توضيح‌ كلي‌

آب‌ مرواريد عبارت‌ است‌ از كدر شدن‌ عدسي‌ چشم‌. عدسي‌ چشم‌ يك‌ ساختار شفاف‌ و انعطاف‌پذير در نزديكي‌ جلوي‌ كره‌ چشم‌ است‌. عدسي‌ كمك‌ مي‌كند تا اشيايي‌ كه‌ چشم‌ به‌ آنها نگاه‌ مي‌كند تار به‌ نظر نرسند و نيز در شكست‌ و تمركز نور روي‌ شبكيه‌ نقش‌ دارد. عدسي‌ رگ‌ خوني‌ ندارد و توسط‌ زجاجيه‌ كه‌ در اطراف‌ آن‌ قرار دارد تغذيه‌ مي‌شود. اگر تصلب‌ شرايين‌ موجب‌ عدم‌ تغذيه‌ مناسب‌ زجاجيه‌ شود، عدسي‌ چشم‌ نيز منبع‌ تغذيه‌ خود را از دست‌ خواهد داد (اين‌ مشكل‌ اغلب‌ در سنين‌ پيري‌ رخ‌ مي‌دهد). سپس‌ شفافيت‌ و انعطاف‌ پذيري‌ عدسي‌ كم‌ مي‌شود و آب‌ مرواريد اتفاق‌ مي‌افتد. آب‌ مرواريد ممكن‌ است‌ در يك‌ يا هر دو چشم‌ تشكيل‌ شود. البته‌ در اين‌ حالت‌، سرعت‌ رشد آب‌ مرواريد در دو چشم‌ ممكن‌ است‌ متفاوت‌ باشد. آب‌ مرواريد سرطان‌ نيست‌.

علايم‌ شايع‌

تاري‌ ديد كه‌ ممكن‌ است‌ در نور روشن‌ بدتر باشد. تاري‌ ديد ممكن‌ است‌ اول‌ بار وقتي‌ توجه‌ فرد را جلب‌ كند كه‌ به‌ هنگام‌ شب‌ در حال‌ رانندگي‌ باشد و به‌ نظر وي‌ برسد كه‌ نورها پخش‌ مي‌شوند يا هاله‌اي‌ دور آنها وجود دارد.

دو تا ديدن‌ اشيا (گاهي‌)

كدر شدن‌ و رنگ‌ سفيد شيري‌ در آمدن‌ مردمك‌ها (تنها در مراحل‌ پيشرفته‌)

علل‌

روند طبيعي‌ پيري‌

آسيب‌ به‌ چشم‌

در بيماري‌هاي‌ كه‌ قند خون‌ بالاست‌، مثل‌ ديابت‌ شيرين‌

التهاب‌، مثل‌ اووئيت‌ (التهاب‌ آن‌ قسمت‌هايي‌ از چشم‌ كه‌ عنبيه‌ را مي‌سازد)

داروها، به‌ خصوص‌ كورتيزون‌ و مشتقات‌ آن‌

قرار گرفتن‌ در معرض‌ اشعه‌ ايكس‌، امواج‌ ميكرو ويو و اشعه‌ مادون‌ قرمز

علل‌ ارثي‌، و نيز اثرات‌ سرخجه‌ روي‌ چشم‌ جنيني‌ كه‌ مادرش‌ در اوايل‌ حاملگي‌ مبتلا به‌ اين‌ بيماري‌ مي‌شود.

گالاكتوزمي‌ (بيماري‌ ارثي‌ در شيرخواران‌ كه‌ باعث‌ ناتواني‌ در هضم‌ شير مي‌شود). عوامل‌ افزايش‌ دهنده‌ خطر سن‌ بالاي‌ 60 سال‌ وجود هر كدام‌ از علل‌ فهرست‌ شده‌

عوامل‌ افزايش‌ دهنده‌ خطر

سن‌ بالاي‌ 60 سال‌

وجود هر كدام‌ از علل‌ فهرست‌ شده‌

پيشگيري‌

خانم‌هايي‌ كه‌ در سنين‌ باروري‌ هستند، در صورتي‌ كه‌ سرخجه‌ نگرفته‌اند يا واكسن‌ آن‌ را نزده‌اند، بايد عليه‌ آن‌ واكسينه‌ شوند.

