ما از دست‌هایمان خیلی زیاد استفاده می‌کنیم. خیلی وقت‌ها اتفاقی که برای دست‌های ما و خصوصاً برای انگشت شست روی می‌دهد این است که اشتباهاً از آن به عنوان ابزار استفاده می‌کنیم و این می‌تواند سبب درد مزمن شود.
درد انگشت شست و درد دست به طور کلی بسیار شایع است. افراد تقریباً 40 درصد احتمال دارد که در طول زندگی خود دچار آرتروز در دست‌ها شوند و این تنها یکی از دلایل درد انگشت شست است. آرتروز به سن مرتبط است و معمولاً بعد از چهل سالگی دیده می‌شود.

 ضمناً خانم‌ها بیشتر احتمال دارد که دچار آرتروز شوند و علت احتمالی آن نیز این است که بیشتر در معرض بیماری‌هایی هستند که منجر به درد انگشت شست می‌شود.

دلایل درد انگشت شست

آرتروز انگشت شست
آرتروز یکی از علت‌های اصلی درد انگشت شست است. اوستئوآرتریت یا آرتروز بر پایین مفصل انگشت شست اثر می‌گذارد و باعث می‌شود غضروف از بین رفته و استخوان‌ها به هم سابیده شوند و درد ایجاد شود.
آرتروز مفصل شست معمولاً با درد در قسمت پایین این انگشت خودش را نشان می‌دهد، یعنی جایی که شست به مچ متصل می‌شود. این درد معمولاً با گرفتن چیزی در دست، نیشگون گرفتن یا انجام فعالیت‌هایی که مجبورید چیزی را محکم با دستتان بگیرید تشدید شده و اغلب با استراحت بهتر می‌شود.
این آرتروز سبب ناراحتی‌های زیادی در تمام فعالیت‌های روزانه می‌شود؛ از باز کردن در بطری گرفته تا لباس پوشیدن و در دست گرفتن چیزی. دردتان ممکن است تیز و تیرکشنده یا به صورت احساس ناراحتی باشد.
اوستئوآرتریت یا همان آرتروز علاوه بر ایجاد درد بعد از استفاده از دست می‌تواند موجب تورم، حساس شدن یا از دست دادن قدرت دست نیز بشود. آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی خودایمنی است که بر مفاصل اثر می‌گذارد و می‌تواند همین علائم را ایجاد کند. پزشک ممکن است با یک معاینه فیزیکی، آرتروز شست را تشخیص دهد؛ مثلاً با نگه داشتن مفصل و حرکت دادن شست و گوش دادن به صدای سابیدگی.
زنان بیشتر ممکن است دچار آرتروز مفاصل شوند و این احتمال با افزایش سن بیشتر می‌شود. پزشکان عقیده دارند خانم‌ها بیشتر ممکن است دچار آرتروز در قسمت پایین انگشت شست شوند زیرا تغییرات هورمونی سبب افزایش شلی مفاصل در برخی از خانم‌ها می‌شود.

پزشکان عقیده دارند خانم‌ها بیشتر ممکن است دچار آرتروز در قسمت پایین انگشت شست شوند زیرا تغییرات هورمونی سبب افزایش شلی مفاصل در برخی از خانم‌ها می‌شود

سندرم دکرون
دکرون نام پزشکی است که برای اولین بار این سندرم را توضیح داد. سندرم دکرون زمانی روی می‌دهد که تاندون‌هایی که از مچ به سمت انگشت شست می‌روند متورم شده یا در صورتی که غلاف دربرگیرنده آن‌ها متورم شوند دچار محدودیت می‌شوند. وقتی شما شست خود را حرکت می‌دهید یا در این قسمت فشاری ایجاد می‌کنید، بر تاندون‌هایی که به سمت شست می‌روند اثر گذاشته و می‌توانید تورم را ببینید. ممکن است تا حدودی درد داشته باشید و این درد می‌تواند در مچتان نیز باشد. برخی از علائم این سندرم بسیار شبیه علائم آرتروز هستند: تورم، حساس شدن، کاهش قدرت و کاهش طیف حرکتی.
یک علامت دیگر سندرم دکرون، احساس گرفتگی زمانی است که از شست‌تان استفاده می‌کنید. اینکه چرا چنین مشکلی برای تاندون روی می‌دهد کاملاً مشخص نیست اما احتمالاً به حرکات مکرر بستگی دارد. این بیماری می‌تواند تدریجاً بروز کند و معمولاً زنان 30 تا 50 ساله را درگیر می‌کند، خصوصاً آن‌هایی که برای بلند کردن نوزاد یا کودک مکرر از انگشت شست خود استفاده می‌کنند.
ضمناً افرادی که زیاد تایپ می‌کنند هم ممکن است دچار این سندرم شوند. پزشکان از تستی به نام فین کلستین استفاده می‌کنند: شما در حالتی که انگشت شست‌تان زیر انگشتان دیگر است مشت می‌کنید و سپس مچ خود را به سمت انگشت کوچکتان خم می‌کنید (حالتی شبیه پرتاب قلاب ماهیگیری). اگر بین پایه انگشت شست و مچتان درد داشته باشید پس سندرم دکرون دارید.

