آیا در طي شب خواب راحتي ندارید؟

آیا حركات غيرارادي و بييش از حد پا ها مانع از خوابتان می شود؟

آيا شما دچار اختلال خواب هستيد ؟

از زماني كه بشر بياد دارد همواره خواب و ماهيت رمز آلود آن مورد توجه بوده است . در قديم بعضي خواب را حالت حد واسط مرگ وبيداري مي دانسته اند و برخي معتقد بودند كه فعاليت مغزي در خواب متوقف مي شود. در سال ١۹٢٨ فعاليت الكتريكي مغزانسان براي اولين بار توسط Hans Berger روانپزشك آلماني به ثبت رسيد . در سالهای ١۹٣۹-١۹٣۷در دانشگاه هاروارد پايه هاي شناخت امواج مغزي در خواب توضيح داده شد، حال ديگر تصور بر اين نبود كه در موقع خواب فعاليت مغزي بطور كامل خاموش مي شود، بلكه بر عكس در موقع خواب امواج مغزي به امواج آهسته و هماهنگي تبديل مي گردد.

در دهه پنجاه میلادی براي اولين بار دانشمندان به ثبت امواج خواب در تمام طول شب پرداختند و متوجه شدند كه تغيرات نوار مغز انسان در خواب از يك روند ثابتي پيروي مي كند در دهه شصت، ثبت خواب شبانه در انسان در سطح تحقيقتي آغاز شد و اين تحقيقات را مي توان پدر تست هاي پلي سمنوگرافي poly somnography يا تست خواب امروز ناميد. در همين زمان بود كه بيماري ناركولپسی (بيماري كه فرد دچار خواب آلودگي شديد است و دچار حملات غير قابل مقاومت خواب مي گردد .) و اختلالات امواج مغز در خواب اين افراد شناخته شد و اولين كلينيك ناركولپسي در دانشگاه Stanford توسط Dement تاسيس گرديد.

بايد دانست كه يكي از اكتشافات مهم وشايد مهم ترين آن در تاريخ پزشكي اختلالات خواب در اروپا اتفاق افتاد . در سال شصت و پنج میلادی در فرانسه و آلمان بطور جداگانه ايست تنفسي موقع خواب يا آپنه شرح داده شد . با اين وجود تا دهه هفتاد ميلادي اختلالات خواب به عنوان يك طب باليني مورد توجه قرار نگرفت . در سال هفتاد و دو میلادی Guillemnault كه يك دانشمند فرانسوي بود به گروه دانشگاه Stanford در آمريكا پيوست . با توجه به تجربه اي كه اروپا ييان در تشخيص ايست تنفسي يا آينه در خواب داشتند او شروع به ثبت تغيرات تنفسي و قلبي در خواب كرد . او براي اولين بار به تشخيص بيماران دچار وقفه تنفسي خواب پرداخت. ولي هنوز مشكلات بسياري در راه بود و مهم ترين آن عدم وجود راه حل درماني قابل قبول در آن مقطع زماني بود . در آن زمان تنها توصيه موجود براي اين بيماران كاهش وزن يا انجام عمل جراحي تراکﺋوستوي بود. اين عمل با باز كردن راه هوايي از طريق گردن هر چند در درمان وقفه تنفسي خواب كاملا موثر است ولي زندگي بيمار را پس از عمل با مشكلات مواجه كرده، براي بسياري از بيماران قابل قبول نمي باشد .

گيلمينو اولين بيماري را كه با اين روش درمان مي كند به اين ترتيب توصيف مي كند ; اين بيمار پسر ده و نیم ساله اي بود كه بدليل فشار خون تحت درمان بود . ولی اقدامات درماني موثر واقع نمي شد، او همچنين شب ها خرخر بلند داشت و در طي روز گرفتار خواب آلودگي بود. گیلمینو پس ازانجام تست خواب بالاخره موفق شد گروه پزشکی را متقاعد کند که منشا مشکلات کودک در پدیده وقفه تنفسی موقع خواب است و با انجام عمل تراکﺋوستوي فشار خون بالا و خواب آلودگی كودك بر طرف شد.

در سال هفتاد و پنج میلادی اولين انجمن اختلالات خواب با پنج غضو در آمريكا تاسيس گرديد. در دهه هشتاد روش هاي جراحي جديد مثل عمل جراحي در قسمت عقب حلق uvulopalatopharyngoplasty ابداع گرديد.

يكي از نقاط عطف اين رشته در دهه هشتاد با ابداع دستگاه C-PAP توسط متخصص ريه استراليايي Sulliven اتفاق افتاد. اين وسيله شامل دستگاهي نسبتا كوچك است يا وزن تقريبا دو كيلوگرم، اين دستگاه به يك لوله متصل است ودر انتهاي لوله ماسكي قرار دارد كه روي بيني قرار مي گيرد، در طي خواب اين دستگاه هوا را به داخل راه هوايي فوقانی مي راند و با اين كار مانع از روي هم خوابيدن مجاري هوايي فوقاني در موقع خواب مي گردد.