مصرف‌ داروهاي‌ كورتيزوني‌ يا هرگونه‌ داروي‌ ديگري‌ كه‌ بر عدسي‌ تأثير مي‌گذارد بايد به‌ دقت‌ تحت‌نظر قرار داشته‌ باشد.

بيماري‌هاي‌ چشمي‌اي‌ كه‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ آب‌ مرواريد شوند، مثل‌ ايريت‌ (التهاب‌ خود عنبيه‌) و اووئيت‌، بايد سريعاً درمان‌ شوند.

به‌ طور منظم‌ از عينك‌ آفتابي‌ مناسب‌ استفاده‌ كنيد.

رژيمي‌ داراي‌ مقادير مناسب‌ از ويتامين‌ ـ آ و بتا كاروتن‌ داشته‌ باشيد.

عواقب‌ مورد انتظار

معمولاً با جراحي‌ خوب‌ مي‌شود. بعضي‌ آب‌ مرواريدها هرگز آن‌ قدر در بينايي‌ اختلال‌ ايجاد نمي‌كنند كه‌ نيازمند جراحي‌ باشد. در سير تشكيل‌ آب‌مرواريد، تعويض‌ مرتب‌ عينك‌ ممكن‌ است‌ به‌ بينايي‌ كمك‌ كند.

عوارض‌ احتمالي‌

از دست‌ دادن‌ بينايي‌

عوارض‌ پس‌ از عمل‌ جراحي‌، از جمله‌ پارگي‌ چشم‌، چسبندگي‌ها، عفونت‌، و جدا شدن‌ شبكيه‌ از محل‌ خود

درمان‌

اصول‌ كلي‌

معاينه‌ چشم‌ (با افتالموسكپ‌) تشخيص‌ آب‌ مرواريد را تأييد مي‌كند.

درمان‌ معمولاً شامل‌ عمل‌ جراحي‌ است‌.

در صورتي‌ كه‌ بينايي‌ چندان‌ زياد تحت‌تأثير قرار نگرفته‌ باشد، مي‌توان‌ از عينك‌هايي‌ كه‌ بيشترين‌ فايده‌ را داشته‌ باشند بهره‌ جست‌.

در صورتي‌ كه‌ بينايي‌ بدتر شود يا آب‌ مرواريد باعث‌ التهاب‌ و فشار در چشم‌ شود، عدسي‌ چشم‌ با جراحي‌ برداشته‌ مي‌شود. هم‌اكنون‌ روش‌هاي‌ مختلفي‌ براي‌ بيهوشي‌، بستري‌ كردن‌ بيمار، و تصحيح‌ بينايي‌ پس‌ از عمل‌ جراحي‌ وجود دارد. عمل‌ جراحي‌ را مي‌توان‌ با يا بدون‌ بستري‌ كردن‌ بيمار در بيمارستان‌ به‌ انجام‌ رساند. اگر هر دو چشم‌ آب‌ مرواريد داشته‌ باشند، معمولاً با هم‌ عمل‌ نمي‌شوند.

داروها

معمولاً دارو براي‌ اين‌ بيماري‌ لازم‌ نيست‌.

فعاليت‌

هيچ‌ محدوديتي‌ براي‌ آن‌ وجود ندارد، فقط‌ اگر بينايي‌ در شب‌ دچار مشكل‌ شده‌ است‌ در شب‌ رانندگي‌ نكنيد.