انگشت ماشه‌ای
انگشت ماشه‌ای که به آن تنوسینوویت می‌گویند، زمانی که احساس می‌کنید شست‌تان در وضعیت خمیده قفل شده، موجب درد می‌شود، انگار در حال کشیدن ماشه‌ای بوده‌اید. انگشت ماشه‌ای یکی از شایع‌ترین علل درد دست است که دو تا سه درصد افراد و ده درصد کسانی که دیابت دارند دچارش می‌شوند. آن‌هایی که آرتریت روماتوئید دارند نیز بیشتر در معرض این عارضه‌اند.
انگشت ماشه‌ای شامل تورم تاندونی می‌شود که انگشت شست را خم می‌کند. بیمار در شست خود و در سمت کف دست، احساس درد ناراحتی می‌کند. این درد به دیگر قسمت‌های دست نیز می‌رسد و ممکن است احساس گرفتگی، قفل‌شدگی یا سفتی در انگشت ایجاد کند. در موارد شدیدتر این عارضه، ممکن است مجبور شوید برای حرکت انگشت شست‌تان از دست دیگرتان کمک بگیرید. این عارضه صدا هم ممکن است داشته باشد، یعنی صدای کلیک مانندی ممکن است بشنوید.
همچنین ممکن است گره لنفاوی دردناکی هم داشته باشید که حرکت دادن را سخت‌تر هم می‌کند.

سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال عارضه‌ای است که مچ را در سمت کف دست تحت تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است دچار درد یا بی‌حسی باشید که به سمت شست و انگشتان دیگر نیز کشیده می‌شود.
تونل کارپال یک مسیر باریک در مچ است که اطراف آن را رباط‌ها و استخوان‌ها گرفته و دارای عصب میانی (مدیان) است. در سندرم تونل کارپال، عصب تحت فشار قرار می‌گیرد. بنابراین اتفاقی که می‌افتد کاهش حس و تا حدودی درد و بی‌حسی در انگشت شست، نشانه، میانی و انگشت حلقه است.
پزشک ممکن است تست تینل را انجام دهد. در این تست، پزشک ضربات ملایمی روی مچ در سمت کف دست و روی عصب میانی می‌زند تا ببیند آیا انگشتان گزگز می‌زنند یا نه که در این صورت تشخیص سندرم تونل کارپال داده می‌شود. استفاده مکرر (مثلاً تکست زدن با موبایل یا فعالیت‌هایی که مچ را در وضعیت خمیده نگه می‌دارند)، دیابت و آرتریت روماتوئید همگی می‌توانند منجر به سندرم تونل کارپال شوند. ضمناً این عارضه در دوران بارداری نیز به دلیل تورم شایع است.

شکستگی‌ها و پارگی‌ها
شکستگی انگشت شست دردناک خواهد بود. احتمال بروز این اتفاق در زمستان به دلیل یخبندان بیشتر است. در صورت بروز چنین حادثه‌ای باید انگشت خود را بی‌تحرک نگه دارید تا درمان شود. شکستگی انگشت در صورت درمان نشدن می‌تواند بعدها منجر به آرتروز شود. افتادن علاوه بر شکستگی استخوان می‌تواند منجر به کشیدگی یا پارگی تاندون‌ها نیز بشود.

کیست گانگلیون
اگر دچار کیست گانگلیون روی شست یا نزدیک به آن باشید، وقتی مفصل شست را حرکت می‌دهید، درد احساس خواهید کرد. این کیست‌ها نتیجه‌ی تجمع مایع سینوویال یا مایع مفصلی هستند. مایع مفصلی همان چیزی است که مفاصل را نرم و منعطف نگه می‌دارد. در صورت وجود کیست گانگلیون، متوجه یک برآمدگی در زیر پوست خواهید شد.
کیست‌های گانگلیون می‌توانند خودبه‌خود برطرف شوند؛ اما اگر دردتان شدید شد و بر حرکت پذیری مفصل اثر گذاشت، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید، مثلاً تخلیه کیست با سوزن و سرنگ.

