د. مسيري، عبد الوهاب، موسوعة اليهود و اليهودية و الصهيونية، چاپ اول، دار الشروق، قاهره (و بيروت)، 1999، 8 مجلد رحلي، در مجموع 2848 صفحه

به تازگي در كشور مصر دائره‏المعارفي بديع پيرامون يهوديت انتشار يافته است. اين دائره‏المعارف كه توسط ناشر معروف و موفق مصري، دارالشروق به طبع رسيده، محصول تلاش و مديريت عبدالوهاب مسيري طي يك ربع قرن كار مداوم و گروهي است. دكتر مسيري تحصيلات عالي خود را در زمينه ادبيات انگليس و آمريكا و ادبيات تطبيقي، در دانشگاه رتجرز (Rutgers University) در آمريكا به انجام رسانيده است. تحقيقات و تاءليفات وي علي رغم رشته تحصيلي‏اش بيشتر به حوزه يهوديت و صهيونيزم معطوف است. با اين همه، از وي آثار متعددي نيز در باب ادبيات انگليسي و نيز ادبيات فلسطيني و يهودي به چاپ رسيده است. وي به مباحث جامعه شناختي و فلسفي نيز اهتمام زيادي دارد. معرفي تفصيلي آثار چاپ شده و در آستانه چاپ وي، در جلد هشتم موسوعه (ص 177) آمده است. برخي از مناصب اداري و دانشگاهي وي از گذشته تا كنون چنين است: - كارشناس صهيونيزم در مركز مطالعات استراتژيك اهرام (1969-1975); - عضو نمايندگي دائمي اتحاديه عرب در سازمان ملل (1975-1979); - استاد در دانشگاههاي عين شمس، ملك سعود و دانشگاه كويت (1979-1989); - مشاور علمي مؤسسه جهاني انديشه اسلامي (المعهد العالمي للفكر الاسلامي از 1989 تا كنون); - عضو هيئت امناي دانشگاه علوم اسلامي و اجتماعي واشنگتن (از 1997 تا كنون). عبد الوهاب مسيري در سال 1975 اقدام به چاپ دائره‏المعارف مفاهيم و اصطلاحات صهيونيزم نمود. اين كتاب نقطه آغاز تلاش همه جانبه او براي تدوين دائره‏المعارف جامع يهود گشت. به اعتقاد وي، بسياري از اصطلاحات و واژه‏هاي به كار رفته در گفته‏ها و نوشته‏هاي صهيونيستها معاني خاصي دارد كه با معاني آنها در آثار ديگران كاملا متفاوت است. از اين رو، بازخواني اين واژگان و فهم و تبيين آنها امري است ضروري و بايستني. سر ويراستار در جلد اول موسوعه، در بخش مشكلات نظري، زبان و ادبيات تحليلي عرب را در فهم و تبيين يهوديت و صهيونيزم كاملا نارسا مي‏داند و معايب آن را چنين برمي‏شمرد:

1. بسياري از تحليلها، آگاهانه يا ناآگاهانه بر انگاره‏هاي غربيها مبتني است. تلقي غربيها از يهوديت، برگرفته از آموزه‏هاي انجيلي است. بر اين اساس، يهوديان موجوديتي مستقل هستند كه در تاريخ مستقل خود در حركت‏اند. آنان زماني در بيابانها سرگردان بودند. سپس در كنعان و پس از آن در مصر استقرار يافتند. هم اكنون نيز در نقاط مختلف جهان به ويژه در آمريكا و اروپا سرگردان‏اند و مدت زماني است كه فلسطين قبله آمال آنها شده است. در تلقي غربي، يهوديها يا فرشتگان محبوبند يا شيطانهاي مبغوض و مطرود. يا مركز هستي هستند و تاريخ انساني بدون آنها فاقد هر قدرتي براي حركت و پويش است و يا فقط ابزار يا شيئي حاشيه‏اي هستند كه هيچ اهميت ذاتي ندارند. در اين نگاه، بسياري از اطلاعات كنار گذاشته شده، زيرا اهميت نداشته است.

