به من چا و چايي هم مي گويند - من برگ درختچه اي هستم كه انواع وحشي آن در چين و هندوستان مي رويد و قامت آنها معمولا به ده متر مي رسد ولي انواع بستاني و پرورش يافته من كه برگها و جوانه هاي آنرا مرتبا مي چينند از دو متر قد آن تجاوز نمي كند. قسمت مورد استفاده ي من برگهاي من است كه پس از بو دادن بصورت چاي سبز و سياه به فروش مي رسد. در تاريخ كشف من افسانه هاي زيادي گفته اند. از جمله مي گويند يكي از امپراتوران چين بر يكي از نزديكان خود غضب كرد و دستور داد او را از شهر بيرون كنند آن شخص مدتي در كوه و بيابان و در جنگل ها و بيشه ها سرگردان بود و در نتيجه بسيار ضعيف و زرد چهره شده بود. روزي درختي ديد. از غايت گرسنگي برگ آنرا غذاي خود ساخت و در اندك مدتي علائم سخت در او ظاهر شد و رنگ رخساره او باز و زيبا گرديد. مخفيانه به شهر آمد و براي يكي از نزديكان امپراتور احوال خود را نقل كرد و آن شخص به عرض رسانيد، امپراتور او را احضار كرد و از ديدن صورت زيبا شده ي او متعجب شد و پس از جويا شدن از علت آن ، عده اي از پزشكان را مامور تحقيق در اطراف فوايد آن گياه نمود. حكيم ميرزا قاضي در كتاب ((اختيارات )) خود پس از ذكر اين افسانه مي نويسد: چاي گياهي است خوشبو، با اندك تلخي . نوشيدن دمكرده ي آن حرارت باطن را تسكين مي دهد و خون را صاف مي كند. افسانه ي ديگري نيز در وصف من به اين شرح گفته اند: روزي جمعي از اهالي ختا به شكار رفته بودند گوشت يكي از شكارهاي خود را پخته و در ظرفي ريخته و روي آنرا با سرشاخه هاي بوته ي چاي پوشاندند و دو مرتبه به دنبال شكار رفتيد. پس از آنكه براي خوردن غذا جمع شدند، ديدند تمام گوشت ها له شده و چون اين امر را نزد اطبا اظهار داشتند آنها پس از تحقيق و امتحان دانستند كه برگهاي شاخه ي گياه من ، در هضم غذا، و طعام و زود پختن گوشت و حبوبات اثر دارد.
باري زادگاه اوليه من چين و هندوستان است . و در ايران نيز به گيلان و مازندران و مخصوصا لاهيجان كاشته شده و به چاي داخلي معروف مي باشد. بهترين زمين براي كشت من زميني است كه داراي سنگهاي خروجي و آتشفشاني باشد تا محصول من مرغوب و مفيد باشد. زيرا گياه من احتياج به فلز (فلوئور) دارد. چايكاري در چين معمولا در شكاف دره هاي عميق صورت مي گيرد و فرآورده ي آن به علت خروجي بودن زمين داراي فلوئور زيادي است ، و از طرف ديگر روستاييان چيني معتقدند كه خاك مالك حقيقي همه ي موجودات است و روي اين فلسفه به عنوان كرد كود مدفوع انسان را به كار مي برند.
روي اين اصل چاي چيني سرشار از شبه فلز فلوئور بوده و چاي داخلي از حيث داشتن اين عنصر مفيد فوق العاده فقير است . فقط محصولات چند نقطه ي كوهستاني تا 3 ميلي گرم درصد دارد. دومين دليل زيادي فلوئور در چاي چين استفاده از طغيان رودخانه ها است ، زيرا در چين رودخانه هايي جاري است كه از كوههاي آتشفشاني سرچشمه گرفته و بستر آنها بالاتر از مزارع چاي كاري است و هنگام طغيان سفيدرود در سطحي پايين تر كشت زارها جاري است به ندرت طغيان آن گل و لاي به اين مزارع مي رساند.
در ژاپن مزارع چاي در مجمع الجزاير آتشفشاني است و آب و زمين و هوا سرشار از شبه فلز فلوئور مي باشد و از طرف ديگر ژاپني ها مقداري از صيد ماهي را به ساختن آرد ماهي اختصاص داده و آنرا به عنوان كود مصرف مي كنند. استفاده از آرد ماهي كه داراي مقدار زيادي فلوئور است كافي است كه چاي ژاپني نسبت به اين شبه فلز غني بوده و فرآورده ي آن مرغوب شود.
براي اصلاح و مرغوب شدن چاي داخلي بهترين وسيله از كودهاي فلوئور دار مثل آرد ماهي است .
چاي سبز از بو دادن برگهاي تازه بدون دمبرگ به عمل مي آيد و چون برگهاي چاي مدتي مانده و تخمير شوند، محصول آن ها چاي سياه مي باشد. دمكرده ي پنج تا ده در هزار برگهاي بو داده من محرك و مقوي معده بوده و ادرارآور است ، ولي از نظر داشتن خواص مذكور كمتر استعمال مي شود. بلكه معمولا آنرا مانند يك نوشابه ي عادي و براي رفع خستگي مي نوشند. من مقوي مغز - معده و باه مي باشم و ادرار را زياد مي كنم ، نشاطآور بوده تشنگي را تسكين مي دهم - سر درد را آرام مي كنم التهاب معده را فرو مي نشانم ، خون و رنگ رخسار را صاف مي كنم و به جذب ادويه در اعماق ياخته هاي بدن كمك مي كنم . بوي بد دهان را از بين مي برم ، مخصوصا خشك من در از بين بردن بوي سير و پياز بي اثر نيست . جهت خفقان و امراض قلب مقدار كم من مفيد است و از همه مهمتر به علت داشن شبه فلز فلوئور ميناي دندان و استخوانها را تقويت كرده و از پوسيدگي دندانها جلوگيري مي كنم ، زياده روي در خوردن من رنگ دندان را زرد مي كند ولي دندانهاي زرد ديرتر خراب شده و كرم خوردگي كمتر پيدا مي نمايند.

