شاید بیشتر کودکان حتی اگر مرگ را درک هم نکرده باشند با دیدن فیلم‌های سینمایی، کارتون و یا دوستانی که عزیزانشان را از دست داده‌اند با واژه‌ی مرگ آشنا شده باشند، اما درک از دست دادن یکی از والدین برای کودک تجربه‌ای توأم با غم، اندوه و پریشانی و ناامنی است. ما هرگز نمی‌توانیم مانع مرگ عزیزانمان بشویم ولی می‌توانیم به کودکان احساس امنیت داده و آنها را ترغیب به ابراز احساسات کرده و اطمینان دهیم که در آینده پشتوانه‌ی محکمی برایشان خواهیم بود و از این طریق به زندگی دلگرمشان کنیم. این روزها که ویروس کرونا امکان عزاداری جمعی را از ما گرفته بازماندگان متوفیان باید بیشتر به همدردی و همدلی با یکدیگر بپردازند و قطعاً مسئولیت رسیدگی به اوضاع روحی خانواده بیشتر به عهده والد دیگر و بزرگان خانواده خواهد بود. 

در این مقاله لازم دانستیم تا نکاتی را در ارتباط با چگونگی سوگواری و کمک به کاهش اندوه کودکان یادآور شویم.
 

ابراز اندوهی متفاوت

کودکان با از دست دادن یکی از عزیزان ممکن است چند ساعت گریه کرده و بعد به سمتی دیگر رفته و شروع به بازی کنند. این تغییر به این معنا نیست که دیگر غمگین نیستند یا به اندوه خود پایان داده‌اند. بازی، یک مکانیسم دفاعی برای کودکان است.
 

تشویق برای ابراز احساسات

کتاب‌های زیادی در اینترنت وجود دارند که در رابطه با مرگ اطلاعاتی متناسب با سن کودک در اختیارش قرار می‌دهند. چون بیشتر کودکان از طریق صحبت کردن قادر به ابراز احساسات نیستند، کشیدن نقاشی، نگاه کردن به آلبوم عکس‌های خانوادگی و گفتن داستان، در ابراز احساسات کودکان کمک کننده است.
 

پاسخگویی به سوالات کودکان

دانستن اینکه کودکان در برابر مرگ چه واکنشی از خود نشان می دهند بسیار دشوار است. بنابراین سعی کنید به سوالات کودک به درستی پاسخ دهید. کودکانی که سن کمی دارند درست متوجه نمی‌شوند که مرگ دائمی است آنها اغلب فکر می‌کنند که اگر یک کار دلخواه والدین خود را انجام دهند آنها باز خواهند گشت. بنابراین به آنها اطمینان دهید که مرگ بخشی از زندگی است و ارتباطی به تنبیه و مجازات ندارد.

کودکانی که در سنین مدرسه هستند بیشتر دائمی بودن مرگ را درک می‌کنند اما ممکن است باز هم سوال‌های زیادی درباره آن داشته باشند. تمام تلاش خود را بکنید که صادقانه و واضح به سوالات کودک خود پاسخ دهید، اما پاسخ‌های خود را کوتاه و ساده نگه دارید. در پاسخ به سوالی که فرد فوت شده کجا رفته است؟ هرگز از عبارت "به خواب طولانی رفته است"، استفاده نکنید. بچه‌ها ممکن است با شنیدن اینکه یکی از والدینشان برای همیشه به خواب رفته، از رفتن به رختخواب و خوابیدن بترسند. درباره ارتباط مرگ با بیماری هم مراقب باشید زیرا ممکن است کودک، خود نیز درگیر همان بیماری بوده و وحشت‌زده  شده و بترسد.

