پرسش:
چرا باید تقلید کرد و شرائط مرجع تقلید چیست؟ و چگونه می توان مرجع تقلید جامع الشرائط را پیدا کرد؟
 
پاسخ:

انسان موجودی است که دارای ابعاد متعدد و متضاد می باشد هم نیازهای زمینی دارد و هم سودای آسمانی و این ویژگی منحصر به فرد او باعث شده است که در نظام خلقت جایگاه خاصی را دارا شود.

و این امتیاز او خود برنامه های متعددی می طلبد تا او را به کمال لایق هستی اش رهنمون سازد.

و در این میان جهازات ادراکی و فهم و دریافت او اگر چه می تواند تا حدودی او را پیش برد اما مسلما تمام خواسته ها و کمالات او را برآورده نخواهد کرد و حاجتمند برنامه ای آسمانی است تا ابعاد معنوی و انسانی او را شکفته گرداند و تمام ظرفیت او را به فعلیت رساند.

و این برنامه که خود سیر منطقی و تاریخی خاص خویش را داشته همان دین الهی است که در آخرین مرحله خود به شکل و نام اسلام بروز کرد و رهنما و دلیل کاروان انسانیت به سوی رسیدن به قله حق و حقیقت گردید این دین مبین الهی آدمیان را رها و یله وانگذاشت و برای دنیا و آخرت روح و جسم و فردیت و جامعه او طرح جامع و برنامه ای مدون ارائه نمود که این طرح ابعاد مختلف او را از حیث فکر و عمل و اخلاق فرا گرفته است و بهترین برنامه های ممکن را در هر یک از این ابعاد فراهم دیده است تا او را به نهایت کمال و سعادت ممکن نایل گرداند.

و شرط اساسی بهره مندی از چنین طرح و برنامه ای همانا آگاهی و دانش نسبت بدان است که آنچه به اصول دین و عقاید او مربوط است با دانش و اندیشه و تحصیل یقین بدست آورد و در باب اخلاق با دانش و آگاهی نسبت به گزاره های اخلاقی، خود را از زشتی ها تخلیه و به فضایل آراسته گرداند و اما در فروعات دینی و باید و نباید های ایدئولوژیک که هر مکتب و مرام از آن برخوردار است نیز بدون دانش و آگاهی ره به مقصود نپیماید.

تحصیل چنین دانشی که بتوان فروع دین و وظایف و تکالیف سعادت بخش برای انسانها را در پرتو آن به دست آورد در وهله اول باید با اجتهاد و تلاش و تکاپو صورت گیرد یعنی از متون اصیل دینی که کتاب خداوند و سنت پیامبر اکرم(ص) و سنت ائمه اهل بیت علیهم السلام و عقل وافی به این مقاصد است، احکام الهی و شرعی استنباط گردد.

متد و ضوابط دستیابی به احکام شرعی از این طریق راهی بس پر پیچ و تاب و دقیق و ظریف است و خود عمری تلاش و تکاپو و اجتهاد را می طلبد و اگر این در وسع همه مردم نیست و عملا نمی توان همه مردم را به اجتهاد در فروع دین مکلف نمود ناچار باید از کسی که در این میان متخصص و متبحر و استاد است وظایف خود را جویا گشته و اخذ نماید. که اصطلاحا به این شیوه دوم تقلید می گویند البته تقلید می تواند انواعی داشته باشد مانند:

1-تقلید جاهل از جاهل

2-تقلید عالم از عالم

3-تقلید عالم از جاهل

4-تقلید جاهل از عالم

که تنها نوع چهارم که معقول و عقلایی است و به معنای رجوع به متخصص است و امروزه در دنیا امری است که بنای عقلاء بر آن است، مقبول و صحیح است و انواع دیگر باطل و ناصواب می باشند یعنی تقلیدٍ ممدوحٍ عقلایی و صحیح همان تقلید نوع چهارم و تقلید مذموم ناپسند و گمراه کننده، انواع دیگر آن است.

به هر تقدیر هر مسلمان غیر مجتهد وظیفه دارد که برای تشخیص وظایف دینی و احکام شرعی خود مرجع تقلیدی که جامع شرایط است انتخاب کند و در انجام فرائض و احکام دینی از آن مجتهد پیروی و طبق آنچه او اظهار نظر کرده است عمل نماید پس اول باید شرائط مجتهدی که مرجع تقلید است تبیین و آنگاه راههای آگاهی پیدا کردن از چنین مرجعی بیان گردد:

الف: شرائط مجتهدی که صلاحیت برای تقلید دارد:

1. عادل باشد (گناه کبیره انجام ندهد و بر گناه صغیره اصرار نداشته باشد) 2. زنده باشد. 3. دوازده امامی باشد 4. عاقل باشد 5. از دیگر علماء زمان خود در فهم مسائل دینی استادتر باشد (یعنی اعلم باشد)...

ب : راه بدست آوردن مرجع تقلید جامع الشرایط:

خود انسان یقین کند (مثل اینکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد.

دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند. به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند.

عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند. (یعنی آن چنان در میان اهل علم و محافل علم مشهور باشد که انسان یقین کند او اعلم است)

حال اگر انسانی مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده یا با فتوای مجتهدی که فعلا باید از او تقلید کند مطابق باشد.

البته ممکن است کسی مجتهد نباشد ولی بخواهد احتیاط کند یعنی طوری عمل کند که به نظر همه مجتهدین عصر خود عمل کرده باشد تفصیل این مطلب  در رساله های عملیه آمده است.