2. با الهام از طرز تلقي غربيها، عقلانيت عربي بدين سو گراييده است كه يهوديان را از روند تمدني، تاريخي و انساني خود جدا كند و آنان را از ويژگيهاي انساني‏شان جدا سازد. تاريخ به عنوان منبع اساسي شناخت انسانها و قوميتها، در اين نگرش مورد غفلت قرار گرفته است.

3. بر اثر غفلت از اين رويكرد تاريخي انساني، نگرش عرب به پديدارها و رويدادهاي يهودي، به عنوان واقعياتي كلي و تركيبي با نمودهايي مختلف در سطوح سياسي، اقتصادي، ديني و معرفتي مطرح نبوده است. از اين رو، زبان تحليلي عرب به صورتي افراطي سياست زده شده است، به گونه‏اي كه هر موضوعي در چارچوب ابعاد مستقيم سياسي و اقتصادي آن مورد بررسي قرار مي‏گيرد و ابعاد معرفتي آن يعني نوع نگاه يهوديها به هستي و نوع نگاه غربيها به خودشان و به يهوديها مورد بي‏اعتنايي واقع مي‏شود. روشن است كه بدون توجه به اين ابعاد، نمي‏توان ابعاد سياسي و اقتصادي را به خوبي فهميد.

4. نقيصه ديگر، تلقي كردن تفكر صهيونيزم به صورت مجموعه‏اي از انديشه‏هاي صهيونيستي بدون هيچ ربط و نسبتي ميان آنهاست، در حالي كه اين طرز تفكر، منظومه‏اي است‏به هم پيوسته، كه هر جزء آن جزء ديگر را تبيين و تكميل مي‏كند.

5. در نوع نگاه اعراب ويژگي اسكاني صهيونيست‏ها يعني روحيه وطن‏گزيني و سكونت و ماندگاري در مناطق تحت نفوذ ناديده گرفته شده است. صهيونيست‏ها در پي تسلط بر فلسطين و به خدمت گرفتن مردم نيستند، بلكه مطلوب اصلي آنان اشغال سرزمين، اخراج ساكنان آن و وطن دائمي قرار دادن آن است.

6. وجود نگاه مادي و عيني به كنشها و واكنشهاي صهيونيست‏ها و بي‏توجهي به پيوند عميق انگيزه‏ها و رويكردهاي صهيونيست‏ها با نوع نگرش آنها.

7. مهمترين نقيصه نبود الگويي مناسب و راه‏گشا در تحليل هويت صهيونيست‏ها است. در حال حاضر، الگوي حاكم بر تحليل عرب از صهيونيست‏ها، جمع‏آوري و متراكم ساختن اطلاعات، اسناد و مدارك، بدون ريختن آنها در قالبي معنادار و معنابخش است. مبناي تاءليف و تنظيم موسوعه اليهود، اين اعتقاد است كه ذهن آدمي در مواجهه با وروديهايش به صورت انفعالي عمل نمي‏كند و اين گونه نيست كه بدون هيچ نوع سازماندهي، تنها به ثبت و ضبط آنهابپردازد. ذهن آدمي قوه‏اي است‏خلاق و ابداع‏گر كه واقعيات را از دريچه الگوهاي معرفتي و ادراكي خود مورد توجه قرار مي‏دهد و داده‏هاي راه‏يافته را در قالب آن الگوها بازسازي مي‏كند. از اين رو فرايند ادراك، خود نوعي تفسير و تحليل است. الگو ساختاري است تصوري و مفهومي با قدرت تحليل، كه خود برگرفته از انبوهي جزئيات، حقايق، واقعيتها و روابط ميان آنهاست. الگو، برخي از داده‏ها را كه بي‏معنا و نارساست طرد مي‏كند و برخي ديگر را كه در نظرش معنادار است، نگه مي‏دارد، سپس ميان آنها ربط و پيوندي خاص ايجاد مي‏كند، ربط و پيوندي كه در نگاه او با روابط موجود در اقعيت‏خارجي همخوان است. با الهام از اين باور، دائره‏المعارف يهود برخلاف معمول دائره‏المعارفها، تنها به ارائه مجموعه‏اي از داده‏هاي پراكنده بسنده نكرده است، بلكه با طراحي و ارائه سه الگوي معرفتي، كوشيده است تا خواننده خويش را از قدرت تنظيم داده‏هايش و معنادار كردن آنها برخوردار سازد. الگوهاي سه گانه‏اي كه هر كدام عهده‏دار تبيين بخشي از پديدارهاي يهودي و صهيونيستي است و در نهايت، هر كدام از اين الگوها به ديگري منتهي مي‏شود و آن را تكميل مي‏كند، عبارتند از:

1. الگوي گروههاي انساني به كار گرفته شده

جوامع سنتي، وظائفي را كه به دلايل خاصي نمي‏توانند عهده‏دار شوند، به اين گروهها مي‏سپارند. رابطه اين گروهها با جامعه خود بر اساس منافع متقابل تنظيم مي‏شود و همواره فاصله‏اي معين ميان گروه به كار گرفته شده و جامعه او برقرار است. اين گروهها به شدت دچار دوگانگي معيارها و ارزشها و نسبيت اخلاقي هستند.

2. الگوي وحدت و يكپارچگي

بر مبناي اين الگو، هر آنچه در هستي وجود دارد، به يك گوهر واحد منتهي مي‏شود. از اين نگاه، عالم به صورت انداموار به هم پيوسته است و تابع قوانين يكپارچه و پنهاني است كه همه موجودات را اعم از انسان و غيرانسان فرا مي‏گيرد. بنابراين، همه موجودات مادي و طبيعي هستند و در آن ميان، انسان هويتي مستقل و فرارونده ندارد. اين الگو گاهي خدا را با طبيعت و ماده يكي مي‏گيرد (وحدت وجود) و گاهي بي‏توجه به خدا و هر عامل معنوي ديگر، همه چيز را حت‏سيطره قوانين مادي و طبيعي مي‏داند.

3. الگوي علمانيت جزئي و محدود

بر اساس اين الگو، ميان نهادهاي ديني و نهادهاي حكومتي جدايي وجود دارد. جدايي ميان دين (با كليت آن) و حكومت (به معناي همه ابعاد عمومي و اجتماعي زندگي) را مي‏توان علمانيت فراگير ناميد. بر اساس الگوي علمانيت محدود، اخلاق همچنان مبنا و مرجع است. اين نوع علمانيت، قلمرو وسيعي براي ارزشهاي مطلق انساني و اخلاقي و حتي ديني وا مي‏نهد و در ابعاد كلي و اهداف نهايي جامعه دخالتي ندارد. تفصيل اين الگوها و تبيين معاني نظري موسوعة اليهود به قلم عبد الوهاب مسيري در جلد اول آمده است. سر ويراستار در جايي ديگر، شكل گيري ذهنيت و طرز تلقي خود را مرهون متفكراني چون سعيد بسيوني، اميل جرج، محمد مصطفي بدوي، ديويد وايسر، ماكس وبر، زيگموند باومن، كارل ماركس، اسماعيل راجي الفاروقي، روژه‏گارودي و علي عزت بگوويچ مي‏داند. با اين همه، وي از ايمان به وحدانيت‏خدا و دو بعدي بودن كيان انساني به عنوان مهمترين منبع الهام خود ياد مي‏كند. در نگارش مدخلهاي دائره‏المعارف يهود، نويسندگان زيادي همكاري كرده‏اند. برخي از اينان چون محمد حسنين هيكل، فهمي هويدي، يوسف زيدان، سعيد فريد، عزمي بشاره، نظام بركات و خالد الحسن چهره‏هاي آشنايي هستند. از امتيازات اين دائرة المعارف، روزآمد بودن آن است. تهيه اين دائره‏المعارف از 25 سال پيش شروع شده، اما مدخلهاي آن با توجه به داده‏هاي جديد و رويدادهاي تازه بارها بازنويسي شده است. نكته قابل توجه اين است كه همه مجلدات اين دائرة المعارف در سال جاري ميلادي (1999) انتشار يافته است. و The universal Jewish Enc. با توجه به نقاط ضعف آنها، از ديگر ويژگيهاي اين دائره‏المعارف به شمار مي‏رود. از نواقص موسوعه اليهود، ذكر نكردن فهرست منابع مورد استفاده در هر مدخل است; البته سرويراستار خود به اين نكته توجه داشته و در دفاع از آن، به تكراري بودن بسياري از منابع مدخلها و نيز گستردگي منابع برخي از مدخلها، كه ذكر آنها به چند برابر شدن حجم دائره‏المعارف مي‏انجاميد، استناد كرده است. اين دائرة المعارف بر خلاف معمول دائرة المعارفها بر اساس موضوعات تنظيم شده است و نه بر طبق حروف الفبا، هرچند در جلد هشتم فهرست الفبايي مطالب مجلدات هفتگانه به عربي و انگليسي آمده است. به علاوه در اين جلد، مفاهيم و اصطلاحات اساسي به كار رفته در موسوعه نيز به وضوح تعريف و تبيين شده است و مهمترين رويدادهاي تاريخ بشري عموما و تاريخ فلسطين و يهوديان به طور خاص به ترتيب تاريخي ثبت‏شده است. جلد هشتم همچنين حاوي فهرست تفصيلي مطالب هر جلد و در ضمن آن، هر بخش، باب و مدخل است. براي مزيد اطلاع علاقه‏مندان، اين فهرست‏با حذف قسمتهاي كم اهميت‏يادآوري مي‏شود:

جلد اول: چارچوب نظري
بخش اول: مشكلات نظري

1. مقدمه برخي از نارساييهاي زبان تحليلي عرب / موسوعه (دائره‏المعارف) / دائره‏المعارف يهودي / دائره‏المعارف تحليلي (نقدي)/ دائره‏المعارفي با رويكرد جديد / بررسي يك مورد / سه الگوي بنيادين: وحدت‏گرايي، علمانيت فراگير و گروههاي به كار گرفته شده / الگوهاي سه‏گانه بنيادين: جدابودن ظاهري و وحدت پنهاني / ساختار دائره‏المعارف / حدود و ثغور دائره‏المعارف 2. واژه‏ها: مرجعيت نهايي، مرجعيت فرارونده و پنهان / ارجاع و تحويل و... 3. شكست الگوي مادي در تفسير واقعيت انسان انسان فراتر و انسان فروتر / عقلانيت مادي و ناعقلانيت مادي / انسان انساني (يا انسان رباني)

بخش دوم: الگوها به عنوان ابزاري تحليلي

1. الگوها: ويژگيها و شيوه ساخت و پرداخت 2. انواع الگوها 3. الگوي گزينشي و الگوي تركيبي

بخش سوم: وحدت و يكپارچگي

1. وحدت وجود 2. وحدت‏گرايي يكپارچه و علمانيت فراگير

بخش چهارم: علمانيت فراگير

1. مشكلات تعريف علمانيت علمانيت: بحث انگيز بودن تعريف / بحث انگيز بودن دو نوع علمانيت: جزئي و فراگير / مشكلات تعريف علمانيت‏به عنوان جدايي دين از دولت / مشكلات تعريف علمانيت‏به عنوان مجموعه‏اي از افكار، عملكردها و برنامه‏هاي واضح و معين / مشكلات مفهوم علمانيت‏به عنوان انديشه‏اي ثابت، ناپيوسته و الگويي. 2. مشكلات ناشي از آميختگي قلمرو دلالت و اصطلاح علمانيت 3. الگوي تفسيري تركيبي و فراگير علمانيت ناكامي جامعه شناسي غربي در بسط الگوي تركيبي و فراگير علمانيت / به سوي الگوي تفسيري تركيبي و فراگير / علمانيت: تعريفي برگرفته از بررسي مجموعه‏اي از اصطلاحات نزديك به هم و داراي مفاد مشترك يا متداخل 7. دوگانگي انعطاف ناپذير، سياليت فراگير و پساتجدد 8. علمانيت فراگير و امپرياليسم 9. علمانيت فراگير: تاريخ اجمالي و تعريف

بخش پنجم: گروههاي به كار گرفته شده

عوامل پيدايش و بسط گروههاي به كار گرفته شده / برخي از مهمترين گروههاي به كار گرفته شده / گروههاي به كار گرفته شده و مزدبگير / حكومت‏به كار گرفته شده / ويژگيهاي اصلي گروههاي به كار گرفته شده / گروههاي به كار گرفته شده و وحدتگرا و علماني فراگير

