پرسش : نگاه دين به صله رحم چه نوع نگاهي است؟ نگاه به عنوان يك مسئله فرعي است يا واقعاً اين مسئله به جد گرفته شده است؟
پاسخ: نگاه اسلام به صله رحم، به عنوان يك مسئله بسيار مهم، طوري استكه قطع رحم را به عنوان يك گناه كبيره مطرح ميكند! و آثاري را هم بر صله رحم و هم بر قطع رحم مترتب ميكند. اين امر دليل بر اهميت و عظمت صله رحم است. در مورد اهميتش هم آيات فراواني داريم، مثل آيه 83 سوره بقره، 77سوره بقره، آيه يك سوره نساء و آيات فراوان ديگري داريم. آيه يك سوره نساء:«واتقوا اللّه الَّذي تَسائلونَ به وَالإرحام اِنَّ اللهَ كانَ عليكم رقيباً» (النساء: 1)؛ يعني «ازخدا پروا كنيد كه مورد سؤال واقع خواهيد شد و مراعات ارحامتان را بكنيد وصله رحم بكنيد كه خداوند بر شما مراقب و نگهبان است.» ببينيد اين واجب الهي را انجام ميدهيد يا نميدهيد. در روايات مسئله خيلي روشنتر بيان شده است. مثلاً فرض بفرماييد كه از امام رضا(ع) نقل شده است كه فرمود: انسان ازعمرش سه سال بيشتر باقي نمانده است، اين شخص صله رحم ميكند، عمر سه ساله اش به سي سال ازدياد پيدا ميكند!
از رسول خدا(ص) نقل شده است كه: «صله رحم عمر انسان را زياد ميكند.» دراين زمينه روايات خيلي فراوان است، شخصي آمد خدمت پيامبر(ص) (اين حديثاز امام صادق(ع) نقل شده است) عرض كرد: «يا رسول اللّه! خانواده من به من ظلم ميكنند زور ميگويند و از من ميبُرند و به من ناسزا ميگويند، اجازه ميدهيدكه من از اينها كناره بگيرم و از آنها جدا بشوم؟ حضرت فرمود: اگر اين كار را بكني پس تو با آنها چه فرقي داري؟ سؤال كرد كه من چه كار كنم؟ پيامبر(ص) فرمود:«تَصَل مَن قَطَعَك» آن كسي كه از تو ميبرد تو به او وصل كن تو صله رحم كن. بارحمي كه از تو جدا ميشود به او وصل بشود و كسي كه تو را محروم ميكند تو بهاو بده و كسي كه به تو ظلم ميكند تو او را ببخش. خانواده و اهل بيتي را كه به توظلم ميكند آنها را ببخش، اگر اين كار را كردي، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.
در حديثي از امام صادق(ع) پنج اثر بر صله رحم بار شده است: 1) اعمال راپاك ميكند 2) اموال را رشد ميدهد 3) بلاء و مصيبت را دور ميكند 4) حسابرا براي انسان در روز قيامت آسان ميكند 5) اجل را تأخير مياندازد. از آنطرف قطع رحم هم عكس اين روايات است، يعني همانگونه كه روايت داريم كه اگركسي صله رحم كرد عمر سه سالهاش به سي سال تبديل ميشود، از امام صادق(ع)روايت داريم اگر كسي قطع رحم كرد عمر سي و سه ساله اش به سه سال تبديلميشود. در اين زمينه هم روايت زياد است كه اگر كسي صله رحم را ترك كرد، وقطع رحم كرد عمرش كوتاه ميشود و بركت از زندگياش ميرود. باز حديثي از امامصادق(ع) در مورد فايدههاي صله رحم نقل شده است كه فرمود: «دو چيز باعث آباداني شهر و ديار و باعث ازدياد در عمر ميشود: صله رحم و خوش رفتاري باهمسايه.» يعني خانواده ها را آباد ميكند، باعث آباداني ديار ميشود و بر عمرهاميافزايد. صله رحم يعني پيوستن به قوم و خويش. اينكه رحم ميگويند چوندر واقع اينها همه در آن بالاها يك مادر داشتهاند. مثلاً پسر عمو هستند، چندپشت كه بالاتر ميرويد ميبينيد كه يك مادر داشتهاند، چون از يك رحم خارجشدهاند به آنها رحم ميگويند. صله يعني پيوستن، وصل كردن. پس معناي واقعيشاين ميشود كه ما با اقوام و خويشانمان پيوند داشته باشيم، ارتباط را قطع نكنيم. در رابطه ما با قوم و خويشمان با رابطه ما با غير قوم و خويشمان تفاوتداشته باشد. اين پيوند آنچنان محكم باشد كه ناگسستني باشد. اين معناي كلي.
