روزه‌داری با ضوابط
پاسخ به برخی از کاربردیترین احکام روزه
به کوشش محسن براتی
نيت در هر شب
در روزه ماه مبارک رمضان، آيا مي‌بايست براي هر روز، جداگانه نيت روزه کرد، يا این‌که يک نيت در ابتداي ماه کافي است؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: مکلف مي‌تواند در هر شب از ماه رمضان براي روزه فرداي آن نيت کند و بهتر است شب اول ماه نيز نيت همه ماه را بنمايد (خامنه‌اي: اگر شب اول ماه رمضان نيت کند که يک ماه را روزه بگيرد، کافي است، ولي بهتر است در هر شب دوباره نيت کند).
ضعف و ضرر برای روزه‌دار
آيا ضعف، بي‌حالي، سردرد و... که در اثر روزه گرفتن حاصل مي‌شود، مجوز ترک روزه مي‌شود؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: ضعف و مواردي مانند آن ضرر به شمار نمي‌رود، لذا انسان به خاطر ضعف، هرچند زياد باشد، نمي‌تواند روزه را بخورد، اما اگر ضعف او به‌قدری است که معمولاً نمي‌شود آن را تحمل کرد، در اين صورت، خوردن روزه اشکال ندارد.
براي روزه نگرفتن، اطمينان به ضرر لازم است يا صِرف احتمال کفايت مي‌کند؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: اگر انسان احتمال بدهد که روزه برايش ضرر دارد و از آن احتمال براي او ترس پيدا شود، چنانچه احتمال او عقلايي باشد (در نظر مردم بجا باشد)، نبايد روزه بگيرد و روزه‌اش صحيح نيست.
اگر انسان يقين داشته باشد که روزه برايش ضرر دارد، اما پزشک معتقد باشد که روزه براي او ضرر ندارد، تکليف وي چيست؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: ملاک تأثير روزه در ايجاد بيماري يا تشديد آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن، تشخيص خود روزه‌دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براي او ضرر دارد يا خوف ضرر داشته باشد و درعین‌حال بخواهد روزه بگيرد، روزه گرفتن براي وي حرام است.
اگر انسان يقين داشته باشد که روزه برايش ضرر ندارد، ولي پزشک، او را از گرفتن روزه منع کند، تکليف وي چيست؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: بايد روزه بگيرد.
روزه در شرايط سخت
نانوايان، کارگران و مشاغلي مانند آن‌ها که روزه برايشان در فصل گرما، سخت و طاقت‌فرساست و در صورت ترک شغل، زندگي‌شان مختل مي‌شود، چه وظيفه‌اي نسبت به روزه دارند؟
* آيت‌الله خامنه‌اي: هر وقت دچار حرج و مشقت شد، مي‌تواند افطار کند و در مورد تشنگي، احتياط واجب آن است که به مقدار ضرورت اکتفا کند و بقيه روز از انجام کارهايي که روزه را باطل مي‌کند اجتناب ورزد. در هر صورت بايد بعد قضاي آن را به‌جا آورد.
* آيت‌الله سيستاني: اگر روزه گرفتن موجب ضعف شود؛ به‌گونه‌اي که باعث عجز و ناتواني از کار کردن که لازمه معاش و زندگي است، شود و راه ديگري هم براي تأمين هزينه‌هاي زندگي نداشته باشد، مي‌تواند افطار کند و واجب است روز ديگري قضاي آن را به‌جا آورد. درعین‌حال احتياط واجب آن است که در خوردن و آشاميدن به مقدار ضرورت اکتفا کند و بيشتر از آن نخورد و نياشامد.
* آيت‌الله مکارم: سختي کار، مجوز افطار روزه نمي‌گردد و چنانچه بتواند، بايد ساعت کاري خود را تغيير دهد يا در ماه رمضان کارهاي سبک‌تري انجام دهد. در غير اين صورت، تنها مجوز افطار اين است که در برخي روزها (مثلاً هفته‌اي 3 یا 4 روز) پيش از ظهر به مقدار مسافت شرعي از شهر خارج شود و در آن‌جا افطار کند و برگردد و تا ماه رمضان سال آينده قضاي آن را به‌جا آورد.
