دوران بارداري براي زوجين يکي از حساسترين مقاطع زندگي آنها محسوب مي شود چرا که به خصوص مادر براي اولين بار تجربه اي را طي ميکند که اگر در طي کردن اين تجربه نا موفق باشد ممکن است آينده آنها تحت تاثير قرار بگيرد در اين دوران به سبب آنکه اغلب پدران و مادران جوانهستند توصيه هاي مختلفي از سوي دوستان، اقوام و آشنايان به آنها مي شود که در بر خي از موارد علم پزشکي ثابت کرده است که سلامت مادر و جنين رابه خطر مي اندازد.به سراغ دکترمحبوبه والياني عضو هيئت علمي و مدير گروه مامايي و رئيس هيئت مديره جمعيت مامايي استان اصفهان رفتيم و مورد به سلامت طي کردن دوران بارداري به گفتگو نشستيم.

1- توصيه هايي براي آماده شدن مادر براي دوران بارداري (در زمينه تغذيه ، ورزش و ....)؟
توصيه هايي براي آماده شدن مادر براي دوران بارداري شامل برقراري رژيم غذايي مناسب ، مکملهاي غذايي شامل ،فولات و مولتي ويتامين ، توجه به بيماريهاي احتمالي و زمينه اي مادر ، واکسيناسون و بررسيهاي آزمايشگاهي مي باشد . لازم به ذکر است زناني که قبل از بارداري به طور مرتب ورزش ميکنند بايد  در طي بارداري دفعات آن را کاهش دهند.
رژيم غذايي مادران با توصيه به رعايت" تنوع و تعادل "در برنامه غذايي روزانه لازم است از چهار گروه اصلي غذايي باشد که شامل 1- گروه نان وغلات 2- گروه ميوه وسبزي 3- گروه گوشت ،تخم مرغ ،حبوبات و مغزها 4- گروه شير و لبنيات است .

از گروه نان وغلات 7تا 11 سهم توصيه مي شود که به طور مثال يک سهم در روز شامل يک برش نان سنگک ، تافتون يا بربري به اندازه يک کف دست (10*10سانتي متر ) است يا 4 برش نان لواش ، يا يک ليوان غلات پخته .
از گروه ميوه وسبزي در روز 3تا 4سهم (واحد) توصيه مي شود که براي مثال يک عدد سيب ، يک عدد پرتغال ، يک موز ، نصف ليوان کمپوت ، سه عدد زرد آلو ، يک چهارم طالبي ، 2 قاشق غذاخوري ميوه خشک يا برگه و يا نصف ليوان آب ميوه هر کدام يک واحد محسوب مي شود . سبزيها شامل هويج ،گوجه فرنگي ، کدو ، سيب زميني 5-4 سهم در روز که معادل يک ليوان سالاد و سبزيجات يا نصف ليوان سبزي پخته مي باشد.

از گروه گوشت ، تخم مرغ و ... انواع گوشتهاي سفيد و قرمز ، ماهي ، جگر و حبوبات ، مغزها مثل پسته ، گردو و بادام مطرح مي باشد که مقدار توصيه شده 3 سهم در روز است که 60 گرم گوشت قرمز يا ماهي يا مرغ ، نصف ليوان حبوبات خام يا يک ليوان حبوبات پخته ، يک عدد تخم مرغ يا نصف ليوان از مغزها يک سهم محسوب مي شود .
از گروه شير و لبنيات شامل ماست ، پنير، شير، بستني ، دوغ و کشک حداقل 4-3 سهم در روز توصيه مي شود . هر سهم معادل يک ليوان شير ، يک ليوان ماست ، 60 گرم پنير کم چرب (يک قوطي کبريت نيم سهم است)، يک ليوان کشک و يا يک ونيم ليوان بستني مي باشد.

از گروه غذاهاي متفرقه شامل شيريني ها ، روغن ، کره ، خامه و شکلات و... حداقل ميزان مصرف توصيه مي شود. 
در زمينه نرمشها و تمرينهاي دوران بارداري بايد گفت اين تمرينهاي کششي ، ساده و ملايم هستند و بايد به آرامي انجام شوند و بهتر است براي انجام صحيح و هماهنگ تمرين ها و جلوگيري از حرکات اضافي ، تمرين ها توسط مربي در کلاس آموزش داده شود. 

2- مراقبتهاي اوليه مادر در دوران بارداری

مراقبتهاي اوليه مادر در دوران بارداري به طور کلي در طي 8 جلسه يا مراجعه مادر به مراکز بهداشتي – درماني برنامه ريزي مي شود و انجام معاينات فيزيکي در دوران بارداري و توجه به سلامت جسمي مادر ضروري مي باشد . در اين برنامه مراقبتي در طي جلسه اول شرح حالي از مادر باردار گرفته مي شود ، معاينات فيزيکي انجام مي گردد ، BMI مادر کنترل مي شود (تا بر اساس آن وزن گيري مادر در طي بارداري تنظيم شود و بدينوسيله از کم وزني يا وزن زياد مادر جلوگيري شود ) ، معاينات دهان ودندان ضروري است و آزمايشات مورد نياز شامل بررسي هموگلوبين ،هماتوکريت، تست تحمل گلوکز ، کامل ادرار ،کوبيس غير مستقيم درخواست مي شود.
در هر جلسه مراجعه مادر ميزان افزايش وزن مادر ، علائم حياتي مادر (شامل کنترل فشار خون ،نبض و تنفس ).

