَح در زبان راندن عبارتي است که به ظاهر گزاف و گران و سنگين باشد، مانند «انا الحق» حلاج و «سبحاني ما اعظم شأني» بايزيد بسطامي. و از ديدگاه فقه، يعني به زبان راندن عبارات کفرآميز که منع شرعي دارد. صاحب تاجالعروس كه يكي از دانشمندان به نام لغت است، مي گويد: اكثر ائمه لغت اين كلمه را ذكر نكرده اند؛ تنها بعضي از صرفيون آن را در باب «اسمأ اصوات» ذكر نمودهاند.
ادامه مطلبدرباره اشتقاق اين كلمه بحث هاى فراوانى شده است. محققان جديد به اين نتيجه رسيده اند كه به احتمال زياد معناى اصلى اين كلمه «شخص پشمينه پوش» است. بنابه روايتى درقرن هشتم (دوم هجرى قمرى)، اين واژه گاه درباره افرادى به كارمى رفت كه به دليل تمايلات زاهدانه، جامه هاى پشمينه زبروآزاردهنده مى پوشيدند، و آرام آرام نام گروهى شد كه با تأكيد بر بعضى از تعاليم و اعمال ويژه قرآن و پيامبر، خود را از ديگر مسلمانان جدا كردند.
ادامه مطلبامروزه در غرب، اين نام بيشتر شناخته شده است، اما حقيقت آن از آنچه كه هماره در جهان اسلام بوده، بسيار مبهم تر شده است. اين نام عنوان ارزشمندى است، اما حقيقت آن در تعريف ها، توصيف ها، و كتاب ها يافت نمى شود. اگر در صدد يافتن حقيقت تصوف هستيم، هرگز نبايد فراموش كنيم كه شكاف بين دوران ما و دوران على بن احمد بوشنجى آن قدر عميق و جدى است كه نمى توان به چيزى بيش از نشانى مبهم از آن دست يافت. در آن دوران از همان زمانى كه پديده هاى متعددى نام «تصوف» به خود گرفتند، شروع به تاثيرگذارى جدى بر جامعه اسلامى كردند.
ادامه مطلبدر جهان اسلام كسى را كه تقريباً به هر گونه رازورزى، مشغول باشد، صوفى مى دانند[1]. اين نام از واژه عربىِ صوف به معناى پشم برگرفته شده است. اين پوشش رسم برخى از نخستين زاهدانى بود كه پيشينيانِ تصوّف متأخر بودند. البته صوفيسم يا تصوّف نوعى فلسفه نيست; بلكه تجربه اى است عرفانى كه به برخى از صوفيان اين جرأت را مى دهد تا از مبانى دينىِ سنّتى كه نقطه عزيمتِ آنان بوده است، فراتر روند و به تأملاتى اشتغال ورزند كه به معنايى فراختر ، فلسفى هستند. در هر حال، براى درك درستِ اين نوع تأملات، دانستن مطالبى درباره تاريخ آغاز جنبش تصوّف، ضرورى است.
ادامه مطلبدر جهان اسلام كسى را كه تقريباً به هر گونه رازورزى، مشغول باشد، صوفى مى دانند[1]. اين نام از واژه عربىِ صوف به معناى پشم برگرفته شده است. اين پوشش رسم برخى از نخستين زاهدانى بود كه پيشينيانِ تصوّف متأخر بودند. البته صوفيسم يا تصوّف نوعى فلسفه نيست; بلكه تجربه اى است عرفانى كه به برخى از صوفيان اين جرأت را مى دهد تا از مبانى دينىِ سنّتى كه نقطه عزيمتِ آنان بوده است، فراتر روند و به تأملاتى اشتغال ورزند كه به معنايى فراختر ، فلسفى هستند. در هر حال، براى درك درستِ اين نوع تأملات، دانستن مطالبى درباره تاريخ آغاز جنبش تصوّف، ضرورى است.
ادامه مطلباين مقاله در مرحله اوّل به معرفى اجمالى طايفه ملامتيه نيشابور در قرون اوليه پرداخته و سپس به تفاوت هاى نظرى و عملى اين طايفه با صوفيان ديگر، و اينكه آنان در مقابله با زهدفروشى و رياكارى صوفيانه دوران خود نهضتى مبتنى بر بازگشت به خلوص و زهد قرون اوليه اسلامى و دورى از هر گونه ريا و تزوير را شكل دادند و بر تصوف و ادبيات صوفيانه به خصوص در ايران تأثير شگرف گذاشتند، اشاره كرده است. در ادامه دو موضوع خرقه پوشى و سماع به عنوان دو شاخص در روش عملى صوفيان مورد بررسى قرار گرفته و با بررسى مبانى نظرى و فكرى و سيره عملى ملامتيان نشان داده شده است كه آنان برخلاف اكثر صوفيان خرقه نمى پوشيدند.
ادامه مطلبآنچه از مفهوم «تصوف» در پارة شرقي جهان اسلام به ذهن متبادر مي‌شود، عبارت است از فرد يا افرادي که در پي سير و سلوک معنوي، دنيا و مافيها را وانهاده و بدور از اجتماع، در گوشه‌اي به تهذيب نفس مشغول‌اند؛ اما همين اصطلاح در خطة غربي جهان اسلام، يعني شمال آفريقا، ماجرايي ديگر دارد و مفهوم جهاد و درگيري و دخالت در سياست و اجتماع از آن فهميده مي‌شود. از جمله طريقت‌هاي مهم و فعال در دورة معاصر در کشور مغرب طريقت عدل و احسان است. ويژگي برجستة اين طريقت جمع دو پديدة به ظاهر ناسازگارِ تصوف و سياست است. طريقت عدل و احسان با الهام از آموزه‌هاي تصوف، جنبشي سياسي را بنيان نهاده است که هم‌‌اکنون يکي از مهمترين گروه‌هاي سياسي اسلامي مغرب به شمار مي‌رود. جهت شناخت بهتر اين جنبش صوفيانة اسلام‌گرا، نخست به اختصار بر چگونگي ورود تصوف به خطة غرب اسلامي، به ويژه مغرب، درنگي مي‌نماييم و پس از اشاره‌اي به طريقة بودشيشيه به بررسي احوال و انديشه‌هاي پير «طريقت عدل و احسان» مي‌پردازيم و در فرجام آموزه‌ها و تعاليم صوفيانه و در عين حال اجتماعي اين طريقه را برمي‌رسيم.
ادامه مطلب
.jpg)