عادت‌های ناسالم مربوط به انگشت شست
خیلی از این عوارض ریشه در حرکات مکرر و ناسالم انگشت شست دارند. حرکات زیادی می‌توانند منجر به این مشکلات شوند از جمله پوشیدن دستکش‌های بسیار تنگ، برداشتن کیسه‌های خرید با انگشت شست و استفاده از انگشتر در این انگشت. در مورد کیبورد کامپیوتر باید بگوییم مشکلی برای انگشت شست‌تان ایجاد نمی‌کند چون نهایتاً از آن فقط برای کلید space‌ استفاده می‌کنید، اما گوشی همراهتان داستان متفاوتی دارد.
خیلی از افراد برای تایپ کردن با موبایل از انگشت‌های شست خود استفاده می‌کنند و این مسئله‌ساز است. برای اجتناب از این کار توصیه می‌کنیم با انگشتان دیگر خود تایپ کنید یا از نرم‌افزار صوتی برای تکست و ... استفاده کنید. شاید این مسئله‌ی کوچکی به نظر برسد اما اگر دوباره به آن فکر کنید می‌بینید خیلی از کارها را به طور ناخودآگاه اشتباه انجام می‌دهید.
 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر زمین بخورید و انگشت شست‌تان بشکند یا دردی ناگهانی در آن احساس کنید مطمئناً به پزشک مراجعه می‌کنید. اما اگر درد تدریجاً سراغتان بیاید به سختی می‌توانید تصمیم بگیرید چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است.
علائمی که فرد را از خواب بیدار کنند، علائمی که به سرعت پیشرفت کنند یا دیگر علائمی که نگران کننده‌اند باید سریع‌تر توسط پزشک ارزیابی شوند. خصوصاً در مواردی که در عارضه انگشت ماشه‌ای، شست قفل می‌شود و مجبورید با دست دیگر آن را آزاد کنید، یا علائمی که ناراحت کننده و دردسرسازند و با راهکارهای خانگی نتیجه‌ای نمی‌گیرید، باید به پزشک مراجعه نمایید.
 

تشخیص

پزشک از شما درباره‌ی سوابق پزشکی‌تان خواهد پرسید و معاینه‌تان خواهد کرد. معاینه ممکن است شامل تست‌های دردی شود که در بالا گفتیم. گاهی عکس با اشعه X یا دیگر مطالعات لازم است. در مورد آرتروز شست جالب است بدانید هرچند خیلی از مواقع عکس، شواهد آرتریت را نشان می‌دهد اما همه‌ی آن‌ها علائم ندارند و گاهی علائم به مرور زمان بهتر می‌شوند.

درمان درد انگشت شست

نوع درمان بستگی به عارضه مورد نظر دارد. برای برخی از عوارض، استراحت و کمپرس گرم یا سرد، داروهای OTC، اصلاح حرکات و بریس یا آتل، بهترین راه‌های درمانی است. در مورد دیگر عوارض، تزریق آستروئید یا عمل جراحی پیشنهاد می‌شود. اگر به عمل جراحی نیاز داشته باشید، معمولاً این عمل سرپایی است. به طور کلی، پزشک ابتدا روش‌های درمانی کمتر تهاجمی را توصیه می‌کند.
در این روش‌های کمتر تهاجمی، سعی می‌شود علائم با انواع مداخلات کم‌خطر که برای بهبود درد طراحی شده‌اند درمان شوند. مثلاً گاهی محدود کردن حرکت مفصل می‌تواند درد را بهبود دهد.
 

اصلاحاتی برای پیشگیری از درد انگشت شست

راه‌هایی برای اصلاح فعالیت‌هایی که سبب درد می‌شوند وجود دارد. مثلاً اگر استفاده از دربازکن دستی، شست و مچتان را در وضعیت نادرستی قرار می‌دهد، پس از دربازکن برقی استفاده کنید. اگر چاقو دستتان می‌گیرید و احساس ناراحتی در شست‌تان می‌کنید، از ابزارهای جایگزین چاقو استفاده کنید. تغییر روش انجام حرکات و کارهای روزانه می‌تواند دردتان را کاهش دهد.
تمرینات انگشت شست
یک سری از تمرینات ممکن است توسط پزشکتان توصیه شوند. در مورد آرتروز مفصل، تمرینات قدرتی مشخصی می‌توانند ماهیچه‌های میان استخوانی‌تان را تقویت کنند. این تمرینات معمولاً توسط فیزیوتراپیست تعلیم داده می‌شوند.
پیش از اینکه تمرینی را شروع کنید، ابتدا با پزشک مشورت نمایید و اگر درد دارید، انجامش ندهید. یک تمرین برای نمونه:
. مشت کنید.
. شست‌تان را خم کنید جوری که پایه انگشت کوچکتان را لمس کنید.
. نوک شست خود را به ناخن هر انگشتتان بزنید.
. با شست و دیگر انگشتانتان O بسازید.

کلام آخر

درد شست می‌تواند با علت‌های گوناگونی مرتبط باشد که تقریباً همگی به حرکات مکرر مرتبط‌اند. در بیشتر موارد، می‌توانید از داروهای مسکن معمولی برای تسکین دردتان استفاده کنید. اما در مورد علت‌هایی که به عوارض پیچیده‌تری مرتبط‌اند، مهم است که با پزشک مشورت کنید تا بهترین درمان را به شما پیشنهاد کند.