آثار منفی شبکه‌های اجتماعی بر خانواده‌ها

دکتر عبدالله شفیعی (عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی)

بر این باور هستم که انسان باید از فناوری‌های مدرن و امروزین بهره ببرد، اما متأسفانه گاهی افراط‌ها موجب اسارت انسان‌ها و وابستگی شدید به این فناوری‌ها و به‌طور اخص شبکه‌های اجتماعی شده که تبعاتی در برداشته است. در این نوشتار به‌اختصار برخی از آثار منفی شبکه‌های اجتماعی را آورده‌ایم:

1. کاهش سلامت روانی

با این‌که استفاده از شبکه‌های اجتماعی ممکن است موجب کاهش برخی هزینه‌ها بشود، اما نتیجه نهایی آن، کاهش سلامت روحی و روانی و در نهایت، تحمیل هزینه‌های بسیار بیشتر است.

2. تنزل سطح معنویت

فرصت‌ها و زمان‌های مفید روزانه، با حضور در گروه‌ها و کانال‌های این شبکه‌ها پر می‌شود. بسیاری از افرادی که در گذشته از سطح متوسط به بالای معنوی برخوردار بوده‌اند، معترف‌اند با حضور در این شبکه‌ها از عبادت‌های واجب و امور مستحبی لذت سابق را نمی‌برند.

3. کاهش میزان صمیمیت

فرصت‌های بسیاری که به حضور در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌یابد، از فرصت صمیمیت و با هم بودن در کنار اعضای خانواده کم کرده است.

4. کاهش آستانه تحمل اعضای خانواده‌ها و تندخویی در رفتارها

طبق برخی از پژوهش‌ها اعضای این شبکه‌ها به‌مرور زمان آستانه تحمل کمتری از سایر افراد پیدا می‌کنند و کم‌کم پرخاشگر و تندخو می‌شوند.

5. دوری  از مطالعه و دانش‌افزایی

وقتی مطالعه هدفمند و با برنامه، جای خود را به پرسه‌زنی در شبکه‌های اجتماعی بدهد، حاصل چیست؟

6. تلف شدن وقت مفید اندک خانواده ها

امروزه به‌دلیل شرایط اجتماعی و مشغله‌های فراوان، فرصت دور هم بودن خانواده‌ها به مراتب کمتر از گذشته است؛ اما متأسفانه با ظهور شبکه‌های اجتماعی همین فرصت اندک نیز در اختیار همدلی، همراهی و مشارکت گروهی خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد.

7. غفلت از مدیریت زمان

به‌تجربه و آزمایش ثابت شده است که دریافتی مثبت از این امکانات، بسیار کمتر از اوقاتی است که برای استفاده از آن‌ها سپری می‌شود و این یعنی نابود کردن طلای زمان.

8. پیامدهای منفی ارتباط آسان با غریبه‌ها

شبکه‌های مجازی، محمل گسترده ارتباط با ناآشنایان و غریبه‌هاست؛ یعنی کسانی که شناختی از آن‌ها، برنامه‌ها، اهداف و امیالشان نداریم. برخی به‌جای گفت‌وگو با خانواده، در این شبکه‌ها غرق غریبه‌ها و دوستان مجازی می‌شوند و...، که‌آسیب‌های خاص خود را دارد.

9. کاهش تعاملات رودررو

با استفاده بیش از حد از این شبکه‌ها شما وقت کم‌تری برای گذراندن با خانواده و دوستان دارید، از سوی دیگر آن‌ها نیز وقتی می‌بینند شما به دستگاه‌های الکترونیکی و موبایل بیش از ایشان اهمیت می‌دهید از محبت شما ناامید شده و دلسرد خواهند شد.

10. افزایش احساس کاذب نیاز به توجه

ارسال پست‌ها و استاتوس‌های غیرمفید و مبهم به راحتی به عادتی زننده و مخرب در زندگی تبدیل می‌شود؛ رقابت بی‌پایان و بی‌فایده برای به دست آوردن لایک بیشتر و کامنت‌های متعدد.

11. انحراف از اهداف زندگی واقعی

توجه بیش از حد افراد به دنیای مجازی و هویت خود در شبکه‌های اجتماعی، آن‌ها را از رقابت در دنیای واقعی و رسیدن به اهداف مهم بازمی‌دارد.

12. افزایش خطر ابتلا به افسردگی

خانواده‌هایی که استفاده اعتیادگونه از این فناوری دارند، احساسات منفی بیشتری را تجربه می‌کنند. افرادی که در گذشته سابقه ابتلا به افسردگی داشته‌اند بیش‌تر در معرض خطر هستند.

13. افزایش احتمال شکست در روابط دنیای مجازی

استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد روابط بیشتر و صمیمی‌تر گزینه‌ای آسان است، اما می‌تواند خسارت‌های غیرقابل جبرانی به روابط انسان در دنیای واقعی بزند. زمانی که یکی از زوجین بیش از حد درگیر یک شبکه اجتماعی شود، همسر او تمایل بیشتری برای نظارت و کنترل رفتار او خواهد داشت که این موضوع می‌تواند منجر به بحث‌های طولانی و در نهایت مرگ رابطه شود.

14. نابودی خلاقیت

شبکه‌های اجتماعی آسان‌ترین راه برای توقف رشد یا کشتن فرایند خلاقیت در خانواده‌هاست. تأثیر گشت‌وگذارهای بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی مانند زمانی است که انسان از روی بی‌فکری و بدون برنامه خاصی به تماشای تلویزیون بپردازد.

15. بی‌توجهی خانواده‌ها به هکرها در شبکه‌های اجتماعی

با وجود هکرها و کلاه‌برداران حرفه‌ای در دنیای وب باید همیشه مراقب امنیت و حفظ اطلاعات محرمانه خانواده در شبکه‌های اجتماعی بود، اما خانواده‌ها تصور می‌کنند که در فضای مجازی مصونیت دارند و حتی رازهای خود را به‌آسانی در شبکه‌های اجتماعی بیان می‌کنند.

16. بی‌خوابی سوغات شبکه‌های مجازی

یکی از عوامل کلیدی برای برخورداری از سلامت جسمی و روانی کامل، خواب کافی است و عوارض بی‌خوابی‌های مکرر بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ اما نوری که از صفحه نمایش دستگاه‌های الکترونیکی به چشم‌ها ساطع می‌شود ذهن را فریب داده و القا می‌کنند که الان وقت خواب نیست.

17. به خطر افتادن حریم خصوصی خانواده‌ها

در بین شبکه‌های اجتماعی خرید و فروش اطلاعات افراد امری طبیعی است و دولت‌هایی نظیر آمریکا به تمام اطلاعات افراد ازجمله آدرس ایمیل، حتی تماس‌های افراد در شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند. این امر موجب کم‌رنگ شدن حریم خصوصی خانواده‌ها در فضای مجازی شده است؛ بنابراین باید دانست اگر چیزی در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود، تنها به دولت‌ها و شبکه‌های اجتماعی کمک شده که خانواده‌ها را راحت‌تر به دام بیندازند.