رژيم‌ غذايي‌

رژيم‌ خاصي‌ توصيه‌ نمي‌شود

آب مرواريد

آب مرواريد از نظر علمی يعنی ايجاد هرنوع کدورت در عدسی چشم. بصورت طبيعی در داخل چشم انسان درپشت عنبيه عدسی شفافی قرار دارد که به متمرکز کردن شعاعهای نورانی بر روی شبکيه کمک ميکند. همچنين عدسی عنصر اصلی در تطابق برای ديد نزدیک ميباشد. علت پيدايش کدروت در عدسی، تغيير در ساختار پروتئينهای آن ميباشد که ميتواند بصورت مادرزادی يا در اثر ضربه، مصرف بعضی از داروها و سموم، در معرض تشعشعات قرار گرفتن، ابتلا به بيماری قند، و مهمتر از همه بعلت تغييرات سنی اتفاق بيفتد. نوع اخير يعنی آب مرواريد سنی شايعترین نوع و در حدود بیش از 70% موارد را شامل ميگردد. ايجاد کدورت در عدسی چشم را شايد بتوان به يخ زدگی شيشه پنجره در زمستان شبيه کرد فقط با اين تفاوت که پس از ذوب شدن يخ، شيشه دو مرتبه شفاف ميگردد اما برای رفع کدورت از عدسی بجز خارج کردن وجانشين نمودن آن با يک نوع مصنوعی راهی ديگری تا کنون برای بشرشناخته نشده است. البته بايد توجه داشت که صرف وجود کدورت در عدسی چشم حتما به معنی نياز فوری به عمل جراحی نيست. بعضی ازانواع کدورتهای عدسی يا خيلی خفيف هستند و يا در قسمتهايی از عدسی واقع گشته اند که مانع از رسيدن نور به داخل چشم نميگردند و طبعا نياز به درمان نخواهند داشتبه هنگام ايجاد کدورت در عدسی، بعلت ايجاد مانع بر سر راه عبور نوربداخل چشم، بينايی مختل ميگردد که با يک يا چند تا از علائم زير خود را نشان خواهد دادتاری آرام و تدريجی ديد در طی مدت چندين ماه ويا سال در يک يا هر دو چشم تاری ديد در شرايط نوری کم مخصوصا در غروب پخش نور ( ايجاد ويیا افزايش آن نسبت به قبل) بخصوص در هنگام رانندگی در شب در گذرگاههای دو طرفه

تغييردر ديد رنگ بخصوص در رنگ آبی؛ در بعضی از انواع تغيير رنگ بقدری است که انگار از پشت يک شيشه زرد رنگ نسبتا مات به اشياء پيرامونمان نگاه ميکنيم

دو بيني در يك چشم و يا سايه دار ديدن

تغييرات مكرر نمره عينك

آب مرواريد چه از نظر علت پيدايش و چه از نظر فرم بالينی انواع متعدد دارد. به همين دليل علائم بيماری و سير پيشرفت آن ميتواند از يک فرد به فرد ديگر کاملا متفاوت باشد. از نظر علت پيدايش، آب مرواريد به گونه های زير تقسيم بندی ميگردد

آب مرواريد سنی: شايعترين نوع

آب مرواريد مادرزادی

آب مرواريد ناشی از ضربه

آب مرواريد ناشی از بيماريهای التهابی مزمن داخل چشمی

آب مرواريد ناشی از بيماريهای متابوليک مانند بيماری قند

آب مرواريد ناشی ازتشعشعات مانند نور ماوراء بنفش، اشعه ايکس وغيره

آب مرواريد ناشی از مصرف بعضی از داروها مانند کورتون ويا سموم مانند نفتالين

به هر شکل علت هر چه باشد در اکثر اين موارد درمان جراحی است که عدسی کدر شده خارج وبا يک عدد لنز مصنوعی جايگزين میگردد. روشهای غير جراحی مانند عينک و يا دارو در درمان آب مرواريد تقريبا جايگاهی ندارند و فقط ممکن است برای مدت کوتاهی جهت بهبود نسبی ديد استفاده گردند تا بيمار آمادگی عمل را پيدا نمايد. بد نيست که بدانيم آب مرواريد شايعترين بيماری چشم است که نياز به عمل جراحی دارد و شايد بتوان گفت در تمام دنيا شايعترين عمل جراحی است که درتمامی بدن انجام می گيرد. از طرفی ديگر باز هم بد نيست بدانيم که بسياری از صحبنظران معتقدند که جراحی آب مرواريد و جايگزينی آن با عدسی مصنوعی شايد موفقترين روش درمانی در تمام طب باشد