انواع چاي و خواص آن
چاي يک نوشيدني حاوي کافئين ميباشد که با خيساندن بـرگـهـاي گياه کامليا سيننس در آب داغ تـهــيه ميگردد.
کشورهاي عمده توليد کننده چاي عـبــارتند از: چين، هند، بنگلادش، پاکستان، ايران، کره، ســريلانکا، تايوان، ژاپن، استراليا، آرژانتين، کنيا، اندونزي و نپال.
برگهاي چاي پس از چيدن مانند سيبي که در معرض هوا قرار ميگيرد تغيير رنگ ميدهد، خيلي سريع پژمرده شــده و اکسيده ميگردند. علت آن تخمير آنزيمي است که باعث تجزيه کلروفيل و آزاد شدن تانين برگهاي چاي مي گــردد. چاي به 4 گروه بر اساس درجه و مدت زمان اکسيداسيون برگ هـاي چــاي تـقسيم بندي مي شود. در واقـــع رونــد اکسيـداسيــون در هــر گــروه در مـــرحــله خاصي با خارج ساختن آب برگها توسط حرارت دادن متوقف ميگردد.

1- چاي سياه :
روند توليد آن به اين نحو  مي بـاشد که برگهاي چاي را پس از برداشت آن در دما و رطوبت کـنـتـرل شـــده رهــا مي کنــنــد تــــا اکسيد گردد.
اکسـيـداسيـون در چاي سبز قابل ملاحظه بوده و مدت آن
2 هفته تا يک ماه بطول مي انجامد. سـپس برگـهاي چاي خشک مي گــردند تا رونداکسيداسيون متوقف گردد. چاي سـياه نـســبت به انواع ديگر کافئين بيشتري دارد بهـمين خاطر طعم آن قويتر مي بـاشد. امــا بــر خلاف چاي سبز، چاي سياه طعم خودرا پس از گذشت سالها از تاريخ توليد حفظ ميکند. اين نوع چاي متداولترين و پر مصرف ترين نوع چاي در دنيا ميباشد.