کودکانی که روند سوگواری را پشت سر می‌گذارند ممکن است مضطرب، وابسته و عصبی باشند و یا از علائم جسمی مانند سردرد یا درد معده شکایت کنند. این تغییرات رفتاری احتمالاً طی چند هفته از بین خواهد رفت

شرکت در مراسم خاکسپاری

شرکت کودکان در مراسم خاکسپاری یک تصمیم شخصی است و کاملاً به شما و فرزندتان بستگی دارد. دیدن مراسم تشییع از دور برای برخی از کودکان مفید است اما برخی دیگر به سادگی آماده پذیرش چنین تجربه‌ای نیستند. هرگز برای حضور در مراسم خاکسپاری کودکان را مجبور نکنید. اگر فرزندتان تمایل به شرکت در مراسم دارد اطمینان حاصل کنید که او برای آنچه که خواهد دید آماده است. ابتدا به او توضیح دهید که این مراسم بسیار ناراحت کننده و غم انگیز است و احتمالاً همه مشغول گریه خواهند بود. همچنین در ارتباط با نحوه جابه جایی شخص متوفی و اینکه چگونه او را به آرامگاه ابدی‌اش منتقل می‌کنند برای کودک توضیح دهید. این نکته را مدنظر داشته باشید که رفتار کودکان غیرقابل پیش‌بینی است و ممکن است مطابق انتظار شما رفتار نکنند.
 

توضیح در مورد زندگی پس از مرگ

گفتگو در مورد زندگی پس از مرگ برای کودکانی که از مرگ عزیزانشان اندوهگین هستند بسیار مفید است. دانسته‌هایتان را در ارتباط با اعتقادات مذهبی پس از مرگ با او به اشتراک بگذارید. به کودک خود بگویید که شخصی که فوت کرده به نزد خدا رفته و جای خوبی دارد و برای همیشه می‌تواند در قلب و ذهن ما به زندگی ادامه دهد. همچنین می‌توانید در این روزها که در قرنطینه به سر می‌بریم و کمتر می‌توانیم بر سر مزار عزیزانمان حضور پیدا کنیم، با همراهی کودک یک گیاه به یاد عزیز از دست رفته کاشته و مسئولیت رسیدگی به آن را به فرزندتان بسپارید.
 

ابراز اندوه در حضور کودکان 

بیشتر کودکان از رفتار غمناک والدین خود تقلید می‌کنند. بنابراین مهم است که به کودکان اطمینان دهید که احساس شما هم در این شرایط چیزی جز غم و اندوه و ناراحتی نیست اما می‌توانید آن را کنترل کرده و با روش‌های صحیح سوگواری کنید.
 

انجام فعالیت‌های روزمره 

کودکان وقتی اطرافیان خود را مشغول انجام دادن کارهای روزمره می‌بینند احساس آرامش بیشتری می‌کنند و درک می‌کنند که زندگی با تمام ناملایمات جریان دارد...

پس از فوت یکی از والدین کودکان به طور طبیعی نگران مرگ والد در قید حیات خود و سایر اعضا خانواده خواهند شد، به کودکتان اطمینان دهید که هیچ وقت تنهایش نخواهید گذاشت و همیشه مراقب او خواهید بود برای این کار می‌توانید از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایش هم کمک بگیرید.

ادامه روند اندوه

برخی از کودکان در روزهای پس از مرگ با دیدن تصاویر مربوط به شخص فوت شده، آرامش پیدا می‌کنند. بنابراین چند عکس از متوفی در قسمت‌های مختلف خانه قرار دهید، یک اسباب بازی یا یادداشت ویژه در ارتباط با متوفی نیز می‌تواند آرامش بخش باشد. کودکانی که روند سوگواری را پشت سر می‌گذارند ممکن است مضطرب، وابسته و عصبی باشند و یا از علائم جسمی مانند سردرد یا درد معده شکایت کنند. این تغییرات رفتاری احتمالاً طی چند هفته از بین خواهد رفت.
 

در چه صورتی با روانشناس ارتباط برقرار کنیم؟

توجه داشته باشید که اگر ناراحتی کودکتان بعد از گذشت چند هفته غیرعادی و قادر به کنترل اندوه ناشی از مرگ عزیزانش نبود هر چه سریع‌تر با یک روانپزشک کودک مشورت کنید.