با افزايش اميد به زندگی در جوامع پيشرفته و رو به پيشرفت، تعداد افرادی که دچار آب مرواريد در اثر سن میشوند رو به فزونی است. بعبارت دیگر با استدلال ميتوان گفت اگر همه افراد به اندازه کافی عمر کنند بالاخره روزی فرا خواهد رسيد که نياز به عمل آب مرواريد پيدا کنند. چرا که در واقع آب مرواريد يک پروسه طبيعی پيری است که از عوامل ديگر مانند نژاد، جنسيت، تغذيه، آب وهوا وغيره نيز تاثير می پذيرد. يعنی مجموعه يک يا چند تا از اين عوامل سبب ميگردد که بعضی از افراد در سنين پايينتر گرفتار آب مرواريد گردند وبرخی ديگر در سنين بالاتر مبتلا گردند. در کتب چشم پزشکی غربی آماری وجود دارد که 75% افراد بالای 75 سال درجات متفاوتی از کدورت عدسی يا همان آب مرواريد را در چشمشان دارند. در مملکت ما اينچنين آمار دقيقی وجود ندارد ولی بنظرميرسد در جوامعی مانند ما، نرخ شيوع اين بيماری بايد در همين ميزان ويا حتی بيشترباشد که احتمالا علت آن تفاوت نوع تغذيه و يا آب وهوا ميباشد

آب مرواريد رسيده (در اين حالت عدسی چشم کاملا کدر شده است) و دو طرفه که بينايی را بشدت و در حد فقط تشخيص حرکت اشياء کاهش داده است

زمان مناسب برای عمل جراحی آب مرواريد

آنچه که بصورت سينه به سينه نقل میگردد اينست که بايد صبر کرد تا آب مرواريد " رسيده" و آماده عمل گردد. اما امروزه از مقبوليت سخن فوق بشدت کاسته شده و پيشرفت تکنولوژی و نياز روزافزون به ديد بهتر و کاملتر از يکطرف و بهبود شگرف تکنيکهای عمل جراحی آب مرواريد از سوی ديگر سبب گشته تا آب مرواريد در مراحل ابتدايی تری نسبت به يکی دو دهه قبل مورد مداوا قرار گيرد. آنچه که امروزه با صراحت گفته ميشود اينست که موعد عمل جراحی تابعی از نيازهای بينايی روزمره بيمارميباشد که در افراد مختلف کاملا متفاوت است وبر اين اساس موعد عمل جراحی از يک بيماربه بيمار ديگرفرق خواهد کرد. بعنوان مثال يک آب مرواريد مختصر درفردی که شغلش رانندگی است، نياز وی به ديد خوب و کامل در روز و شب ايجاب می کند سريعتر مورد عمل قرار گيرد ودر مقابل يک خانم خانه دار با آب مرواريد متوسط که از عهده فعاليتهای روزمره خود بخوبی بر می آيد اين امکان را دارد که تا مدتها عمل را به تاخير بيندازد. پس بصورت يک قانون کلی ميشود گفت که هر زمان آب مرواريد بينايی را در حدی کاهش دهد که انجام امور روزمره فرد را مختل نمايد، آن موقع موعد عمل خواهد بود علاوه بر اصل کلی فوق نکات زيرنيز در تعيين زمان عمل ميتواند مد نظر قرار گيرد روش عمل جراحی آب مرواريد با روش قديمی که در آن يک برش بزرگ به اندازه حدود 12 ميليمتر روی لبه قرنيه ايجاد گشته وهسته عدسی بطور کامل خارج گرديده و سپس عدسی داخل چشمی در درون چشم جايگذاری گرديده است ومحل برش با 12 عدد بخيه بسيار ظريف دوخته شده است. در اين تصوير مردمک چشم از حالت کاملا گرد بعلت دستکاريهای ضمن عمل خارج گشته که البته در نتيجه نهايی ديد بيمار معمولا بی تاثير ميباشد. بعلت استفاده از اين تعداد بخيه در اين نوع عمل، شماره آستيگماتيسم قابل توجه ای ايجاد ميگردد که سبب تاری ديد در هفته های نخست پس از عمل ميشود. با برداشتن همه يا تعدادی از بخيه ها در طی دو تا سه ماه از ميزان آستيگمات کاسته وبينايی بهبود ميابد

