آیا خواندن نماز قبل و بعد از افطار تفاوتی دارد؟

روزه یکی از فروع دین است که در ماه مبارک رمضان بر انسان بالغ و عامل واجب می‌شود و شرایطی دارد که با توجّه به آن‌ها باید روزه گرفت. بعضی از این شرایط باید به جا آورده شوند. و بعضی از این شرایط بهتر است به جا آورده شوند، آداب فراوانی برای افطار آورده شده است که با رعایت آ‌ن‌ها می‌توان بهره‌مندی از این ایام را چند برابر کرد. این سئوال ناظر به قسمت دوّم شرایط می‌باشد.

نماز اول وقت یکی از ویژگی‌های انسان مشتاق به عبادت است و لذا علماء و عرفاء به افراد مشتاق عرفان و معنویت توصیه نماز اول وقت داشته‌اند.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

«برای روزه دار مستحب است در صورتی که قدرت بدنی دارد، قبل از آن که افطار کند، نماز بخواند.» (1)

امام باقر علیه السلام فرمودند:

«در ماه رمضان ابتدا نماز بخوان سپس افطار کن مگر آنکه گروهی منتظر افطار با تو باشند ... زیرا هم افطار بر تو واجب است و هم نماز، پس به امری اقدام کن که افضل و بهتر باشد و آن نماز است. این که با حالت روزه نماز بخوانی نزد من محبوبتر است.» (2)

«اگر می توانی بدون افطار کردن نماز را با رعایت تمام حدودش بجا آوری پس افضل تقدیم نماز بر افطار است و اگر گرسنگی و میل به غذا خوردن مانع از بجا آوردن کامل نماز می شود ، ابتدا افطار کن سپس نماز بخوان.» (3)

یکی از موارد مستحب، در باب روزه، آن است که روزه‌دار، پس از اقامه نماز مغرب و عشا روزه خود را افطار نماید، تا از ثواب نماز شخص روزه‌دار برخوردار گردد، مگر این‌که جهت افطار، کسى منتظر او باشد و یا به جهت تحمل روزه، نتواند نماز را با حال خضوع و توجه بجا آورد. که در این صورت، بهتر است افطار را مقدّم بر نماز نموده و به قدر امکان مواظب باشد که وقت فضیلت نماز، نگذرد. 

امام باقر(ع) در این رابطه فرمودند:

«اگر میل تو به افطار و غذا خوردن، تورا از نماز باز‌می‌دارد ابتدا افطار کن تا دور شود از تو وسوسه های نفس ملامت‌گر و در زمان دیگری نیز فرمودند؛ در ماه رمضان ابتدا نماز بخوان، سپس افطار کن مگر اینکه گروهی منتظر تو باشند.»

بر این اساس خواندن نماز قبل از افطار دو استثنا دارد، طاقت نداشتن شخص روزه دار و وقتی گروهی منتظر او باشند.

اگر با جماعتی هستی و آنها اول افطار می‌کنند و سپس نماز می‌خوانند، تو با آنها مخالفت نکن و اول افطار بکن و سپس نماز بخوان! (4)

مستحب است روزه‏ دار نماز مغرب را قبل از افطار كردن بخواند؛ ولی اگر كسی منتظر اوست یا میل زیادی به غذا دارد كه نمی‌تواند با حضور قلب نماز بخواند، بهتر است اول افطار كند؛ ولی تا ممكن است نماز را در وقت فضیلت آن به جا آورد. (5)

با توجّه به این که در مراسم حجّ عمره، در ماه مبارک رمضان، در مسجدالحرام و مسجدالنّبى(صلى الله علیه وآله) قبل از اذان مغرب، سفره افطار گسترده شده و به محض شروع اذان مغرب (که با اذان مغرب واقعى به نظر اکثر علماى امامیّه یک ربع فاصله دارد) همه شروع به افطار نموده و از دیگران نیز دعوت به افطار مى نمایند، و در صورت عدم افطار موجب انگشت نما شدن و بعضاً وهن شیعه مى شود و تقیّه مداراتى در اینجا ضرورى تر از شرکت در نماز مغرب به نظر مى رسد، آیا اجازه مى فرمائید که شیعیان در هتل ها بمانند و هنگام مغرب در ماه مبارک در مساجد حاضر نشوند؟ یا این که حضور یافته و تقیّةً افطار نمایند؟

پاسخ : بهتر است براى نماز مغرب در مسجد حضور یابند و اگر به آنها اصرار بر افطارشود، مى توانند افطارکنند و روزه آنها صحیح است. (6)

پی نوشت:
1- التهذیب، ج4، ص199

2- وسائل الشیعه، ج10، ص150

3- وسائل الشیعه، ج10، ص151

4- الوسائل - الباب - 7 - من أبواب آداب الصائم الحديث

5- رساله توضيح المسائل جامع آيت الله سيستانی

6- استفتائات آیت الله مکارم شیرازی