نتايج تحقيقات متعدد نشان مي دهد که هر سال هم زمان با آغاز فصل گرما ميزان درگيريهاي ناشي از پرخاشگري و بي حوصلگي حداقل 30 درصد بيشتر مي شود.

در تابستان به دليل تعريق بيشتر و خروج بيشتر کلريد سديم از بدن و تاثير اين فعل و انفعال شيميايي بر سلسله اعصاب مغز، آستانه تحمل افراد پايين مي آيد و آمار پرخاشگري بالاتر مي رود. در اين باره با دکتر محمدرضا خدايي، روان پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي گفت و گويي کردهايم که مي خوانيد.

بله. ببينيد، بدن انسان مانند يک ترازو است که يک کفه آن را استرس و کفه ديگر آن را مهارت هايي تشکيل مي دهد که ميتوانيم براي مقابله با استرس از آن ها کمک بگيريم. حال اگر يک کفه ترازو سنگيني کند، مثلا ميزان استرسها افزايش و بهرهگيري از مهارتهاي مقابله کاهش يابد، در روان فرد اختلال ايجاد مي کند و موجب بروز مشکل خواهد شد. در عين حال، عصبانيت و خشم، خودخوري و کلافگي نيز از جمله پيامدهاي بعدي اين اختلالات است که بر ميزان آستانه تحمل افراد تاثير ويژهاي ميگذارد. گرما از جمله علت هاي بيروني و استرسزا است که موجب مي شود تعادل دو کفه ترازو به هم بخورد و آستانه تحمل کاهش يابد. البته گاهي علتهاي دروني به علتهاي بيروني اضافه ميشود.

گاهي نيز گرما عامل دوم است. مثلا سيکل ماهانه خانم ها موجب بروز تغييرات هورموني بدن مي شود و آستانه تحمل آن ها را کاهش مي دهد. حال اگر عامل گرما هم به آن اضافه شود، فرد تحريک پذيرتر مي شود و نسبت به موضوعهاي کم اهميت هم واکنش نشان مي دهد و خشمگين مي شود. اما گرما يک عامل بيروني است و دقيقا مانند سر و صدا و ترافيک عمل مي کند.

فصل تابستان با گرماي نسبتا شديد همراه است و اين گرما موجب افزايش تعريق بدن مي شود. حين عمل تعريق، حجم مايعات و الکتروليتهاي بدن کاهش مي يابد. همين تغيير الکتروليتها موجب اختلال در عملکرد مغز ميشود و بدن آمادگي تحمل بسياري از موارد حتي ساده و غير مهم را نيز از دست مي دهد.

از طرف ديگر در تابستان طول روزها بلند و طول شبها کوتاه است و دقيقا به همين علت، ميزان خواب افراد هم کاهش مي يابد. در اين شرايط، بي خوابي به عامل گرما افزوده مي شود و با تاثير روي عملکرد مغز، بر آستانه تحمل فرد تاثير مي گذارد.

اگر نتوانيم از کاهش آستانه ي تحمل مان جلوگيري کنيم و عصباني شويم، چه کار بايد بکنيم؟ آيا مي توانيم با وجود کلافگي ناشي از گرما، باز خشممان را کنترل کنيم؟

نکته مهم اين است که براي پيشگيري از کاهش آستانه تحمل در گرما در قدم اول بايد محيط را مناسب سازي کنيم. مثلا اگر در حال رانندگي هستيم و در اوج ساعات پُرترافيک و گرم قرار داريم، بايد هواي داخل اتومبيلمان را خنک نگه داريم. به اين معنا که هرچند وقت يک بار کولر ماشين را روشن کنيم يا شيشه ها را کمي پايين بياوريم تا تبادل هوا صورت گيرد.

يعني اين که نوع پوشش ما در ميزان آستانه تحمل مان در تابستان موثر است؟ يعني مثلا لباسي که پوشيده ايم ميتواند مانع بروز خشم ما شود؟!

موضوع را جالب عنوان کرديد اما جواب تان واقعا مثبت است. لباس هاي رنگ تيره و پلاستيکي تعريق بدن را افزايش ميدهند و همانطور که به آن اشاره کردم، اين تعريق تغيير در الکتروليتهاي بدن را به دنبال دارد و آستانه تحمل فرد را در گرما کاهش مي دهد. در مقابل پوشيدن لباسهايي با رنگ روشن و از جنس نخ و پنبه، حس گرم بودن هوا را کمتر القا مي کند و از تعريق زياد بدن هم جلوگيري مي کند و بالطبع موجب کاهش بروز خشم و عصبانيتمي شود.

در وهله اول و بلافاصله بعد از به وجود آمدن حس عصبانيت بايد خدا را در نظر بگيريم و آرامتر شويم. اگر آب خنک در دسترس داريم، يک ليوان آب بنوشيم و بين بروز عصبانيت تا نشان دادن عکسالعملي غير منطقي، وقفهاي بيندازيم. توصيه من اين است که مثلا از يک تا 10 بشماريد زيرا اگر باز هم عصباني بوديد، اين عصبانيت بسيار کمتر از قبل خواهد بود. از طرفي، همين وقفه مي تواند موجب کنترل عصبانيت و مديريت خشم شود. در شرايطي که پرخاشگر مي شويم، بايد ببينيم که علت اين پرخاشگري واقعا آنقدر ارزش دارد که ما به خاطرش عصباني شويم و اعصاب مان را خرد کنيم؟!

در مورد تاثير موسيقي، چطور؟ اخيرا تحقيقي در دانشگاه هاروارد انجام شده که نشان مي دهد گوش دادن به موسيقي هاي داراي ريتم ملايم از بروز عصبانيت در فصل گرما پيشگيري مي کند. شما چه نظري داريد؟

گوش دادن به موسيقي ملايم با صداي آرام تاثير مثبتي در کاهش بروز خشم افراد دارد و موجب آرامش مي شود كه اين موضوع بهويژه هنگام رانندگي در تابستان حايز اهميت است اما برعکس، گوش دادن به موزيک هاي پُرسر وصدا مثل موسيقي سبک راک و متال، باعث تشديد عصبانيت ميشود.

بر خلاف باور عموم که فکر مي کنند آب و هوا تاثير زيادي بر روحيه افراد دارد، بايد گفت هميشه هم اين طور نيست. مثلا کسي که براي مدت هاي طولاني در يک آب و هواي سرد و دور از نور مثل سوئد زندگي مي کند، کاملا با شرايط سازگار مي شود. البته تغيير در روحيه افرادي که از يک کشور سردسير به يک کشور گرم و مرطوب مهاجرت ميکنند، از نظر علم روان پزشکي به اثبات رسيده است، اما اين که آب و هوا روي روحيه و آستانه تحمل و خلقيات فرد تاثير مستقيم داشته باشد هنوز به اثبات نرسيده و تاثير آن مقطعي است.