حضرت امام خمینی (ره) فرموده اند:" خوردن چیزى که براى انسان ضرر دارد حرام است." پیداست که معیار در حرام بودن، داشتن ضرر است و این که این ضرر از راه خوردن باشد یا از راه دیگر، خصوصیتی ندارد. سیگار یکی از چیزهایی است که استعمالش برای سلامتی انسان ضرر دارد اما آیا این ضرر در حدی است که استفاده ی از آن را حرام کند یا خیر؟

بعضی از فقها بر این مبنا، میزان ضرر سیگار را در حدی دانسته اند که به طور مطلق فتوا به حرمت آن می دهند.

اما بعضی از بزرگان، میزان ضرر آن را در حدی نمی بینند که تحریم مطلق سیگار را به دنبال داشته باشد. بله، اگر مثلا شخصی به بیماری قلبی مبتلا باشد و پزشک او را از دخانیات، به طور جدی منع کند، کشیدن سیگار بر او حرام می شود.

پیامد این معضل اجتماعی:

سرعت رشد ابتلا به سرطان در کشور است طوریکه کشور ما ‏بالاترین ‏روند رشد ابتلا به سرطان را در ‏دنیا داراست. و گفته می شود ۳۰ درصد مرگهای ناشی از سرطان مستقیما با ‏دخانیات در ارتباط است. این تفریح مرگ آور ۴۶ برابر سیگار سرطان زا است و سالانه میلیاردها تومان از بودجه ها و یارانه های درمانی کشور را می بلعد.

ادله فتوای تحریم استعمال سیگار و سایر دخانیات :

1ـ قرآن مجید در آیه 195 سوره بقره مى فرماید: (وَلا تُلْقُوا بِایْدیکُمْ اِلَى التَّهْلُکَهِ)طبق آمارهایى که از سوى پزشکان متخصّص اعلام شده، مرگ و میر ناشى از دود سیگار در سال به پنج میلیون نفر مى رسد! و آمار بیمارى هاى خطرناک قلبى و تنفّسى و سرطان ناشى از دود سیگار نیز بسیار بالاست. بنابراین، کشیدن سیگار مصداق القاء نفس در تهلکه است.

2ـ قاعده «لاضرر و لاضرار فى الاسلام» مستفاد از روایات متعدّد گرچه شان ورودش اضرار به دیگران است، ولى مى دانیم شان ورود مفهوم عام، قاعده را محدود نمى کند، و اضرار به نفس را نیز شامل مى شود.

3ـ از همه اینها گذشته طبق قاعده مسلّم اصولى «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» (هر چیزى که عقل قطعى به آن حکم کند، شرع هم به آن حکم خواهد کرد) مساله حرمت سیگار و انواع دخانیّات در عصر و زمان ما، که زیان هاى مهم آن بر همه دانشمندان ثابت شده، جاى تردید باقى نمى گذارد. فتواى همه مراجع به حرمت مواد مخدّر نیز از همین جا سرچشمه مى گیرد.

آیت‌الله خامنه‌ای:

حکم با اختلاف مراتب ضررى که بر استعمال دخانیات مترتب مى‌‏شود، متفاوت مى‌گردد و به طور کلى استعمال دخانیات اگر به مقدارى باشد که موجب ضرر قابل ملاحظه‏‌اى براى بدن باشد، جایز نیست و اگر شخص مى‏‌داند که با شروع آن به این مرحله مى‌‏رسد نیز جایز نیست.

آیت‌الله سیستانی:
توصیه های پزشکی می گوید سیگار کشیدن عامل اصلی بیماری های قلبی و سرطان است و گاهی هم سبب کوتاهی عمر می شود پس حکم سیگار کشیدن بالنسبه به اشخاص ذیل چیست؟

۱ـ کسی که تازه شروع کرده است.

۲ـ به سیگار کشیدن معتاد شده است.

۳ـ در کنار کسی نشسته ایم که او سیگار می‌کشد و پزشکان می‌گویند آن کس که در کنار شخص سیگاری می نشیند ضرری قابل توجه، به او می رسد.
پاسخ:

۱- کشیدن سیگار اگر موجب ضرر و زیان می شود هر چند در آینده و اعم از اینکه آن ضرر معلوم باشد و یا گمان ضرر وجود داشته باشد طوری عقلا بر سلامت شخص بیمناک باشند، حرام است. و اما اگر ایمن از ضرر و زیان شدید باشد هر چند بدین جهت که کمتر می‌کشد، مانعی ندارد.

۲ـ اگر ادامه کشیدن سیگار ضرر شدیدی می‌آورد باید دست بردارد مگر آنکه ترک سیگار موجب ضرر دیگری شود مثل ضرر حاصل از سیگار کشیدن و یا سخت‌تر از آن و یا اینکه ترک سیگار برای او حرجی باشد طوری که عادتاً تحمٌل ناپذیر است.

۳ـ چنین شخصی همانند شخص مبتدی است، و جواب بخش اول شامل حال او هم می شود.

آیت‌الله مکارم شیرازی:
کشیدن سیگار براى افراد مبتدى، و استمرار آن براى افراد معتاد، اعمّ از این که ترک آن به آسانى ممکن باشد یا نباشد، چه حکمى دارد؟

پاسخ: کشیدن سیگار و انواع دخانیّات، حرام است و با توجّه به این که ترک آن براى همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار معمولا در آن تصوّر نمى شود؛ مگر به دستور خاص طبیب آگاه، و فرقى بین افراد مبتدى و معتاد نیست.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

خوردن چیزى که براى عقل انسان یا سلامتى او ضرر دارد حرام است، ولى اگر ضرر موقّت یا کم باشد که عقلاء اعتنا نکنند، حرام نیست.

در پایان باید گفت که دین اسلام بر حفظ نفس، دارایی، آبرو و شرف انسان تأکید بسیاری کرده و همه پزشکان و علما دینی به طور متفق اذعان دارند که دخانیات به همه اینها خدشه وارد می‌کند و جز از دست دادن سلامتی، جایگاه اجتماعی و مال افراد هیچ ارمغانی برای آنها به دنبال ندارد.

منابع:

هدانا

نور آسمان

مشرق

باشگاه خبرنگاران