روزه دختربچه‌ها
حکم روزه دختربچه‌هايي که تازه به سن تکليف رسيده‌اند و به خاطر ضعف شديد جسماني، توان روزه گرفتن ندارند، چيست؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و سيستاني: دختري که تازه به سن بلوغ رسيده است، بايد با تغذيه مناسب و استراحت بيشتر، روزه بگيرد و هرگاه در طول روز به خاطر ضعيف بودن بنيه دچار ضعف شديد و غیرقابل‌تحمل شد، مي‌تواند روزه را افطار کند و بايد قضاي اين روزه را روز ديگري به‌جا آورد.
* آيت‌الله مکارم: واجب نيست روزه بگيرد، اما در صورت توان تا رمضان سال بعد قضاي آن را بگيرد.
درباره چنین دختربچه‌هایی، اگر عذر و ضعفشان تا سال بعد ادامه داشته باشد و نتوانند قضای روزه‌ها را بگیرند، تکلیف چیست؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و سيستاني: بايد هر زمان که قدرت پيدا کرد، روزه‌هايش را قضا کند.
* آيت‌الله مکارم: درصورتی‌که تا رمضان سال آينده قدرت بر روزه پيدا نکرد، لازم نيست روزه‌هايش را قضا کند و تنها براي هر روز، يک مُد طعام به فقير بدهد.
سفر براي فرار از روزه
آيا مسافرت عمدي در ماه رمضان به‌قصد افطار و فرار از روزه گرفتن جايز است؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: مسافرت در ماه رمضان از روي اختيار، هرچند براي فرار از روزه باشد، جايز است.
مضمضه کردن آب
اگر به‌واسطه قرقره يا مضمضه کردن (گرداندن آب در دهان) آب بي‌اختيار وارد حلق شود، آيا روزه باطل مي‌شود؟
* آيات عظام امام و مکارم: اگر بي‌جهت يا براي خنک شدن به‌وسیله مضمضه يا غير آن، آب را در دهان کند و بي‌اختيار داخل حلق شود، قضاي روزه واجب است، اما اگر براي وضوي نماز، آب را مضمضه کند و بي‌اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست و احتياط مستحب آن است که به موردي که وضو براي نماز واجب باشد، اکتفا شود.
* آيت‌الله خامنه‌اي: اگر براي خنک شدن يا بي‌جهت مضمضه کند و بي‌اختيار فرو رود، قضا واجب است، ولي اگر فراموش کند که روزه است يا براي وضوي نماز واجب مضمضه کند و بي‌اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.
* آيت‌الله سيستاني: اگر به خاطر تشنگي مضمضه کند و بي‌اختيار فرو رود، قضا دارد، اما اگر مضمضه به خاطر تشنگي نباشد؛ مانند مواردي که مضمضه در آن مستحب است (مثل وضو) و هنگام مضمضه آب بي‌اختيار فرو رود، قضا ندارد.
چشيدن مزه غذا
آيا چشيدن غذا يا جويدن آن براي بچه و مانند اين‌ها که معمولاً به حلق نمي‌رسد، روزه را باطل مي‌کند؟
الف) چيزي از آن فرو نرود يا بدون اراده و اتفاقي فرو رود
* آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: روزه صحيح است.
ب) از اول مي‌داند با انجام اين کار چيزي به حلق مي‌رسد.
* آيات عظام امام، خامنه‌ای، سيستاني و مکارم: روزه باطل مي‌شود و قضا و کفاره نيز بر او واجب است.