اما مصاديقش خيلي زياد ميتواند باشد: يك مصداقش ديد و بازديد است كه متأسفانه در ذهن جامعه ما فقط همين يك مصداق است، و به همين دليل سؤال ميشود كه اگر من به فلان جا بروم به من بياحترامي ميشود، دعوا ميشود،مفسده ايجاد ميشود. خوب لزومي ندارد كه انسان بخواهد برود، ميتواند نامه بنويسد، ميتواند هديه بفرستد، ميتواند تلفن بزند. در روايات آمده است: كهنامه نوشتن ميشود صله رحم، پول فرستادن، كمك كردن، هديه فرستادن، همه اينها جزء مصاديق صله رحم است. در هر زماني و مكاني، در هر جايگاهي برحسب شرايط و مقتضيات آن زمان و آن مكان بايد تصميم گرفت. اگر ديد وبازديد است خوب يكي از مصاديقش است. اگر كارت پستال بفرستد، خوب اينهم يك مصداق ميشود، يا مثلاً از مسافرت برگشته است برايشان سوغات آوردهاست. و با اين سوغات نشان ميدهد كه من در سفر مكه به ياد شما بودم. در اين تعطيلات نوروزي كه مثلاً من مسافرت بودم به ياد شما بودم، ولو كوچك باشد،اين صله رحم است. اينكه يك كادوي كوچكي يك سوغاتي كوچكي براي يكي ازاقوامش آورده است، اين يعني اينكه چون تو قوم و خويش من بودهاي من اينرحم را مراعات كردهام و براي شما اين سوغاتي كوچك را آورده ام. همه اينها ميتواند مصاديقش باشد كه برحسب فرد و زمان و مكان و اينها فرق ميكند.
حال فرض بفرماييد كه رحمي نياز داشته باشد، صله رحم رفعِ نياز است.بدهكار است و ما خبر داريم و يا از ما تقاضا ميكند. اينجا صله رحم ديگر رفعبدهكاري اوست نه رفتن به خانهاش كه باز باري بر بارش افزوده شود، ما همه بچه ها را جمع بكنيم و برويم و بگوييم به ديدنتان آمدهايم خوب او فعلاً ديدنما را نميخواهد، فعلاً پولي، كمكي ميخواهد كه اين نيازش رفع شود! اگرمشكل و گرفتاري ديگري دارد، صله رحم به رفع آن گرفتاريش است و به همينترتيب مصاديق خيلي فراوان ميباشد. روايتي است كه ابوسعيد از امام صادق از اميرالمؤمنين(ع) نقل ميكند: كه حضرت فرمود: «صِلوا أرحامَكُم وَلو بالسلام.» صله رحم كنيد ولو با سلام كردن، سلام ميتواند تلفني باشد، حضوري باشد بعدحضرت اين آيه را خواندند: «يَقولُ اللّه تَباركَ و تعالي واتقوا اللّه الَّذي تَسألونَ بِهِوالأرحام إنَّ اللّهَ كانَ عَلَيكُم رقيباً.» (نساء: 1) كه اول بحث هم آيه را خوانديم، حضرتبه اين آيه استناد ميفرمايند.