سلامت جنين (با شنيدن صداي قلب جنين و کنترل حرکات جنين در صورت نياز ) ، سلامت جسمي و روحي مادر کنترل شده و توصيه هاي لازم براي تغذيه مناسب ، فعاليت هاي مناسب و توجه به بهداشت فردي مادر صورت مي گيرد . در يکي از اين جلسات مراقبتي علائم خطر در بارداري براي مادر توضيح داده مي شود که با مشاهده اين علائم سريعا بتواند به مرکز بهداشتي يا بيمارستان مراجعه نمايد . 
تعيين سن بارداري و تطابق رشد جنين با توجه به سن بارداري از جمله مواردي است که در هر جلسه مراقبت مورد توجه قرار مي گيرد.

3- عواملي که باعث به خطر افتادن سلامت مادر و جنين مي شود؟
عواملي که باعث به خطر افتادن سلامت مادر و جنين مي شود بايد به مادر يا همراه او يا همسر وي تذکر داده شود . عواملي که مادران را در معرض خطر قرار مي دهد شامل 3 گروه کلي است .

گروه اول بيماري هاي زمينه اي (مثل بيماري هاي قلبي ،کليوي ، ريوي ، صرع و...) ،گروه دوم سابقه عارضه در بارداري قبلي (مرگ جنين ، ناهنجاري، تاخير رشد داخل رحمي جنين ، زايمان زودرس ، ، خونريزي و ....)،گروه سوم سوء تغذيه مي باشد.
مشاهده علائمي که در زير آورده مي شود بايد مادر را براي ارجاع فوري مجاب نمايد . اين علائم شامل (استفراغ شديد و مداوم ، تب و لرز ، درد شکم ، سوزش ادرار ، درد پهلو ها ، اسهال ، کاهش حرکات جنيني ، انقباضات رحمي ، ورم دستها و صورت ، سردرد شديد و تاري ديد ، افزايش ناگهاني وزن ، خونريزي و خروج مايع از مبهل (آبريزش ) اختلال هوشياري و تشنج و عفونت و درد شديد دندان است .
انجام به موقع مراقبتها موجب تشخيص زود هنگام عوارض ناشي از بارداري و در نتيجه درمان به موقع آن مي شود . در تمام طول دوره مراقبتهاي بارداري بايد به بهداشت روان مادر باردار نيز توجه شود .

4- توصيه هايي در مورد تغذيه – ورزش – کارهاي منزل در زمان بارداري و بعد از آن؟
توجه به چند نکته را در برمي گيرد برنامه مراقبت از مادران در دوران بارداري مرحله اي از يک برنامه هماهنگ مراقبتي است که مراحل ديگر آن مراقبت حين زايمان و پس از زايمان است . البته برنامه مراقبتهاي قبل از بارداري نيز بايد مورد توجه قرار گيرد زيرا که اين مراقبت ها شيوه هاي سالم زندگي کردن ، افزايش آمادگي براي حاملگي سالم و کاهش خطرات احتمالي دوران بارداري را در بر دارد. رسيدگي به برنامه تغذيه اي مادر باردار که قبلا به آن اشاره شد ، کنترل وزن مادر و توصيه به اضافه وزن او با توجه به BMI مادر از جمله نکات مورد نظر در برنامه هاي مراقبتي مي باشد.

توجه به کاهش فعاليت مادر در دوران بارداري و انجام ورزشهاي سبک ، پياده روي و نرمشهاي کششي به بهبود وضعيت بارداري و در نتيجه زايمان راحت و طبيعي کمک مي کند . 

زنان باردار بايد از مشاغلي که آنان را در معرض فشار فيزيکي شديد قرار مي دهد اجتناب نمايند و در طول مدت کار بايد دورهاي کافي استراحت تدارک ديده شود . از جمله به مادراني که کارهاي ثابت نشستني مثل تايپ کردن ، کار با کامپيوتر دارند توصيه مي شود هر يک ساعت ، چند دقيقه بايستند ، راه بروند و تحرک داشته باشند و دوباره به پشت ميز خود بازگردند. مادران باردار بدون عارضه معمولا مي توانند تا شروع زايمان به شغل خود ادامه دهند . به طور کلي توصيه مي شود مادران از ايستادن يا نشستن طولاني مدت (بيش از 3 ساعت ) در يک وضعيت بپرهيزند.