امروزه تمايل بر اين است که اجازه ندهيم آب مرواريد به مراحل کاملا رسيده پشرفت نمايد. چرا که اين نوع آب مرواريد بقدری افت ديد ميدهد که تقريبا با نيازهای زندگی امروزی ما منافات دارد. از سوی ديگر عمل جراحی "آب مرواريد رسيده" با تکنيکهای روز که عمدتا بصورت استفاده از سيستمهای فيکوامولسيفيکاسيون و برش کوچک انجام ميگيرد، بسييار مشکل و گاهی غير قابل انجام ميشود که در اينصورت نوع عمل به روشهای قديمی تر که با برش بزرگ و استفاده از بخيه های متعدد ميباشد تغيير مي يابد. بنابراين زمان نقاهت و برگشت ديد طولانی و به دو تا سه ماه افزايش خواهد يافت

 همچنين "آب مرواريد کاملا رسيده" خطری برای ايجاد آب سياه در چشم محسوب ميگردد که بيمار را مجبور به عمل در شرايط اضطراری خواهد نمود. عملی که ميتواند با فراغ بال و در شرايط کاملا انتخابی انجام گيرد مطمئنا انجام آن در شرايط اضطرار از کيفيت آن خواهد کاست. شکل فوق چشم بيماری را نشان ميدهد که در شرايط اضطراری بعلت ايجاد آب سياه ناشی از آب مرواريد رسيده تحت عمل قرار گرفته است

در تکنيکهای امروزی عمل جراحی آب مرواريد که با شکاف کوچک انجام ميگيرد بر خلاف تکنيکهای قديمی تر، هرچه شدت ودانسيته آب مرواريد کمتر باشد عمل خروج عدسی ساده تر و سريعتر و کم عارضه تر انجام ميگيرد و بنابراين بعضی از صاحبنظران عمل آن را در مراحل ابتدايی تر توصيه مينمايند

وجود بعضی از بيماريهای همراه نيز ميتواند زمان عمل آب مرواريد را پس و پيش نمايد. بعنوان مثال بيماری که نياز به عمل آب سياه دارد و همچنين درجاتی از آب مرواريد در چشمش مشهود ميباشد، در اينگونه موارد همزمان با عمل آب سياه ، عمل آب مرواريد نيز توسط پزشک معالج توصيه ميگردد. انجام هردو عمل بصورت همزمان صرفه جويی قابل توجه ای در وقت، هزينه، و تعداد سفرهای به اتاق عمل مينمايد

بعضی از افراد که خواهان تصحيح عيوب انکساری مانند نزديک بينی يا دوربينی هستند و درجات خفيفی از آب مرواريد در چشمشان وجود دارد میتوانند بجای انجام اعمال جراحی ليزر و ليزيک، عمل آب مرواريد را بصورت زودرس انجام دهند. عمل آب مرواريد وجايگذاری لنز مصنوعی داخل چشمی مناسب ميتواند بخش عمده ای از عيب انکساری را همزمان با درمان آب مرواريد انجام دهد که باز در اين حالت صرفه جويی قابل توجه ای در وقت، هزينه، و تعداد سفرهای به اتاق عمل بيمار مينمايد

زمان عمل در آب مرواريد نوع مادرزادی مقوله کاملا متفاوتی از آنچه گفته شد ميباشد. در اينجا بعلت اينکه سيستم بينايی وراههای بينايی در مغز کودک در حال تکامل ميباشد، آب مرواريد سبب تنبلی شديد يک و يا هر دو چشم ميگردد و بنابراين تاخير در عمل صلاح نمی باشد. البته در اينجا نيز نبايد فراموش کرد که آب مرواريد مادرزادی اشکال بالينی بسيار متفاوتی دارد ودر بعضی از انواع آن که اختلال ديد قابل توجه ای را ايجاد نکرده، ميتوان با نظر پزشک معالج صبر نمود. يادمان باشد در مورد آب مرواريد مادرزادی نکات ظريف بسياری وجود دارد که در حوصله اين بحث نيست ودراين مورد حتما به نظريه چشم پزشک معالج کودک عمل گردد