2-چاي سبز:
رونـد اکـسـيداسيون در ايـن نوع چاي پس از حداقل اکـسيد شدگي متوقف مي گـردد. پـس از چـيـدن بـرگ هــاي چـاي سـريـعا بـا بـخـــار آب داغ
آنزيمهاي اکسيد کـنـنـده موجود در برگهاي چاي را از ميان
ـرده و سـپـس بـرگها را خشک مي کنند. در واقـع در چـاي ســــبز مرحله اکسيداسيون حذف مي گردد. اين نوع چاي طعم ملايم و گياه مانندي دارا بوده و بيشتر در چين و ژاپن مصرف ميگردد.
 
3- چاي اولانگ:
اولانـگ بـه مـعـــني اژدهاي سبز مي بـاشد و مرحله اکسيداسيون آن 2 تا 3 روز بطول مي انجامد. اين چاي نيز در چين و ژاپن مصرف مي گـردد.

4- چاي سفيد(WHITE TEA):
در تهيه آن از برگهاي تازه روئيده (جوانه ها) چاي استفاده ميگردد که اکيسد نيز نميگردند. بيشترين اثر ضد سرطاني را اين نوع چاي به خود اختصاص داده است. اين چاي در چين مصرف ميگردد.

 انواع ديگر چاي بر حسب ترکيبات آن
 چاي يخ : معمولا به چاي اندکي ليمو ترش و شـيـره ذرت اضـافـه شــده و درون فنجان حاوي يخ ريخته شده و سرو مي گردد.
سبک انگليسي: در اين روش چاي همراه با خامه و ليمو ترش سرو ميگردد.



بوبا : اين نوشيدني تشکيل گرديده از چاي يخ، شـيـر و گـوي هاي صمـغ مـانـنـدي کــه بــــه مرواريد موسوم بوده و از گياه تاپوئيکا تهيه ميگردد.
چاي کيسه اي : در چـاي کـيــســه اي از خاک چاي استفاده ميگـردد کــه از نظر دوستاران چاي زياد محبوب نميباشد.
در فرهنگهاي مختلف چاي را همراه با مواد گوناگوني مصرف ميکنند مانند:هل، شکر، عسل، ليمو ترش، شير، مرباي ميوه ها و چاشني هاي ديگر.

 چگونه چاي را دم کنيم
چگونگي دم کردن چاي سياه: آب رابه درجه جوش رسانده (100 درجه سانتي گراد) سپس روي چاي ميريزيم- زمان دم کشيدن نبايد کمتر از 30 ثانيه و طولاني تر از 5 دقيقه گردد- زيرا پس ازآن تانين چاي بتدريج آزاد شده و اثر محرک کافئين را خنثي و طعم چاي را نيز تلخ ميکند.
 چگونگي دم کردن چاي سبز: دماي آي در اين حالت بايد 85-80 درجه سانتي گراد باشد. معمولا هر چه کيفيت چاي سبز بالا تر باشد دماي آب نيز ميباشد کمتر باشد. ترجيحا بهتر است قوري چاي پيش از دم کردن چاي از قبل با قرار دادن قوري درون يک کاسه حاوي آب داغ، گرم گردد.
چگونگي دم کردن چاي اولانگ: همانند دم کردن چاي سبز ميباشد اما دماي آب در اين نوع چاي ميبايد 100-90 درجه سانتي گراد باشد.
 بـراي جـلوگيـري از پـخـــش شدن تفاله هاي چاي درون قوري ميتوانيد از وسيله اي بنام اينفيوزر    اســــتفاده کنيد که يک کره تو خالي مشبک است و چــاي  را هنـگـام دم کردن درون آن ريخـتـه و سپـــس درون قوري مي اندازيم.
 