مسافرت براي مادران باردار منعي ندارد . در طول سفرهاي زميني توصيه مي شود حداقل هر دو ساعت يکبار راه بروند و بستن کمربند ايمني را فراموش ننمايند . مسافرت با هواپيما (با فشار مناسب) خطر ويژه اي به همراه ندارد و به طور کلي براي مسافرت در هفته هاي آخر بارداري مشورت با پزشک يا ماما توصيه مي شود.

در زمينه استراحت مادران متذکر مي شويم که بهترين وضعيت براي استراحت ، خوابيدن به پهلو است که اين امر سبب خون رساني و اکسيژن رساني بهتر به جنين مي شود.

در طي بارداري در زمان استحمام بايد به مادر توصيه شود که دقت کافي داشته باشد و با استفاده از دمپايي هايي که باعث سر خوردن همراه نيست از احتمال لغزيدن ، زمين خوردن و بهم خوردن تعادل بکاهد . در زمان اشتغال به فعاليت هاي منزل ،مادر بايد متوجه باشد که بر روي سراميک يا فرشهاي متحرک روي سراميک نلغزد و زمين نخورد.

پوشش مادر با توجه به بزرگي شکم و سينه ها بايد به گونه اي انتخاب شود که لباس راحت بوده و چسبان نباشد و از پوشيدن جورابهاي تنگ و شلوار هاي تنگ جدا خوداري نمايد.
 
5- مراجعه به پزشک و چکاپ به چه صورت و در چه مدت انجام مي گيرد؟
در سوال قبلي توضيح داده شد و به غير از ماه آخر که مادر باردار هر هفته به پزشک يا ماما مراجعه مي نمايد در تمام طول بارداري طبق برنامه اي که در زير به آن اشاره مي شود از او مراقبت به عمل مي آيد.

جلسه مراقبت اول بين هفته هاي 10-6 ، مراقبت دوم هفته هاي 20-16 ، مراقبت سوم هفته هاي 30-26 ، مراقبت چهارم و پنجم هفته هاي 34-31 و از اين هفته به بعد هر هفته تا زمان زايمان يک مراقبت صورت مي گيرد .
به طور کلي تحقيقات نشان مي دهد که خطر مرگ مادر (مرتبط با دوران بارداري ) در دريافت کنندگان مراقبتهاي بارداري پنج برابر کاهش مي يابد . ههمچنين مراقبت در اين دوران احتمال زايمان زودرس ،مرگ نوزاد ، کاهش وزن جنين و برخي عوارض مامايي را کاهش مي دهد.
 
6- توصيه هاي کلي در مورد 9 ماه زمان بارداري؟
- توجه به واکسيناسون با تزريق واکسن توام همانند زمان غير بارداري لازم است . در صورت تزريق 5 نوبت واکسن توام ، مي بايست هر ده سال يک بار به عنوان يادآور تزريق شود .

- مصرف مکمل هاي غذايي شامل آهن ، اسيد فوليک و مولتي ويتامين توصيه مي شود و در مورد آهن با توجه به حالت تهوع و يا استفراغ مادر از ماه چهارم بارداري توصيه مي شود.

- مصرف مولتي ويتامين در زنان باردار چند قلو ، زنان با رژيم گياهخواري ، مصرف کنندگان تنباکو و مبتلايان به سوء تغذيه روزانه يک قرص توصيه مي شود.

- اسيد فوليک را به ميزان 600 ميکروگرم مصرف روزانه توصيه مي کنيم و اگر سابقه ناهنجاري لوله عصبي ذکر مي شود از يک ماه قبل از بارداري تا حداقل پايان 3 ماهه اول روزانه 400 ميلي گرم توصيه مي نمائيم .

- انجام سونوگرافي دو بار در طي بارداري بين هفته هاي 22-15 و 35-31 توصيه مي شود و بيش از آن ضرورتي ندارد.

- اضافه وزن مادران باردار در صورتي که وزن بسيار کمي داشته و زير وزن طبيعي هستند 18-12.5 کيلوگرم،  براي خانم هاي با وزن طبيعي 16-11.5 کيلوگرم و براي خانمهاي با وزن بالا و چاق  11.5-7   کيلو گرم توصيه مي شود که محاسبه ميزان افزايش وزن در طي بارداري بوسيله شاخص توده بدني يا BMI بدست مي آيد.

- توجه به بهداشت دهان و دندان در دوره بارداري مورد تاکيد قرار مي گيرد و رعايت اصول بهداشتي و معاينه دهان و دندان در اين دوران لازم است . درمانهاي دندانپزشکي منعي در دوران بارداري ندارد  ولي بيشتر توصيه مي شود در سه ماهه دوم بارداري يعني هفته 28-14 انجام شود . درمان عفونتهاي دهان و دندان خطر بروز زايمان زودرس و عوارض متعاقب آن را کاهش مي دهد.