در اواخر دهه هشتاد با توجه به شيوع قابل توجه آپنه تنفسي خواب در جامعه( چهار در صد در ميان آقايان و دو در صد در ميان خانم هاي سی تا شصت ساله) و در دسترس بودن درمان قابل قبول و ساده، مراكز و كلينيك هاي خواب در آمريكا گسترش فراوان يافت و در دهه نود مراكز خواب در تمام دنیا رو به گسترش گذاشت.

امروزه كلينيك هاي خواب به درمان گروه زيادي از بيماران مبتلا به اختلال خواب مي پردازند كه بطور كلي شامل كساني مي شود كه در طي روز خواب آلوده اند، در طي شب خواب راحتي ندارند، در خواب راه مي روند، حرف مي زنند، دست و پا مي زنند و حتي به ديگران آسيب مي رسانند، از خواب مي پرند، خوابشان نمي برد، خرخر بلنددارند، دچار احساس خفگي در خواب مي شود، حركات غير ارادي و بييش از حد پا ها مانع از خواب آنها مي شود، گرفتار حملات خواب در طي روز هستند يا بهداشت غلط خواب آنها را دچار مشكل كرده است. اختلالات خواب تمام سنين را گرفتار مي كند و محدود به بزرگسالان نمي شود، در حدود دو سال قبل آكادمي متخصصين اطفال آمريكا طي دستورالعملي از پزشكان كودكان خواست كه در معاينات خود از وضعيت خواب كودك سوال نمايند و در صورت وجود خواب نا آرام و خر خر دايمي يا خواب آلودگي يا بيش فعالي و بي قراري در طي روز كودك را نزد متخص خواب بفرستند. خوشبختانه درمان وقفه تنفسي در كودكان اغلب آسان است و با انجام عمل جراحي لوزه ها صورت مي گيرد.

يكي از علايم مهم وقفه تنفسي در خواب خرخر بلند و دايمي است، البته اين به آن معني نيست كه تمام كساني كه خرخر مي كنند دچار اين بيماري هستند ولي اگر بيمار فرد ميانسالي است كه خرخر بلند و دايمي دارد و چاق است و در طي روز از خستگي شكايت دارد شصت و پنج تا نود و پنج در صد احتمال دارد دچار اين بيماري باشد، هر چند تشخيص نهايي با انجام تست پلي سمنو گرا في است .

در بيماران مبتلا به وقفه تنفسي، در موقع خواب راه تنفس فوقاني روي هم خوابيده توقف تنفس باعث افت سطح اكسيژن خون و تلاش مجدد فرد براي شروع تنفس مي گردد. اين پديده باعث مي شود فعاليت الكتريكي مغز بيمار براي چند ثانيه از حالت خواب به بيداري تبديل شود (اين مدت آنقدر كوتاه است كه فرد چيزي به خاطر نمي آورد. ) تكرار اين پديده در طي شب باعث مي شود كه همواره امواج مغزي فرد بين بيداري و مر حله اول خواب در نوسان باشد و به مراحل عميق تر خواب وارد نشود و يا مدت كوتاهي را در مرحله عميق خواب بگذراند. به اين ترتيب هر چند فرد ساعت ها را در رختخواب گذرانده از خواب با كيفيت مطلوب بي بهره مانده است و صبح احساس خستگي مي كند. اين پديده داراي عوارض كوتاه مدت و دراز مدت است. نتيجه اين اختلال در شب خستگي و چرت زدن بيمار در روز بعد است، ولي عارضه دراز مدت آن صدمات عروقي و افزايش احتمال فشار خون و سكته مغزي است. تصور مي شود كه در ميان مردان ميانسال مبتلا به فشار خون اوليه، سی در صد، دچار وقفه تنفسي خواب تشخيص داده نشده باشند. لذا تفتيش پزشكان در مورد علايم اين بيماري در افراد مبتلا به فشار خون بسيار با اهميت است. بيماران دچار آسم شبانه يا آسم مقاوم به درمان مي بايست از نظر علائم اين بيماري مورد پرس وجو قرار گيرند و در صورت وجود بايستي از نظر احتمال وقفه تنفسي در خواب مورد بررسي قرار گيرند. همينطور است بيماراني كه دچار علائم قلبي شبانه يا مقاوم به درمان هستند.

افرادي كه دچار خواب آلودگي در طي روز هستند خود و ديگران را در معرض تهديد قرار مي گيرند، يكي از خطرات مهم كه اين افراد را تهديد مي كند و نيز از سوي اين افراد جامعه را مورد تهديد قرار مي دهد حوادث رانندگي و حوادث موقع كار است. در كشور هاي پيشرفته رانندگان وسائط نقليه عمومي از نظر اختلالات خواب مورد بررسي قرار مي گيرند و در صورت ابتلاي فرد تا زمانيكه فرد درمان نشده و درمان وي از طرف متخصص مورد تایید قرار نگرفته است، به وي اجازه رانندگي داده نمي شود.

در كشور ما اين تخصص بسيار جوان و بلكه در مرحله جنيني است اميد است با آشنايي مردم و متخصصين با اين ضرورت پزشكي امروز، اين رشته جايگاه مناسب خود را در پزشكي كشور ما نيز باز كند.