خلال کردن دندان
روزه روزه‌داري که مي‌داند غذاي باقي‌مانده بين دندان‌ها در طول روز فرو مي‌رود، در صورت خلال نکردن و بيرون نياوردن باقي‌مانده غذا چه حکمي دارد؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: کسي که مي‌خواهد روزه بگيرد، واجب نيست پيش از اذان، دندان‌هايش را خلال کند (مکارم: بهتر است خلال کند) ولي اگر بداند غذايي که لابه‌لاي دندان مانده، در روز فرو مي‌رود، در اين صورت:
* آيت‌الله خامنه‌اي: خلال کردن پس از غذا براي کسي که قصد روزه دارد، واجب نيست؛ حتي اگر احتمال دهد که خلال نکردن، موجب داخل شدن غذاي لابه‌لاي دندان‌ها به حلق مي‌شود و اگر بعد از آن سهواً هم غذا داخل حلق شد، روزه‌اش باطل نمي‌شود؛ ولي اگر يقين داشته باشد که ترک آن باعث داخل شدن غذا به حلق مي‌شود، واجب است خلال کند و اگر نکرد، با فرض داخل شدن غذا به حلق، بلکه مطلقاً بنابر احتياط واجب، روزه‌اش باطل مي‌شود.
* آيت‌الله سيستاني: اگر بداند غذايي که بين دندان‌ها مانده، در روز فرو مي‌رود، بايد خلال کند يا مسواک بزند و اگر چيزي را که بين دندان‌ها مانده است، عمداً فرو ببرد، روزه‌اش باطل مي‌شود.
* آيت‌الله مکارم: احتياط واجب آن است که قبلاً دهان را بشويد و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود، روزه را تمام کند و بعد قضا نمايد.
ترميم و کشيدن دندان
حکم کشيدن و ترميم دندان براي شخص روزه‌دار چيست؟
الف) مطمئن است که چيزي از حلق فرو نمي‌رود
* آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: اشکالي ندارد و روزه او صحيح است.
ب) يقين دارد با مراجعه به دندان‌پزشک چيزي وارد حلق مي‌شود.
نبايد اين کار را انجام دهد و اگر انجام داد و چيزي وارد حلق شد:
* آيت‌الله خامنه‌اي: اگر بدون ضرورت بوده، حکم ابطال عمدي دارد و در غير اين صورت، فقط قضاي آن واجب است.
* آيات عظام سيستاني و مکارم: روزه باطل است، هرچند چيزي وارد حلق نشود.
مسواک زدن
مسواک زدن، خلال کردن يا نخ دندان کشيدن در هنگام روزه چه حکمي دارد؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: اگر آب دهان را فرو نبرد، اشکال ندارد.
فرو بردن خون لثه
آيا فرو بردن خون لثه روزه را باطل مي‌کند؟
آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، فروبردن آن، روزه را باطل نمي‌کند.
اخلاط سر و سينه
آيا فرودادن اخلاط سر و سينه، روزه را باطل مي‌کند؟
الف) اگر به فضاي داخل دهان نرسد
* آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: فرودادن آن اشکال ندارد.
ب) اگر داخل فضاي دهان شود
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و مکارم: بنابر احتياط واجب، فرو نبرد.
* آيت‌الله سيستاني: فروبردن آن روزه را باطل نمي‌کند، ولي بنابر احتياط مستحب، فرو نبرد.
قطره بيني، گوش و چشم
آيا چکاندن قطره در چشم، گوش يا بيني روزه را باطل مي‌کند؟
* آيت‌الله خامنه‌اي: استفاده از قطره براي چشم و گوش در هنگام روزه اشکال ندارد، حتي اگر مزه آن در حلق احساس شود.
* آيت‌الله سيستاني: ريختن دارو در چشم و گوش، روزه را باطل نمي‌کند؛ هرچند مزه آن به گلو برسد، اما اگر دارو را در بيني بريزد، چنانچه نداند به حلق مي‌رسد يا نه و قصد رساندن آن به حلق را هم نداشته باشد، روزه را باطل نمي‌کند، ولي اگر فرد، آب يا چيز ديگر را از طريق بيني وارد حلق و مري نمايد، آشاميدن صدق نموده، روزه را باطل مي‌کند.
* آيت‌الله مکارم: اگر به حلق وارد نشود، يا شک داشته باشيم، اشکالي ندارد.
