پاسخ: در بحث قبلي ديديم كه روح انسان بعد از مرگ به قالب ديگري شبيه همين قالب مادي، به نام «قالب برزخي» و يا «جسم مثالي» منتقل مي‏شود. حال بايد ديد اين دو قالب چه شباهت‏ها و چه تفاوتهايي دارند؟ همچنين قالب مثالي از كجا مي‏آيد؟ اگر بپذيريم روح پس از مرگ به قالب ديگري منتقل مي‏شود، آيا اين اقتضاء همان «تناسخ» باطل نيست؟ و خلاصه چه تفاوتهايي بين عالم طبيعت و عالم برزخ وجود دارد؟

چنانكه در بحث گذشته ملاحظه شد واژه «قالب مثالي» در روايات آمده است. در يك جا امام عليه السلام فرمود: «    و لكن في ابدان كابدانهم»    (كافي ج 3 ص 244. )   ارواح در بدني مثل بدنهاي آنها قرار مي‏گيرند و در جاي ديگر فرمود: «في قالب كقالبه في الدنيا»   ( همان ص 245.)    در قالبي همانند قالب دنيوي او. نتيجه اينكه بين بدن برزخي و بدن دنيوي شباهت تامي وجود دارد؛ طوري كه اهل برزخ افراد را همان مي‏يابند كه در دنيا بود. البته بدن برزخي تكثف بدن مادي را ندارد؛ بلكه رقيقتر و شفافتر از اين بدن است؛ طوري كه مي‏تواند از ديوار عبور كند؛ زمان و مكان را در نوردد و در روايات عالم برزخ به عالم رؤا تشبيه شده است.    

عالم برزخ از جهاتي با عالم ماده شباهت دارد و از جهاتي تفاوت. جهات افتراق آن دو عبارت است: از جرم، زمان، مكان، عدم انطباق كوچك بر بزرگ، فرسودگي و پيري و... و جهات اشتراك و شباهت آن دو عبات است از: كميت، كيفيت‏ها يي همانند، بعد، رنگ، بو، و... به اين معني كه موجودات برزخي داراي تجرد محض از امور مادي نيستند؛ امّا از بعضي ابعاد مادّه مانند محدوديتهاي جرم، زمان، و مكان و... مجرد هستند؛ ولي در عين حال داراي شكل، صورت، مقدار، رنگ، بو، و... مي‏باشند. به همين دليل در چهره انسانهاي برزخي خوشحالي و سرور و يا آثار ترس و اندوه و عذاب را مي‏توان مشاهده كرد. گر چه صورت جسماني دارند، امّا فاقد وزن و سنگيني مادي هستند.