در روايت ديگري باز از امام صادق(ع) نقل شده است كه فرمود: «صله رحمكن «ولو بِشَربَة مِن ماء» ولو با يك ليوان آب دادن. امّا بهترين مصداق صله رحماين است كه از اذيّتت آنها را محفوظ بداري و مورد اذيت و آزارت واقع نشوند. در روايتي از امام صادق(ع) نقل شده است كه: «كَفَرَ بِاللّه من تَبَرَّأ مِنْ نَسَبٍ و اِن دَقَّ ؛كسي كه از نسب و قوم و خويش خودش بيزاري بجويد، كافر شده است به خدا، ولو اينكه رابطه نسبي خيلي باريك باشد»، يعني يا به خاطر اينكه قوم و خويشي خيليدور است يا اينكه اين رابطه، رابطه خيلي محكمي نيست. به هر حال هر چه كهباشد ولو دق (خيلي ظريف) باشد، دقيق باشد در عين حال نبايد قطع رحم شود.
در روايتي از پيامبر عظيم الشأن اسلام نقل شده است كه فرمود: «قَطيعَةُالرَّحِم تَحجُبُ الدّعا» قطع رحم حجاب دعا ميشود، نميگذارد دعا بالا برود ازهمينجا نتيجه ميگيريم كه صله رحم باعث استجابت دعا ميشود.
در روايت ديگري فرمود: بپرهيزيد از عاق والدين شدن، نكند شما به خاطر كه
قطع رحم، مخصوصاً رحم كه والدين باشند، عاق والدين بشويد كه بوي بهشت را كه از هزار سال راه، (يعني هزار سال مانده است كه انسان به آنجا برسد) استشمام ميشود، عاق والدين و قاطع رحم] از نزديك هم [استشمام نميكند.
در اين زمينه روايات فراواني وارد شده است: مثلاً «قَطيعةُ الرَّحم تُورِثُالفَقْرَ» قطع رحم، فقر به ارث ميگذارد، باعث فقر ميشود، و صله رحم باعثرشد ثروت ميشود «تنمي الاموال» باعث نمو و رشد اموال ميشود. و قطع رحم از گناهان كبيره است.
پرسش: آفتهاي صله رحم را بيان فرماييد؟
پاسخ: در اين رابطه چند مطلب بايد دقت بشود: يكي اينكه يكي از مصاديق صله رحم ديد و بازديد بود حالا اگر به اينجا رسيديم كه اين مصداقش آفت داردخوب عقل ميگويد اين مصداق را رها كن و به سراغ مصداقهاي ديگر برو.مصداقهايي كه كمتر آفت دارد يا آفت ندارد. شما نامه بنويسيد ديگر اينآفتها در آن نيست، هديه بفرستيد. بنابراين يك راهش اين است و اين از يك جنبه است كه ما مصداق صله رحم را اگر ديديم يك مصداقش مشكل دارد، سراغمصاديق ديگرش برويم.
مطلب دوم اينكه تا رحم چه كسي باشد؟ اگر مثلاً رحم پدر و مادر باشدخوب به اين سادگيها نميشود كه انسان بگويد فلان آفت و مشكل هست، چه كاربايد كرد؟ چارهاي نيست جز اينكه انسان بايد صله رحم بكند؛ منتهي بايد آنآفات را به شكلي رفع و آن آثار منفي را خنثي كند. اما اگر رحم پايينتر است،
آنجا ديگر هم حكم شرع اين است هم عقل حكم ميكند كه ما صله رحم را كناربگذاريم و به جاي آن اهمّ را بگيريم. اگر مثلاً رفتن ما به معناي ديد و بازديدباعث ضايع شدن ايمان ميشود، باعث به فساد كشيدن فرزندانمان ميشود، خوب طبعاً ما بايد فرزندان را حفظ بكنيم، خودمان را حفظ بكنيم. «قوا أنفُسِكُم وأهليكُم ناراً» (التحريم: 6) و قيد آن صله رحم را به آن شكل اقلاً بزنيم، اين هم جنبه ديگر بحث. بنابراين در اين جنبه ما بياييم ملاحظه كنيم كه رحم چي هست؟كي هست؟ چقدر اهميت دارد؟ اين گناه و آفت چقدر اهميت دارد؟
اينها را با هم مقايسه بكنيم اهمّ و مهمّ بكنيم و در بين اينها اهمّش را انتخاب بكنيم.
