پاسخ:
نذر آن است كه كسي بر خود واجب گرداند چيزي را مانند روزه گرفتن، نمازهاي مستحبي خواندن، صدقه و... و بگويد: اگر حاجت و مشكلم حل شد، بر عهده من باشد كه در راه خدا، اين احسان يا عمل را انجام دهم. البته آنچه را هم كه انسان به برخي از بزرگان سادات و... مي دهد نيز، نذر است كه گاهي به اين، نياز هم گفته مي شود. گاهي هم نذر مي شود كه با گرفتن حاجتش يا بدون حاجت و فقط براي رضايت الهي، چيزي و عملي را در يكي از حرم ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ امامزاده ها و... انجام دهد.[1]
نذر و نياز در ديدگاه شيعيان:
شيعيان با اعتقادي كه به توسل بر ائمه هدي ـ عليهم السّلام ـ دارند، علاوه بر اينكه انجام تمام واجبات الهي را بر خود لازم مي دانند و دوري از هر گناهي را وظيفه اسلامي خويش قلمداد مي كنند، گاهي براي گرفتن حاجتي يا نشان دادن علاقه بيشتر شان به معصومين ـ عليهم السّلام ـ ، عملي و مالي را نذر مي كنند كه در راه رضاي الهي انجام داده و به مصرف برسانند و اين نذر بايد در مواردي باشد كه از نظر شرع مقدس منع و نهي اي وجود نداشته باشد و نذر هر چه قدر هم بيشتر و بزرگتر باشد نمي تواند جايگزين حتي يك قسمت از واجبات الهي گردد. بنابراين اگر كسي نذر كند و با بجا آوردن آن، نماز را ترك گويد، و يا بر كاري كه شرع دستور نداده، حتي اگر مباح هم باشد، نذري كند و آن نذر را واجب بداند، از مسير ائمه اطهار كه همان مسير اسلام ناب محمدي ـ صلّي الله عليه و آله ـ است، جدا گرديده است. كه امام صادق ـ عليه السّلام ـ اين چنين نذرها را از وسوسه هاي شيطان و كارناروا مي شمارند.[2]
از ديدگاه علماي شيعه نيز اگر كسي نذر كند كه كار حرامي را مرتكب شود، يا نذر كردن را واجب بداند (اين بدعت است) و يا با نذر كردن، كار واجب و مستحبي را ترك كند، نذر او صحيح نيست.[3]
نذر و نياز در ديدگاه اهل حق:
بر خلاف عقايدي كه شيعيان درباره نذر دارند و آن را يك عبادتي جداگانه از ديگر عبادات مانند نماز، روزه و... مي دانند و معتقدند كه با نذر كردن نمي توان هيچ كدام از اينها را ترك كرد، اهل حق بر اين باور پافشاري مي كنند كه بايد هر از چندي، مخارجي را به نام نذر و نياز بر خود تحميل كرد (كه شامل برنج، خروس، نان، قرباني و.. مي باشد) تا از خير فروع دين گذشت. يعني با نذر دادن، ديگر نماز خواندن واجب نيست، بلكه كاري عبث مي باشد كه عاقل بايد از كارهاي بيهوده خود را دور سازد و اين بيت را دست آويز خود قرار داده اند كه:
اگر نياز نباشد نماز بي سود است
اگر نياز دهي پس نماز بيهوده است.[4]
بزرگ ترين اشتباه و انحراف اهل حق در اين است كه به قرآن كريم نظر ندارند وگرنه در اين كتاب الهي، همواره نماز را با زكات قرين ساخته و انفاق را يكي ديگر از صفات پرهيزكاران دانسته كه در اوائل سوره بقره فرموده است:
اين كتاب مايه هدايت پرهيزكاران است. و آنها كساني هستند كه ايمان به غيب داشته، نماز را به پا مي دارند و از آنچه ما به آنها روزي داده ايم، انفاق مي كنند.[5]
وقتي هم اهل بهشت از جهنميان مي پرسند: چرا شما وارد عذاب الهي شديد؟ مي گويند:
نماز نمي خوانديم، و به بيچارگان طعام نمي داديم.[6]
از اهل حق وقتي پرسيده مي شود: چرا نماز نمي خوانيد؟ جواب مي دهند: ما به مغز قرآن عمل مي كنيم و با دادن نذر و نياز، ديگر نماز خواندن واجب نيست.[7]