آمپول و سرم
آيا تزريق آمپول، روزه را باطل مي‌کند؟
* آيت‌الله خامنه‌اي: احتياط واجب آن است که روزه‌دار از استعمال انواع سرم (غذايي، تقويتي، دارويي و مانند آن) و هم‌چنین آمپول‌هاي مقوي يا مغذي و هر آمپولي که در رگ تزريق مي‌شود، خودداري کند، ولي آمپول‌هاي دارويي که در عضله تزريق مي‌شود و نيز آمپول‌هايي که براي بي‌حس کردن به کار مي‌رود، مانعي ندارد.
* آيت‌الله سيستاني: تزريق انواع آمپول (تقويتي يا غير آن) و استعمال سرم روزه را باطل نمي‌کند.
* آيت‌الله مکارم: بنابر احتياط واجب، روزه‌دار از تزريق آمپول‌ها و سرم‌هایی که به‌جای غذا يا دارو به کار مي‌رود، خودداري کند، ولي تزريق آمپول‌هايي که عضو را بي‌حس مي‌کند، اشکال ندارد.
تزريق خون
آيا تزريق خون موجب بطلان روزه است؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و مکارم: بنابر احتياط واجب، باعث بطلان است.
* آيت‌الله سيستاني: روزه صحيح است.
رساندن غبار و مانند آن به حلق
آيا رساندن غبار (غلیظ) به حلق روزه را باطل مي‌کند؟
* آيات عظام خامنه‌اي و سيستاني: بنابر احتياط واجب، روزه باطل مي‌گردد.
* آيت‌الله مکارم: اگر غبار به‌قدری باشد که در دهان تبديل به گِل شود، روزه باطل مي‌شود؛ در غير اين صورت، روزه صحيح است.
* آيات عظام امام، خامنه‌اي، سيستاني و مکارم: [در غبار غیر غلیظ] روزه باطل نمي‌شود.
بخار حمام
حکم رساندن بخار آب به حلق، مانند بخار موجود در حمام و سونا براي روزه‌دار چيست؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و سيستاني: بخار حمام يا سونا هرچند غليظ باشد، روزه را باطل نمي‌کند، مگر آن‌که در فضاي دهان به قطرات آب تبديل شود و روزه‌دار عمداً آن را فرو دهد. در اين صورت، روزه باطل مي‌شود.
* آيت‌الله مکارم: احتياط واجب آن است که روزه‌دار، بخار غليظ را به حلق نرساند، ولي رفتن به حمام اشکال ندارد.
فروبردن تمام سر در آب
حکم روزه کسي که به‌عمد سرش را زير آب مي‌برد، چيست؟
* آيات عظام امام، خامنه‌اي و مکارم: بنابر احتياط واجب، روزه باطل مي‌شود.
* آيت‌الله سيستاني: روزه صحيح است (ولي کراهت شديد دارد).
خواب جُنب با علم به بيدار نشدن
اگر جُنب در شب ماه رمضان بداند که اگر بخوابد تا اذان صبح بيدار نمي‌شود، چنانچه بخوابد و خواب بماند، حکم روزه‌اش چيست؟
* آيات عظام امام و خامنه‌اي: نبايد غسل‌نکرده بخوابد و چنانچه پيش از غسل بخوابد و تا صبح بيدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره دارد. (آيت‌الله سيستاني: بايد روزه آن روز را تمام کند و قضا و کفاره بر او واجب مي‌شود.)
* آيت‌الله مکارم: روزه‌اش اشکال دارد و بنابر احتياط واجب، بايد قضا و کفاره به‌جا آورد.
ديدن با چشم مسلح
آيا ديدن هلال ماه شوال با چشم مسلح، مانند تلسکوپ، دوربين و... در ثبوت اول ماه کفايت مي‌کند؟
* آيات عظام امام، سيستاني و مکارم: کفايت نمي‌کند، مگر این‌که موجب يقين به ثبوت اول ماه شود.
* آيت‌الله خامنه‌اي: ديدن با وسيله، فرقي با رؤيت به طريق عادي ندارد و معتبر است.
مجله آشنا، شماره 211، صفحات 24-27
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید