این باور خرافی که با عطسه کردن، باید برای هر کار و اقدامی صبر کرد وگرنه آن کار به فرجام نمی­رسد یا خطری ما را تهدید می­کند، هیچ اساس علمی یا ماورائی یا دینی ندارد. و همان­طور که دهان به دهان به عصر ما رسیده، می­تواند کم کم رخت بربندد و فراموش شود.

سفره عقد خیلی با سلیقه چیده شده. همه چیزهایی که نشان از برکت و شیرین­کامی و محبت باشد، توی سفره گذاشته­اند؛ خانواده­ عروس و داماد با ذوق و لبخند، آماده و منتظر! عروس و داماد بعد از مقدمات فراوان و گذر از مراحلی شبیه هفت خان رستم، دل توی دلشان نیست که تا چند دقیقه دیگه، به هم پیوند می­خورند؛ اضطراب و شیرینی، طعم متضادی دارند؛ اما با هم گلوی عروس و داماد را کمی خشک کرده­اند. عاقد، مرد محترمی است که بیرون درب مهمان­خانه روی صندلی نشسته و دفتر بزرگ و سنگینی روی میز روبرویش باز کرده، او هم منتظر است تا همهمه بخوابد و مأموریت شیرینش را آغاز کند.
 

عطسه دردسرساز!

بالاخره مادر داماد دستهایش را بلند می­کند و میهمان­ها را دعوت به سکوت می­کند تا صدای عاقد برسد. تا عاقد خواند: "النکاح سنتی" خاله عروس بلند عطسه کرد! ناگهان توجه همه جلب صدای عطسه شد و سه تا دختر بچه­­ای که پشت سر عروس با تور لباسش بازی می­کردند، ریز ریز خندیدند. خاله که خودش عطسه کرده بود، خودش بلند گفت: "آقا صبر اومد نخون خطبه رو!" عاقد با لحنی پدرانه گفت: صلوات بفرستید؛ خیره ان­شالله خواهر. و تا آمد از عروس وکالت بگیرد، عمه داماد نگذاشت: "نه! بالاخره صبر اومده، یه چیزی هست دیگه! بذارید برا یه روز دیگه." دوباره همهمه و نگاه نگران عروس و داماد که به هم دوخته شد، عاقد با دفتر بزرگش از خانه رفته بود!

این اتفاق، تراژدی تلخی است که مثل فیلم­ها می­ماند اما تلخ­تر از آن، این است که هنوز در جامعه ما به واقعیت می­رسد! هنوز آدم­های زیادی هستند که ترس­های ریشه­دار و قوی دارند و ایمان­های سطحی و ضعیف؛ و برای آرام کردن و جبران ترس و ضعفشان، به باورهای عجیب و بی­پایه دامن می­زنند.
 

عطسه؛ موجب ایجاد خطر یا مخبر حادثه ناگوار در آینده؟

برای خیلی­‌ها روشن است که هیچ ارتباط علت و معلولی بین عطسه­کردن با خطبه عقدی که قرار است خوانده شود یا سفری که خانواده راهی آن هستند یا هر تصمیم ریز و درشت دیگری، وجود ندارد. عطسه نه موجب ایجاد خطری می­شود نه خبر از حادثه ناگواری در آینده می­دهد؛ بلکه تنها یکی از عوامل دفاعی بدن است که می­تواند برخی از میکروب­ها را دفع کند. پس امر مفیدی است برای بدن اما هیچ ارتباطی با اتفاقات پیرامون ندارد که لازم باشد دست از کار و تصمیم و اقدام بشوییم و صبر کنیم و منتظر بمانیم که چه می­شود!

اما پافشاری برخی اطرافیان بر اعتقاد به این باور خرافی و ایجاد جوّ ترس، گاهی افراد آگاه و روشن را هم در موضع انفعال قرار می­دهد و در عمل، به این باور بی­پایه میدان داده می­شود.

اسلام عزیز دستورات عملی آسانی دارد که اگر در سبک زندگی ما وارد شود و در رفتارهایمان ماندگار باشد، ناخودآگاه  و به مرور، فضا عوض می­شود. مثلاً در مورد عطسه، دو دستور داریم؛ هم برای کسی که عطسه می­کند و هم برای کسانی که در کنار او هستند و شاهد عطسه او هستند.

بر عطسه کننده مستحب است وقتی عطسه کرد، خدای متعال را حمد کند. از امام باقر عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هنگامى كه انسان عطسه زد اين ذكر را بگويد: «اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ.»[1]

از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: «هرگاه كسى عطسه زد او را دعا كنيد، هر چند فاصله بسيارى در ميان شما باشد" [2] از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «حقّ مسلمان بر برادر مسلمانش آن است كه هنگام ملاقات به او سلام كند و هنگام بيمارى از او عيادت كند و در غياب وى خيرخواه او باشد و هرگاه عطسه زند او را دعا كند. كسى كه عطسه زد بگويد: «اَلْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمينَ، لا شَريکَ لَهُ» و ديگران به او بگويند : «رَحِمَکَ اللهُ» و او در پاسخ بگويد: «يَهْديكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بالَكُمْ" [3]

روایاتی که ذکر کردیم، حکایت­گر نکات زیبایی هستند:
اول- حتی فعل ساده و طبیعی عطسه، با یاد خدا و حمد و ثنای او برای نعمت سلامتی و همه نعمات الهی همراه می­شود و این یعنی، ریز و درشت زندگی مسلمان، باید رنگ و بوی بندگی داشته باشد و وصل به خدا شود.

دوم- وقتی با هر عطسه، (به اصطلاح) دیالوگی شکل می­گیرد که یاد و نام خداست، فضا، فضای معنویت می­شود و بر ترس­های بی­اساس از خطر و حادثه ناگوار، غلبه می­کند.

سوم- اسلام از هر فرصتی برای تحکیم محبت میان مؤمنان بهره می­گیرد؛ با عطسه ساده یک انسان مؤمن، مؤمنان دیگر را به دعا کردن برای او دعوت می­کند.

این باور خرافی که با عطسه کردن، باید برای هر کار و اقدامی صبر کرد وگرنه آن کار به فرجام نمی­رسد یا خطری ما را تهدید می­کند، هیچ اساس علمی یا ماورائی یا دینی ندارد. و همان­طور که دهان به دهان به عصر ما رسیده و متأسفانه در عقیده خیلی از ما جا گرفته، می­تواند کم کم رخت بربندد و فراموش شود.

با بهره از نکات عملی زیبا و پرمعنای اسلامی، می­توان به جای جمله بی­سند و بی­جای "صبر اومد"، هنگام عطسه­ جمله "الحمدلله " و هنگام شنیدن صدای عطسه دیگران "یرحمکم الله" بگوییم.
 

پی‌نوشت:
[1] - کافی، ج2، ص654، ح9
[2] - کافی، ج2، ص653، ح2
[3] - کافی، ج2، ص653، ح1