ترکيبات تشکيل دهنده چاي
 1-کافئين.
2- تيوفيلين : اين ماده ساختاري همچون کافئين دارد که هم در چاي سبز و هم سياه موجود ميباشد. اثرات آن در بدن عبارت است از:
شل کردن عضلات نايژه هاي ريه، افزايش جريان خون کليه ها، افزايش انقباض پذيري و کارايي عضلات قلب، افزايش ضربان قلب، کاهش فشار خون و اثرات ضد التهابي.
3- تانين : يک پلي فنول تلخ مزه ميباشد. که اثر آن در بدن آرام بخشي سيستم عصبي مرکزي انسان ميباشد. يک عيب تانن اين است که از جذب مواد معدني به ويژه آهن ممانعت ميکند.
4- تيانين : در چاي چندين آمينو اسيد وجود دارد اما بيشترين ميزان اسيد آمينه چاي را تيانين تشکيل ميدهد. عمده طعم چاي به خاطر وجود همين ماده است.
5- کاتچين: اين ماده بسيار مفيد بوده و براي سلامتي بسيار سودمند است. کاتچين در چاي سبز و سياه وجود داشته اما ميزان آن در چاي سبز بيشتر ميباشد. اثرات آن در بدن عبارتند از:
ضد سرطان ميباشد، کاهش دهنده کلسترول خون، يک آنتي بيوتيک و آنتي ويروس قوي، جلوگيري از افزايش يافتن فشار خون و جلوگيري از افزايش يافتن قند خون

6- ويتامينهايE,C,B
ويتامين اي يک آنتي اکسيدان قوي ميباشد که براي بدن بسيار مفيد است. ويتامين سي کاهش دهنده استرس بوده و علايم سرماخوردگي را نيز تقليل ميدهد. ويتامين ب کمپلکس کمک ميکند به متابوليسم کربوهيدراتها.
7- فلورايد و فلووانوئيد : فلورايد در استحکام دندان و فلووانوئيد از ايجاد بوي بد دهان پيشگيري کرده و همچنين ديواره عروق خوني را تحکيم ميکند.
8- همچنين چاي حاوي فيبر، کربوهيدرات، ليپيد و کاراتنوئيد نيز ميباشد.

چاي يک محرک است و يا يک آرام بخش؟
هر دو. چاي تا پيش از 2 دقيقه از دم کشيدن اثر محرک دارد اما پس از اين مدت بتدريج از خاصيت محرک بودن آن کاسته شده و به خاصيت آرام بخشي آن افزوده ميگردد. پس از گذشت 5 دقيقه از دم کشيدن چاي کاملا به يک آرام بخش مبدل ميگردد.
هر دو نوع چاي سياه و سبز براي سلامتي انسان مفيد ميباشند اما چاي سبز بسبب آنکه عمل اکسيداسيون روي برگهاي آن صورت نگرفته خاصيتش از چاي سياه بيشتر است.

فوايد چاي براي سلامتي بدن
پيشگيري، تسکين علايم و تسريع بهبودي سرماخوردگي و آنفولانزا.
پيشگيري از بوي بد دهان.
پيشگيري و کاهش اثرات ديابت نوع دوم.
کاهش علايم مواد حساسيت زا.
کاهش علايم عارضه پارکينسون.
گسترش عفونت ويروس HIV را در بدن کاهش ميدهد.
حفظ کننده تعادل مايعات بدن ميباشد.
رفع خستگي و استرس.
پيشگيري و التيام درد بيماري آرتروز.
پيشگيري از عارضه پوکي استخوان.
آسيبهايي که سيگار به DNA وارد مي آورد را کاهش ميدهد.
کند کننده روند پيري.
جلوگيري از لخته شدن خون.
يک ضد ويروس و ضد باکتري.
افزايش متابوليسم و کمک به کاهش وزن.
افزايش کارايي سيستم ايمني بدن.
 اثرات ضد التهابي دارد.
تصفيه خون و کنترل فشار خون و کلسترول .
پيشگيري از اختلالات پوستي