از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائلی که دختران و پسران جوان ما با آن مواجه‌اند، سازگاری با خویشتن است. دختران و پسران جوانی که با خود کنار می‌آیند و در خود احساس آرامش و کمال می‌نمایند، قادر خواهند بود قدم‌های مثبت و مهمی در راه سازگاری با جامعه و با دیگران بردارند، اما دسته‌ای دیگر از دختران و پسران جوان که از دست خود ناراحت‌اند، زمانی که با خود هستند، گویی از چیزی فرار می‌کنند. این دسته ممکن است حتی نتوانند ساعاتی را با خود در تنهایی بگذرانند بدون اینکه آسیبی به خود برسانند. به عبارت بهتر، این قبیل از جوانان، نمی‌توانند تنهایی خود را به شکل سازنده و مفید سپری نمایند و در نهایت نمی‌توانند به خود دلگرم باشند چراکه قادر نیستند درست بیندیشند و تصمیم‌گیری نمایند و چنانچه تصمیمی می‌گیرند، غالباً اراده کافی برای انجام و اقدام به تصمیماتشان ندارند.

این قبیل جوانان با خود مسئله دارند؛ به همین دلیل با دیگر اعضای خانواده، آشنایان و همسایه‌ها و افراد دیگر جامعه مسئله پیدا می‌کنند. دختر یا پسری که نمی‌تواند به تصمیمش عمل کند یا اصولاً تصمیم بگیرد، آدمی دهان‌بین شده که ممکن است تحت تأثیر دیگران تصمیم گرفته ولیکن پس از کوتاه‌مدتی، یا آن را عوض و یا به آن عمل نکند. در این حالت پشیمان و لاجرم از دست خود گله‌مند و عصبانی می‌شود.

اگر دختر یا پسر شما وقتی تنها هستند نمی‌توانند وقتشان را خوب و مفید سپری کنند، قادر نخواهند بود ساعاتی را به شکل سازنده بگذرانند. آنان به هر صورت ممکن، خود را آویزان چیزی یا کسی می‌کنند تا از آن طریق تنهایی خود را پر کنند. برای مثال با کشیدن سیگار، تماشای فیلم‌های مختلف و یا احیاناً پناه بردن به چیزها و موارد ناپسند و ناشایسته، سعی خواهند داشت تنهایی خود را پر کنند.

بنابراین برای والدین شناختن ویژگی‌های یک دختر و پسر سازگار و چگونگی سازگاری بچه‌ها بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. مهم‌ترین ویژگی‌های یک دختر و پسر سازگار با خویشتن به قرار زیر است:

1 ـ تسلط بر اندیشه و استفاده مطلوب از آن:

انسان سازگار با خود، مهم‌ترین ابزاری که در اختیار دارد «اندیشه» است. اندیشه، چراغی است که در درون و وجود افراد روشن می‌شود و علاوه بر عالم درون، به بیرون و جامعه نیز نورافشان می‌کند. در واقع انسان‌ها با چراغ اندیشه است که می‌توانند راه خود را از میان سنگلاخ‌های زندگی بیابند.

یک دختر و پسر جوان سازگار با خود، فردی است که اندیشه فعال داشته و راجع به مسائل مختلف زندگی و پیرامون خود به خوبی و درستی می‌اندیشد. وی به هنگام برخورد با سخنان و رفتارهای دیگران، راجع به شخصیتشان و درستی و نادرستی اعمال و رفتارشان می‌اندیشد و نظر می‌دهد. او می‌داند راجع به هر چیزی چقدر می‌داند و چقدر نمی‌داند. دختر و پسر سازگار با خود، این مهارت را دارد که راجع به چیزهایی که می‌خواهد بیندیشد و راجع به چیزهایی که نمی‌خواهد نیندیشد. این هنری مضاعف است. تسلط بر اندیشه، موجب می‌شود که انسان ذهنش را بر هر چیزی، چه بیهوده و چه غیر بیهوده متمرکز نسازد، بلکه تنها راجع به چیزی بیندیشد و فکر کند که ضرورت دارد. ذهن چنین جوانی به چیزهایی غیر ضروری ـ هر چند که مهم باشند ـ نمی‌اندیشد و تا ضرورت ایجاب نکند، فکر خود را درگیر نمی‌سازد. با این وصف، دختر و پسرِ جوانِ سازگار با خود، در درجه اول مسلّح به قدرت اندیشه والایی است و هر قدر اندیشه‌اش را به کار اندازد، به توانش می‌افزاید.

2 ـ ایجاد تعادل:

انسان سازگار تلاش دارد تا برای مرتفع کردن نیازهایش، روشی معتدل و مقرون به صحت و سلامت عقلانی را در پیش بگیرد. او نه یکسره خود را غرق نیازهایش می‌کند و نه یکسره آن‌ها را ترک می‌کند. به عنوان مثال، انسان نیاز به غذا دارد. دختر و پسرِ سازگار، در جای خود با غذای حلال و مناسب، خود را سیر می‌کند یا اینکه دختر و پسر جوان سازگار با خود در اندیشه ازدواج و همسرگزینی است و سعی دارد این موضوع را به شکلی مطلوب و متعادل به انجام برساند. او در رسیدن به همسر نه عجولانه و نه بی‌حساب عمل می‌کند و نه خود را از ازدواج و انتخاب همسر محروم می‌کند.

3 ـ با خود بودن و در خانه خود بودن:

سومین عامل برای داشتن روحیه‌ای متعادل و شخصیتی سازگار این است که انسان بتواند وقتی با خود است، احساس کند که در خانه خویشتن است و تلاش نکند که از خود بیرون آمده و به جاهای مختلف و دیگری پناه ببرد. واضح است، بهترین مکان و محل امن برای هر فردی، خانه خودِ اوست. انسان‌ها با هر مشکلی که در خارج از خانه روبه‌رو هستند، زمانی که به خانه می‌آیند، آن را حل‌شدنی می‌یابند. خلاصه آنکه، خانه انسان باید محل امن او باشد. حال اگر دختر یا پسری خانه را محل امن نداند، پیوسته تلاش در گریز از خانه خواهد داشت. این دسته در درون خود با خود احساس بیگانگی می‌کنند. آن‌ها احساس می‌کنند که باید از درون خود بگریزند و به چیزی یا کسی پناه ببرند. بهترین ملاک برای اینکه دختر و پسری بتوانند با خود و در خود راحت باشند، این است که بتوانند ساعاتی را به تنهایی در خود باشند، به گونه‌ای که از این ساعات به بهترین نحو ممکن استفاده کنند نه اینکه در این ساعات دست به تخریب خود بزنند.

اما باید در نظر داشت که توانایی برای تنها زیستن، به تنهایی کفایت نمی‌کند. دختر و پسر سازگار با خود می‌تواند به خوبی با خود تنها باشد و به راحتی به دیگران بپیوندد و با آنان سر کند. یک چنین دختر و پسر جوانی، زمام اختیارش را در کف دارد. آنجا که لازم باشد با خود به سر می‌برد و آنجا که اقتضا کند، به دوستان و دیگر اعضای خانواده می‌پیوندد و با آنان زندگی می‌کند. چنین دختران و پسرانی، یکی از صفات مهم افراد سازگار با خود را دارا می‌باشند.