جايگاه ليزر در اعمال جراحی آب مرواريد

رمز اصلی موفقيت چشمگير اعمال جراحی مدرن آب مرواريد، استفاده از برش کوچک ميباشد که بعلت تغييرات ناچيز در آستيگماتيسم بعد از عمل، دوره نقاهت بسيار کوتاه می گردد. برای اينکه قادر باشيم عمل آب مرواريد را از طريق برش کوچک انجام دهيم، نياز به وسايل و ماشينهايی داريم که بتواند هسته عدسی را قبل از خروج در درون چشم خرد نمايد.

برای خرد کردن هسته عدسی عمدتا سه روش وجود دارد:

خرد کردن دستی که با استفاده از دو وسيله ساده در درون چشم هسته عدسی به سه قسمت يا بيشتر تقسيم و سپس اين تکه ها خارج می گردد.استفاده از ماشينهای اولتراسوند که با ايجاد امواج ماوراء صوت، هسته عدسی در داخل چشم خرد و بصورت همزمان با وسيله مکنده از چشم خارج می گردداستفاده از ماشينهای ليزر که با استفاده از انرژی نور ليزر هسته عدسی در داخل چشم خرد و بصورت همزمان با وسيله مکنده از چشم خارج می گردد.

از سه روش فوق الذکر، استفاده از ماشينهای اولتراسوند که معروف به ماشينهای "فيکوامولسيفيکاسيون" هستند، عموميت بيشتری دارد. چرا که امواج ماوراء صوت قادر هستند هسته های عدسی را در سختيهای از کم تا شديد را خرد نمايند، در حاليکه استفاده از روش دستی يا ماشينهای ليزر فعلی فقط محدود به عدسيهايی می گردد که هسته آنها سختی زيادی نداشته باشد.

جالب است که بدانيم حتی ماشينهای ليزر فعلی نيز خود را به اولتراسوند مجهز نموده اند که در حين عمل جراحی آب مرواريد، اگر هسته عدسی قابل خردشدن با ليزر نباشد، با تعويض وضيعت ماشين از ليزر به اولتراسوند بتوان عمل را به پايان رساند.طبق آمارهايی که در کشورهای پيشرفته وجود دارد بيش از 97% اعمال جراحی آب مرواريد با استفاده از تکنولوژی اولتراسوند انجام ميگيرد و علی رغم در دسترس بودن دستگاههای ليزر در اتاق عمل، جراح تمايل کمتری به استفاده از آن دارد و دليل عمده اين امر همان قدرت امواج ماوراء صوت در خرد کردن هسته های عدسی با سختيهای متفاوت می باشد.

بنابراين واقعيت با آنچه در ذهن عموم مردم در مورد اعمال جراحی مدرن آب مرواريد و استفاده از ليزر وجود دارد متفاوت ميباشد. تصور شخصی براين است که بعلت شيفتگی خاصی که اکثر مردم نسبت به ليزر ابراز ميدارند، بسياری ترجيح می دهند روشهای اولتراسوند را نيز نوعی ليزر قلمداد کنند. همچنين تصور نادرست ديگری وجود دارد که در روش ليزری جراحی آب مرواريد نيازی به ايجاد برش بروی چشم نمی باشد. اين تصور هيچگاه نمی تواند تحقق پيدا کند، چرا که برای خارج کردن ذرات عدسی کدر شده، هميشه نياز به يک برش، هر چند بسيار کوچک وجود دارد.البته نا گفته نماند که تصور فوق در کدر شدگی ثانويه که پس از عمل جراحی اوليه آب مرواريد ممکن است حادث گردد کاملا صادق است. در اين حالت از نوعی ليزر بنام « ياگ» استفاده می گردد و بدون اينکه برشی روی چشم ايجاد گردد، اين کدر شدگی پشت عدسی مصنوعی از سر راه برداشته می شود.