نارسایی رشد

اغلب شایع‌ترین تشخیص در اختلالات تغذیه‌ای کودکان ایالات متحده، نارسایی رشد (FTT) است و شیوع آن در بین کودکان حدود 5 تا 10 درصد است.

عوامل خطر روانی- اجتماعی ممکن است در نتیجه مشکلات طبی ایجاد شوند یا علت اولیه اختلالات تغذیه‌ای باشند.

در ایالات متحده بیشتر عواملی که منجر به رشد ضعیف می‌شوند احتمالاً از عوامل رفتاری و روانی-اجتماعی نشأت می‌گیرند.

به دلیل تأثیر متقابل بیماری‌های طبی زمینه‌ای بر یکدیگر که باعث ایجاد رفتارهای غیرانطباقی می‌شوند، اصطلاحات نارسایی رشد ارگانیک و غیرارگانیک اعتبار خود را از دست داده‌اند. همچنین، عوامل اجتماعی و رفتاری که به طور اولیه با مشکلات تغذیه‌ای و رشد ضعیف ارتباط داشته‌اند نیز ممکن است با مشکلات طبی، از جمله بیماری حاد خفیف و مکرر همراه باشند.

کواشیورکور

کواشیورکور نوعی سوء تغذیه همراه با هیپوآلبومینمی (کم شده آلبومین) و اِدِم (ورم: تجمع مایع اضافی در بافت‌های زیر پوست) است. در اندام‌های تحتانی شروع شده و با افزایش شدت بیماری به سمت بالا صعود می‌کند. این بیماری به طور کلاسیک به دلیل دریافت پروتئین ناکافی با وجود دریافت کالری متوسط تا خوب ایجاد می‌شود.

سایر عوامل، نظیر عفونت حاد، سموم و عدم تعادل ریزمغذی‌های خاص یا اسیدهای آمینه، از علل احتمالی آن محسوب می‌شوند.

مهم‌ترین تظاهر بالینی کواشیورکور این است که وزن بدن کودک در محدود 60 تا 80 درصد وزن مورد انتظار برای سن است و به دلیل وجود ادم، وزن به تنهایی نمی‌تواند وضعیت تغذیه‌ای را به شکل صحیح نشان دهد.

در معاینه فیزیکی، باقی ماندن نسبی بافت چربی زیرپوستی، آتروفی (چروکیدگی) آشکار توده عضلانی را مشخص می‌کند. موها کم پشت، رنگ آن‌ها قهوه‌ای مات، قرمز یا زرد- سفید است و به آسانی کنده می‌شوند. با برقراری تغذیه مناسب، رنگ موها اصلاح می‌شود، به طوری که قسمت بالایی موها دارای پیگمان تغییر یافته بوده و قسمت پایینی موها پیگمان طبیعی دارند (علامت پرچم). تغییرات پوستی شایع است.

در شدیدترین نوع کواشیورکور، نوعی پوسته‌ریزی سطحی بر روی سطوح تحت فشار ایجاد می‌شود. بروز شقاق گوشه دهان و استوماتیت کاندیدیایی شایع است.

بزرگی غدد پاروتید و اِدِم صورت، منجر به صورت گرد شبیه قرص ماه می‌شود؛ بی‌علاقگی به خوردن غذا در کواشیورکور به صورت تیپیک وجود دارد. در معاینه شکم ممکن است کبد بزرگ و نرم و با لبه‌ای نامشخص باشد. بافت لنفاوی معمولاً آتروفیک (چروکیده و کوچک شده) است. در معاینه قفسه سینه ممکن است رال در قاعده ریه‌ها شنیده شود. شکم متسع بوده و صداهای روده‌ای هیپواکتیو (کُند) هستند.

نرمی استخوان

راشیتیسم (ریکتز) یا نرمی استخوان

راشیتیسم (ریکتز) عبارت است از: کاهش یا نقص معدنی شدن استخوان در کودکانی که در سنین رشد هستند. به صورت ساده شده نسج استخوان شامل داربستی از جنس پروتئین‌های به شدت مستحکم و مجموعه‌ای از مواد معدنی عمدتاً شامل کلسیم و فسفر است که به تدریج بر این داربست پروتئینی رسوب می‌کند. منظور از نرمی استخوان کودکان یا ریکتز، اختلال در رسوب املاح کلسیم و فسفر بر داربست پروتئینی استخوان در حال رشد است. که به علل مختلف ایجاد شده و منجر به بروز علائم و عوارض مختلف در کودکان می‌شود.

علت بیماری

ریکتز یا نرمی استخوان در کودکان علل بسیار متنوعی دارد. کمبود ویتامین D، کمبود کلسیم، کاهش فسفر، برخی مشکلات کلیوی و مصرف برخی از داروها، از علل بروز این بیماری در کودکان هستند.

در این میان کمبود ویتامین D هنوز هم در ایران و در بسیاری از کشورها، شایع‌ترین علت پیدایش ریکتز در کودکان محسوب می‌شود و تأکید سیستم بهداشتی بر مصرف منظم قطره مکمل حاوی ویتامین D، از 15 روزگی به بعد برای نوزادان و شیرخواران در راستای برطرف کردن همین کمبود است.

نشانه‌ها

علائم ریکتز بسیار متنوع بوده و شامل تغییرات استخوانی، اسکلتی و دندانی، اختلال در راه افتادن کودکان، ضعف، کاهش رشد و حتی گاهی کاهش علامت‌دار کلسیم خون و تشنج، به خصوص در شرایط تب و بدحالی کودکان است.

این بیماری اگر به مدت کافی طول کشیده باشد، می‌تواند موجب بروز علائم مشخصی در عکس‌های رادیولوژی مچ دست و و استخوان‌های کودک شود. معاینه کودکان باعث تشخیص بیماری توسط پزشک می‌شود.

درمان

درمان بیماری ریکتز در کودکان با توجه به علت آن متفاوت است ولی در شایع‌ترین فرم آن که به علت کاهش سطح ویتامین D بدن است، دریافت مقادیر بالای این ویتامین موجب برطرف شدن علائم ریکتز می‌شود. پیش‌گیری از این بیماری با رعایت تغذیه مناسب و مصرف مرتب قطره حاوی ویتامین D در بیشتر موارد به خوبی ممکن است.