کتاب ايقان به گفته‌ي شوقي افندي، بزرگ‌ترين و قديمي‌ترين کتاب بهائيت محسوب مي‌شود. اين کتاب توسط ميرزا حسينعلي بهاء براي اثبات دعاوي سيد علي محمّد باب در سال‌هاي 1277 يا 1278 يا 1280 هجري قمري نوشته شده است. نويسنده در اين کتاب خود را "خادم فاني" و عبد فاني" و برادر کوچک‌تر خودش را که جانشين باب بوده "مصدر امر" و "کلمه مستور" و باب را "نقطه" ناميده است.
اين کتاب نشان از اعتقاد راسخ نويسنده به دعاوي سيد باب دارد بدون اين که براي خود کوچک‌ترين حق و مقامي قائل باشد. او اين کتاب را براي خال و دايي بزرگ سيد باب يعني سيد محمّد تاجر شيرازي نوشت (موقعي که وي براي زيارت عتبات عاليات به عراق آمده بود) تا او را هم بابي گرداند. امّا اين کتاب هيچ تأثيري در او نداشت و همچنان بر عقيده پدران خويش استوار بود تا اين که از دنيا رفت و بنا بر وصيتش درحرم مطهّر حضرت شاه‌چراغ شيراز مدفون گرديد که شاهد بر مسلماني اوست.

شوقي گفته است ميرزا حسينعلي خواسته است با نوشتن اين کتاب گامي در جهت تکميل کتاب "بيان"بردارد که قرار بوده در نوزده واحد و 361 باب باشد، ولي نا تمام و ناقص بوده و همچنان ناقص مانده است. ميرزا حسينعلي در سال 1308 (يک سال پيش از فوت) پسرش ميرزا محمّد علي غصن اکبررا به همراه ميرزا آقاجان خادم منشي حضور را از عکا به بمبئي فرستاد تا آثار خطي او را به چاپ رساند. او چنين کرد(واز اين بابت حقّ بزرگي بر گردن بهائيان دارد اگر چه او را بعدها به خاطر اختلاف با عباس عبدالبهاء پسر ديگر که زمام بهائيان را بدست گرفت ناقض و ملعون ناميدند) و بعد از چاپ اعلان نمود، همه نسخ قبلي بي اعتبار است و بايد نسخه‌هاي ديگر بر اساس آن تصحيح شود. او اين کتاب را بعد از مراجعت از کوههاي سليمانيه به بغداد نوشت. زماني که به خاطر بدبيني‌هاي بابيان به او به جهت توطئه براي کنار زدن برادر کوچکترش از جانشيني باب ناگزير شده بود با عنوان درويش محمّد بطور ناشناس دوسالي را به آن نواحي به ميان دراويش سنّي برود و تاثير اين مجالست و همنشيني با دراويش در عبارات کتابش کاملا پيداست. استاد محيط طباطبائي معتقد است اين رساله تقليدي از اسلوب انشاي فارسي منسوب به سيد باب بوده که نويسنده‌اش مي‌خواسته حقّانيت امر سيد باب را اثبات و در ضمن مشق و تمريني از کار تکميل بيان فارسي کرده باشد.در سال 1310 نسخه‌اي ديگر از ايقان انتشار يافت که با اين چاپ تفاوت‌هايي داشت، زيرا ديگر اختلافات دروني بهائيان و ازليان بالا گرفته بود و برخي عبارات بهاء در ايقان درباره‌ي برادرش مي‌توانست مستمسک خوبي براي ازليان باشد که خود داستان مفصلي دارد و نيز صدها مورد انتقاد از لحاظ املا و انشا و کيفيت روايت و نقل که بايد تصحيح مي‌شد، در اين چاپ تغيير يافت.

نقد‌هاي گوناگوني از حيث ادبي و مفهومي بر اين کتاب نوشته شده است. بعضي 84 خطا و بعض ديگر 154 اغلاط و اختلافات لفظي و معنوي نسخه‌هاي چاپي و خطي و برخي تصرفات در آيات قرآني را نشان داده و مباني استدلال‌هاي آن را با منطق و عقل نقض کرده‌اند که در شماره آينده به آن خواهيم پرداخت.