سیستم غدد درون‌ریز به وضعیت و میزان استرس بدن و واکنش‌های آن بستگی دارد. شرایط استرس‌زا این سیستم را فعال می‌کند و سپس هورمون‌ها تغییراتی در عملکرد بدن ایجاد می‌کنند. مهم‌ترین هورمون‌های استرس شامل کورتیزول، گلوکاگون و پرولاکتین هستند. با این حال این کورتیزول است که بیشترین تغییر را در تغییر عملکردهای جسمی و روحی بدن ایجاد می‌کند. از طرف دیگر هورمون‌های جنسی مانند استروژن، پروژسترون و تستوسترون نیز در شرایط استرس‌زای بدن دخالت دارند. در این مطلب بیشتر در خصوص این هورمون‌ها صحبت می‌کنیم. لطفاً با ما باشید.
 

استرس چیست؟

استرس همان حسی است که این روزها، دمار از روزگار همه ما درآورده است. به زبان علمی استرس احساس تنش فیزیکی و روحی است که می‌تواند ناشی از هر موقعیت یا فکری باشد و می‌تواند باعث احساس اضطراب، عصبانیت و یا ناامیدی شود. زمانی که فردی از استرس رنج می‌برد نه تنها تغییرات روحی روانی را تحمل می‌کند بلکه تغییرات و مشکلاتی نیز در شرایط جسمی‌اش مشاهده می‌کند. استرس امری روحی روانی است؛ اما مسئله‌ای که برای فرد استرس‌زا است در نهایت منجر به تغییر در فعالیت جسمی و بدنی نیز می‌شود. علاوه براین، با ادامه چنین شرایطی هورمون‌های استرس مداخله می‌کنند. بنابراین این هورمون‌های استرس هستند که مسئول بروز تغییرات جسمی نیز خواهند بود.
 

در صورت وجود استرس چه اتفاقی برای هورمون‌ها میافتد؟

سیستم غدد درون‌ریز سیستمی است که با حالات و واکنش‌های بدن نسبت به استرس مرتبط است. این سیستم در صورت به وجود آمدن شرایط استرس‌زا فعال می‌شود. در نتیجه، سرعت عملکرد غدد فوق کلیوی را بالا می‌برد. پیامد این وضعیت نیز واکنش زنجیره‌وار هورمون‌های مختلف است. کورتیزول هورمونی است که بیشترین تأثیر را روی عملکردهای بدن دارد و آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در ادامه نگاهی به چهار هورمون که با استرس بده بستان دارند می‌اندازیم

هورمون استرس: کورتیزول

کورتیزول مهم‌ترین و تأثیرگذارترین هورمون استرس است. بدن این هورمون را در شرایط اورژانسی تولید می‌کند تا ما بتوانیم با بروز واکنش سریع و مؤثر با خطرات پیش رو مقابله کنیم. در واقع زمانی که ما تحت استرس هستیم تولید کورتیزول افزایش پیدا می‌کند.
در شرایط عادی و نرمال، سلول‌های بدن ما 90 درصد انرژی دریافتی را برای فعالیت‌های متابولیکی مانند احیا و تجدید سلول‌ها و یا تولید بافت‌های جدید صرف می‌کنند. با این حال زمانی که شرایط استرس‌زا به وجود می‌آید، مغز ما دستوراتی برای آزاد کردن میزان بیشتری کورتیزول صادر می‌کند. سپس این هورمون مسئول تولید میزان بیشتری قند در خون می‌شود و این کار برای ارسال هر چه بیشتر انرژی به عضلات صورت می‌گیرد.
با این حال زمانی که به طور مرتب در معرض استرس هستیم میزان هورمون کورتیزول نیز به طور مداوم افزایش پیدا می‌کند. بنابراین ما انرژی زیادی برای آزاد کردن قند خون صرف می‌کنیم. درنتیجه، قند کمتری برای عملکردهای احیاکننده و همچنین تولید بافت‌های تخریب شده باقی می‌ماند. اولین علائم میزان بالای کورتیزول در خون شامل موارد زیر است که باید به آن‌ها دقت بیشتری داشته باشید:
بداخلاقی
حساس شدن و تحریک‌پذیری روحی
خستگی دائمی
سردرد و دردهای عضلانی
تپش قلب
بی‌اشتهایی
مشکلات گوارشی