جنبه سوم اينكه: به هر حال ما از نظر شرع مقدس اسلام، دستورالعمل هاي ديگري هم داريم. ما وارد آن مجلس بشويم: منتهي دو نكته را مراعات بكنيم:1) تأثير نپذيريم 2) نهي از منكر كنيم. حالا نهي از منكر هم لازم نيست كه حتماً آن مراحل بالا باشد كه ممكن است مشكل ايجاد كند يا ممكن است مفسدهداشته باشد كه اگر داشته باشد، نهي از منكر هم برداشته ميشود. آن مصاديقپايينتر اينكه انسان به نوعي به او نشان بدهد من در عين حال كه به شما خيليعلاقه دارم، و به رابطه با شما خيلي علاقه دارم، اما از اين كارتان خوشم نميآيد.اگر اين كار نبود ما ارتباط خيلي نزديكتر و صميميتري داشتيم، اينها خودشنهي از منكر است. پس مطلب سوم اينكه: ما در اين مجالس برويم و نهي از منكربكنيم، نه اينكه فرار كنيم و براي اينكه آسوده نشويم اصلاً نرويم. تكليف نهي ازمنكر براي همين موارد است، ما كه خبر نداريم شايد حالا آن گناهي كه ما تصورميكنيم نباشد، ميرويم آنجا با گناه برخورد ميكنيم. تكليف اين است كه انسان مرتكب آن گناه نشود و نهي از منكر كند. مواردي اقتصادي هم كه حالا ما با بحث فقهي آن كاري نداريم كه فقها راه حل هايي فقهي هم براي آن مشخص كرده اند.
از جنبه اخلاقي هم كه موارد سوء اخلاقي را دارد يعني آن آثار وضعي را خواهي نخواهي اين غذاي حرام دارد. اما از آن طرف صله رحم آنقدر قوي هست كه اين آفتها را، اين آثار وضعي گناه را پاك ميكند. و اگر نه خوب بله انسان وقتي كه دريك خانوادهاي كه ياد خدا در آن خانواده نيست، در خانوادهاي كه نماز نيست، درخانوادهاي كه خداي ناكرده گناه هست، آن اثر وضعيش را بر انسان ميگذارد، امااز آن طرف صله رحم آنقدر قدرت دارد كه آن آثار وضعي را خنثي ميكند و يكسري آثار وضعي مثبت هم بر جاي گذارد. همان كه عرض كردم اهم و مهم بكنيم به همين معناست.
چند نكته در مورد تأثير بر كودك عرض كنم: 1) بچه ها مسائل را خوب ميفهمند، اگر ما قبلاً قبح مسائل را كاملاً برايشان بيان كرده باشيم و با رفتارمان وحركاتمان نشان بدهيم كه اين چيزهايي كه او ميبيند اينها چيزهاي خوبي نيست،زشت است. اين خود به خود اثر خودش را ميگذارد. كودك قبل از اينكه بخواهد ديگران را الگوي خود قرار دهد، ما پدر و مادر را الگوي خودش قرار ميدهيم. وقتي ميبيند كه پدر به خاطر صله رحم حاضر است كه به خودش فشار بياورد ودر يك مجلسي برود كه اصلاً علاقه ندارد و خيلي هم ناراحت است، ولي در آنمجلس ميرود و اينگونه رفتار ميكند تا آن مجلس را متحول بكند، اينها همه در روحيه كودك اثر مثبت ميگذارد. به عبارت ديگر گرچه براي فرزند خواهي نخواهي آفاتي دارد و آفاتش هم از بزرگترها بيشتر است، اما ما ميتوانيم با آن جنبه هاي مثبت و تقويت جنبه هاي مثبت كاري بكنيم كه آن بُعد مثبت قضيهبيشتر از بعد منفي آن باشد. منتهي توجيه كردن بچه و صحبت كردن قبل و بعدش خيلي مؤثر است، به او حقايق را بگويم. بچه ها حقايق را درك ميكنند و در ذهنشان هم ميماند، آن صحنه هاي منفي را كاملاً برايش توجيه بكنيم كه اينكارها به اين دليل خلاف است و اين كارها خوب است.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید