شیر مادر غذای منحصر به فرد و ایده آل برای کودک در شش ماه اول زندگی می‌باشد و تمامی نیازهای غذایی شیرخوار از لحظه تولد تا پایان شش ماهگی را تأمین می‌کند. تماس بسیار نزدیک و مستقیم مادر و نوزاد از لحظه‌های اولیه بعد از تولد، نقش بسزایی در موفقیت شیردهی و تداوم آن دارد.

چربی و پروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر هضم و جذب می‌شود. به همین دلیل دردهای قولنجی، جمع شدن گاز، استفراغ و حساسیت نسبت به پروتئین در این شیرخواران کمتر مشاهده می‌شود. ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا می‌کند، چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است و به تدریج بیشتر می‌شود، این تغییرات به سیر نگه داشتن و افزایش وزن شیرخوار کمک بزرگی می‌کند.

میزان کلسیم شیر مادر از میزان کلسیم شیر گاو کمتر می‌باشد، ولی نسبت کلسیم به فسفر در شیر مادر به گونه‌ای است که ضریب جذب کلسیم شیر مادر از شیر گاو بیشتر می‌شود.

آهن شیر مادر اگرچه کم است، ولی بیش از 50 درصد آن جذب می‌شود.

میزان ویتامین‌های موجود در شیر مادر بستگی میزان مصرف ویتامین توسط مادر دارد، اگر مادر از نظر سبزیجات و میوه‌ها تغذیه مناسبی داشته باشد، شیرش از نظر وجود ویتامین‌ها غنی می‌باشد.

تغذیه با شیر مادر منجر به افزایش مصونیت شیرخوار در برابر عوامل عفونی می‌شود، طوریکه دیده شده میزان مرگ و میر در اثر اسهال در بچه‌های زیر 2 سال، در بچه‌هایی که از شیر خشک تغذیه می‌شوند 18 برابر بچه‌هایی است که از شیر مادر تغذیه می‌شوند و این نسبت در مورد عفونت‌های تنفسی 4 برابر است. بنابراین در زمان بیماری کودک و اسهال نباید شیر مادر قطع شود.

در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، مشکل چاقی، افزایش کلسترول در بزرگسالی و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی کمتر است. همچنین میزان ابتلا به آسم و اگزما در شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند بسیار کمتر است؛ به ویژه در خانواده‌هایی که پدر یا مادر یا یکی از افراد خانواده مبتلا به نوعی بیماری آلرژیک هستند.

عفونت خون و عفونت ادراری در کودکانی که با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند بیشتر است.

جالب است بدانیم شیر مادر ضریب هوشی کودک را افزایش می‌دهد.

مصرف آغوز یا کلستروم توسط نوزاد ضروری می‌باشد. آغوز شیری است که در چند روز اول بعد از زایمان ترشح می‌شود و با وجود اینکه حجم کمی دارد، برای تأمین نیازهای کودک کافی است. همچنین دارای موادی است که کودک را در مقابل بیماری‌ها و عفونت‌ها مقاوم می‌کند. این شیر خواص ضد میکروبی و ضد ویروسی قوی دارد و مقاومت بدن نوزاد را در مقابل بیماری‌ها بالا می‌برد.

هنگام شیر دادن تماس، پوستی و ارتباط چشمی مادر و شیرخوار اهمیت فراوانی در رشد عاطفی کودک و تداوم شیردهی مادر دارد. به همین دلیل از شیر گرفتن ناگهانی نوزاد می‌تواند اثرات روحی بدی در نوزاد داشته باشد و باعث بی اشتهایی او شود که نهایتاً منجر به سوء تغذیه می‌گردد.

توصیه ما این است که هر دفعه شیر از یک سینه به شیرخوار داده شود تا علاوه بر تغذیه شیرخوار از شیر غنی از چربی، در انتهای تغذیه، پستان به طور کامل تخلیه شود که این امر منجر به افزایش تولید شیر در مادر می‌شود.

نکته

مادران عزیز توجه داشته باشند تنها روش برای تشخیص سوء تغذیه نوزاد اندازه گیری ماهانهٔ قد و وزن او است. به عبارت دیگر "منحنی رشد" وسیلهٔ تشخیصی مناسبی برای سوء تغذیه می‌باشد.

استفاده از منحنی رشد در 5 سال اول زندگی کودک مهم است. به ویژه در شش ماههٔ اول زندگی، نوزاد باید از نظر قد و وزن تحت کنترل باشد و سیر نزولی (کاهش) و حتی عدم افزایش قد و وزن می‌تواند خطرناک باشد، ولی از 2 سالگی به بعد نوسانات ماهانه اهمیت خود را از دست می‌دهند.