هورمون گلوکاگون

هورمون موسوم به گلوکاگون در پانکراس یا همان لوزالمعده تولید می‌شود و کار اصلی آن سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها است. در واقع عملکرد گلوکاگون برعکس انسولین است. به این ترتیب که کبد را تحریک می‌کند تا زمانی که بدن به قند نیاز دارد این ماده را آزاد کند. این مسئله در شرایط استرس‌زا و یا به دلیل میزان پایین قند خون بروز می‌کند و این اختلال هورمونی می‌تواند برای افرادی که به دیابت مبتلا هستند خطرناک باشد.
 

پرولاکتین

پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود و مسئول تولید شیر در زنان در دوران شیردهی است. با افزایش سطح پرولاکتین، هورمونی که هورمون‌های جنسی زنانه را سنتز می‌کند، از کار می‌افتد. به این ترتیب زمانی که میزان بالای استرس را تجربه می‌کنید ممکن است تغییراتی در میل جنسی و همچنین عادت ماهانه‌تان ایجاد شود.
 

هورمون‌های جنسی

زمانی که در یک دوره طولانی‌مدت تحت استرس باشید هورمون‌های جنسی نیز تحت تأثیر منفی قرار گرفته و عملکرد عادی آن‌ها دچار اختلال می‌شود. هورمون‌های جنسی شامل تستوسترون، استروژن و پروژسترون است.

استرس طولانی‌مدت باعث تولید هورمون‌هایی می‌شود که می‌توانند تغییرات اساسی در عملکردهای مختلف بدن ما ایجاد کنند. بنابراین گاهی بدن دچار یک چرخه معیوب می‌شود

تستوسترون
هورمون تستوسترون هورمون جنسی مردانه است. این هورمون مسئول رشد ویژگی‌های جنسی و همچنین بروز واکنش‌های جنسی مردانه است. زمانی که میزان استرس بالا می‌رود، تولید تستوسترون کاهش پیدا می‌کند. در واقع بدن اولویت را به آزاد کردن هورمون‌های دیگری مانند کورتیزول می‌دهد که کارکرد بیشتری برای مقابله با استرس و خطر دارند. این مسئله نیز باعث بروز مشکلات جنسی مانند ناتوانی جنسی، اختلالات نعوظی یا از بین رفتن میل جنسی می‌شود.

استروژن
میزان بالای استرس تولید و آزادسازی استروژن را کاهش می‌دهد. این مسئله نیز باعث ایجاد اختلال در عملکرد جنسی عادی در خانم‌ها می‌شود.

پروژسترون
پروژسترون هورمونی است که توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون مسئول تنظیم سیکل ماهانه در خانم‌ها است. زمانی که ترشح پروژسترون کاهش پیدا می‌کند برخی علائم ناخوشایند از جمله خستگی زیاد، افزایش وزن، سردرد، اختلال در خلق و خوی فرد و کاهش میل جنسی بروز می‌کند.
 

حرف آخر

هورمون‌های استرس تأثیر زیادی بر بدن و زندگی روزمره ما دارند. استرس طولانی‌مدت باعث تولید هورمون‌هایی می‌شود که می‌توانند تغییرات اساسی در عملکردهای مختلف بدن ما ایجاد کنند. بنابراین گاهی بدن دچار یک چرخه معیوب می‌شود. درست است که این روزها داشتن حال خوب و کنترل استرس کار چندان آسانی به نظر نمی‌رسد؛ اما واقعیت این است که زندگی ادامه دارد و دیر یا زود این شرایط به پایان می‌رسد. بنابراین شاید بتوان با تزریق شادی و امید به خود و اطرافیان، اندکی از استرس‌های روزمره کاست. بهتر است هر کاری که حالتان را خوب می‌کند را در برنامه روزانه‌تان بگنجانید. دعا و نیایش، ورزش، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی خوب، خواندن کتاب و خلاصه هر کاری که ذهن را برای چند دقیقه‌ای آرام می‌کند می‌تواند اندکی آرامش ایجاد کند.