پرسش . آثار تربيتي ياد مرگ را توضيح دهيد؟

پاسخ: از آنجا كه ياد مرگ و آمادگي پيدا كردن براي آن آثار تربيتي فراواني دارد در قرآن و روايات اسلامي تاكيد و سفارش زيادي نسبت به آن شده است. بيان تفصيلي اين بحث از موضوع كلام خارج و بر عهده مباحث اخلاقي است و در اينجا به نقل يك آيه و چند حديث بسنده مي‏شود: قرآن مي‏فرمايد: «    ... فَمَن كَانَ يَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً» (كهف: 110) پس هر كه اميد لقاي پروردگارش را دارد بايد عمل صالح انجام دهد و كسي را در عبادت پروردگارش شريك نكند. (همچنين نگاه كنيد به: بقره 94 و 95 ـ جمعه: 6 تا 8 ـ يونس: 7 و 8 و ... . ) در روايات ياد مرگ به عنوان برترين اعمال معرفي شده است. چنانكه از پيامبر(ص) نقل شده است كه فرمود: «افضل الزهد في الدنيا ذكر الموت و افضل العباده ذكر الموت و افضل التفكر ذكر الموت...» 

در حديثي از امام صادق عليه السلام نقل شده است معني سخن پيامبر: يك ساعت تفكر بهتر از يك سال عبادت است همين مطلب مي‏باشد. (مصباح الشريعه ص 57 باب 83.)  

در سخن ديگري آمده است زياد به ياد مرگ بودن انسان را محبوب خداوند مي‏كند: « عن ابي عبداللّه عليه السلام (في حديث) ان رسول اللّه(ص) قال: من اكثر ذكر الموت احبه اللّه.»  (وسائل الشيعه ج 2 ص 434 باب 23 من الاحتضار حديث 2.) در حديث ديگري پيامبر(ص) فرمود: «هركه در شبانه روز بيست بار به ياد مرگ باشد با شهدا محشور خواهد شد.»  (مستدرك ج 2 ص 104 باب 17 از ابواب احتضار حديث 19. ) و در حديث ديگر زيركترين مسلمانان را كساني معرفي فرمود كه بيشتر به ياد مرگ باشند و نيكوتر خود را براي آن آماده سازند... . ( ارشاد القلوب ص 98 باب 12.)       

اميرالمومنين عليه السلام فرمود: « من ترقب الموت سارع الي الخيرات» (غرر الحكم ج 2 ص 666 فصل 77 حديث 927. )   هر كه مراقب و به ياد مرگ باشد به سوي انجام كارهاي نيك سرعت مي‏گيرد. (شبيه اين سخن از پيامبر نيز نقل شده است.)    (بحار ج 77 ص 173.) در كلام امام صادق عليه السلام در مصباح الشريعه آمده است كه پيامبر(ص) فرمود: «من احب لقاء اللّه احب اللّه لقاءه، و من كره لقاء اللّه كره اللّه لقاءه» (مصباح الشريعه ص 57 باب 83 .) هر كه لقاي خدا را دوست بدارد خداوند ملاقات او را دوست مي‏دارد و هر كه لقاي خدا را ناخوش دارد خداوند ديدار او را ناخوش دارد. ياد مرگ انسان را از نيرنگ دنيا نجات مي‏دهد و دنيا را در نظرش خوار مي‏كند و به اندازه كفايت از دنيا قانع و راضي است و تمايل او نسبت به دنيا كم خواهد شد.    (غرر الحكم ج 2 ص 660 حديث 845 و ص 666 فصل 77 حديث 527 و ص 667 حديث 941 و ص 672 حديث 999 و ص 681 حديث 1104.)    البته احاديث در اين زمينه بسيار زياد است.