شيعيان هر چند ارزش زيادي به انفاق و احسان كه نذر هم يكي از آنهاست، دارند؛ ولي به هيچ وجه حاضر نيستند به خاطر اين نذر، دست از نماز و مسجد بكشند. در حالي كه براي اهل حق چون نذر در بيرون جمخانه جايز نيست، مسجد را رها مي كنند و رفتن به جمخانه كه همراه با ساز و آواز شروع به مراسم پيش ساخته خود مي كنند و اين را از مهمترين عبادات بلكه تنها ترين عبادت مي دانند و با نذر دادن و هديه كردن چيزي به بزرگ جمخانه و ديگر افراد حاضر، نماز را ساقط شده قلمداد مي كنند و مي گويند: براي چه نماز بخوانيم؟ آيا غير از اين است كه با نماز، خدا را ياد مي كنيم؟ ما با ترك نماز و دادن نذر و نياز همواره به ياد خدا هستيم.[8]
اهل حق لازمه عبوديت را فقط در جمخانه كه هيچ پيشينة اسلامي ندارد و نذر دادن مي پندارند؛ در حالي كه يك مسلمانان بايد قرآن را اساس عبادت خود قرار دهد و قرآن از مردم خواسته هميشه نماز را بپا دارند و با نماز خدا را به ياد داشته باشند.[9] و با نماز است كه جامعه اسلامي از فساد و فحشا دور مي ماند و نماز از همه عبادات بزرگتر است. براي همين خداوند متعال فرمود: (اي پيامبر) آنچه از كتاب قرآن براي تو وحي مي شود بر مردم بخوان و نماز را به پا دار كه نماز از فحشا و منكر باز مي دارد و ياد خدا (با نماز) بزرگتر از همه عبادتهاست، و خداوند آنچه را انجام مي دهيد مي داند.[10]
با توجه به ديدگاه اهل حق، بايد گفت كه: آنها با نذر كردن، فروع دين را زير پا مي گذارند و شيعه نمي تواند با كسي كه فروع دين (كه نماز از اركان اصلي و ستون اسلام است) را انكار مي كند، موافق باشد و گرنه هيچ وقت شيعيان، اهل حق را به خاطر نذر كردن خالي مورد مذمت قرار نمي دهند، بلكه چون اينها نذر را واجب مي دانند و در نظر شيعه اين يك بدعت محسوب مي شود. و از سوي ديگر نذر شيعه فقط براي رضاي خداوند متعال است و گرنه قبول نيست و نمي تواند جايگزين نماز باشد، در حالي كه نذر اهل حق به جاي نماز است تا جائي كه اين را عمل مغز قرآن مي پندارند. در حالي كه قرآن كريم انفاق و نذري را باعث نجات مي داند كه همراه نماز باشد:
(اي پيامبر) به بندگانم كه ايمان آورده اند، بگو: قبل از آني كه روزي رسد كه هيچ دوستي و شفاعتي مؤثر نيست، نماز را بپا دارند و از آنچه روزي شان كرديم، در نهان و آشكار انفاق كنند.[11]
از سوي ديگر نذر و نياز و انفاق براي كساني است كه تمكين مالي دارند و مي خواهند به ثواب بيشتري برسند و نمي توان كسي را كه قدرت اقتصادي ضعيفي دارد به انفاق و نذر وادار نمود. پس اعتراض شيعيان براي اهل حق، نذر دادن شان نيست؛ بلكه انكار ضروريات دين مي باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. آثار الحق؛ بهرام الهي، تهران، جيحون، چهارم، 1373 هـ . ش.
2. شاهنامه حقيقت؛ نعمت الله جيحون آبادي، تهران، ‌جيحون، 1373 هـ . ش.
3. نوشته هاي پراكنده درباره يارسان اهل حق؛ صديق صفي زاده بودكه اي.
4. خاكسار و اهل حق؛ نور الدين مدرسي چهاردهي.


[1] . دهخدا، علي اكبر؛ لغت نامه دهخدا، واژه نذر، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، (برنامه رايانه اي.)
[2] . طوسي، محمد؛ استبصار، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1390 هـ .ق، ج 4، ص 470 - 480.
[3] . راشدي، لطيف؛ رساله توضيح المسائل چهار مرجع، تهران، پيام عدالت، چاپ دوم، 1382 هـ ش، ص 629.
[4] . دائره المعارف تشيع، تهران، مقاله اهل حق، 1371 هـ . ش، ج 3، ص 661. و خواجه الدين، محمد علي، ‌سرسپردگان، ‌ص 64.
[5] . بقره/3-2.
[6] . مدثر/44 - 41.
[7] . ايوانف، ولاديمير الكسويچ؛ مجموعه رسائل و اشعار اهل حق، بمبئي، انجمن اسماعيلي، ص 109.
[8] . نور علي الهي، برهان الحق، تهران، جيحون، چاپ هشتم، 1373ه‍ ش، ص 70، و سايت اينترنتي يارسان، بحث نذر و نياز www.yarsan.com
[9] . طه/14.
[10] . عنكبوت/45.
[11] . ابراهيم/31.