جلد دوم: گروههاي يهودي: مشكلات بحث‏انگيز
بخش اول: ماهيت‏يهود در زمان‏ها و مكان‏هاي مختلف

1. بحث‏انگيزي گوهر و سرشت‏يهودي 2. بحث‏انگيزي يكپارچگي يهودي و نفوذ يهودي 3. بحث‏انگيزي نبوغ فكري و جنايت پيشگي در يهوديان 4. بحث‏انگيزي انزواطلبي و خصايص يهودي 5. تبعيد و بازگشت‏يا هجرتهاي متعدد و گسترش جمعيت

بخش دوم: يهوديان يا گروههاي يهودي

1. گروههاي اصلي يهودي 2. گروههاي يهودي از بين رفته و حاشيه‏اي 3. بحث‏انگيزي هويت‏يهودي 4. يهوديان و گروههاي يهودي 5. بحث انگيزي آمار و عدد يهوديان

بخش سوم: يهوديان يا گروههاي به كار گرفته شده يهودي

1. گروههاي به كار گرفته شده يهودي 2. گروههاي به كار گرفته شده يهودي نظامي، اسكاني و اقتصادي 3. بردگان و يهوديان كاخ‏نشين 4. ديگر گروههاي به كار گرفته شده يهودي (در فحشا، طبابت، مترجمي و...)

بخش چهارم: دشمني ديگران با يهود و يهوديت

1. بحث‏انگيزي هميشگي با يهود 2. برخي از نمودهاي مشخص يهودستيزي 3. دشمني با يهود و جانبداري از آنها 4. نسل كشي نازيها و تمدن نوين غربي 5. برخي از موارد بحث‏انگيز در نسل كشي يهوديان اروپا توسط نازيها 6. موارد بحث انگيز در همياري گروههاي يهودي و نازيها

جلد سوم: گروههاي يهودي: تجدد و فرهنگ
بخش اول: تجدد

1. از تجدد تا پسا تجدد 2. علمانيت (و امپرياليسم) و يهوديت و اعضاي گروههاي يهودي 3. تجدد و اعضاي گروههاي يهودي 4. روشنفكري يهودي 5. سرمايه‏داري و گروههاي يهودي 6. سرمايه‏داران عضو گروههاي يهودي در جهان (به جز آمريكا) 7. سرمايه‏داران عضو گروههاي يهودي در آمريكا 8. سوسياليسم و گروههاي يهودي

بخش دوم: فرهنگهاي گروههاي يهودي

2. آداب و رسوم گروههاي يهودي (پوشاك و خوراك) 3. هنرهاي تجسمي و گروههاي يهودي 4. موارد بحث‏انگيز در موزه‏هاي يهود 5. موسيقي و رقص و گروههاي يهودي 6. طنز، كمدي و سينما و گروههاي يهودي 7. ادبيات يهودي و صهيونيستي 8. ادبيات مكتوب عبري 9. ادبيات ييديشي (نوعي لهجه آلماني با آميزه‏هايي از زبان عبري) 10. زبانها و لهجه‏هاي گروههاي يهودي 11. انديشمندان عضو گروههاي يهودي 12. فيلسوفان عضو گروههاي يهودي 13. جامعه شناسان عضو گروههاي يهودي 14. روانشناسان عضو گروههاي يهودي 15. تعليم و تربيت در گروههاي يهودي و تعليم و تربيت تا دوران جديد 16. تعليم و تربيت نزد گروههاي يهودي در دوران جديد

جلد چهارم: گروههاي يهودي: تاريخ
1. موارد بحث‏انگيز در تاريخ يهوديت: تاريخ يهود يا تاريخ گروههاي يهودي / تاريخ مقدس يا توراتي / نگرشهاي يهود به تاريخ / نگرش صهيونيسم به تاريخ / گذشته و آينده يهود / تقدير و سرنوشت‏يهودي / تداوم يهود / تمركز جغرافيايي يهود / معبد اول و دوم / مشترك المنافع يهودي / يوسيفوس / نحمان / هاينريش گرايتز / توين بي / تاريخ عبرانيها / تاريخ اقتصادي يهود / تاريخ انديشه يا تمدن يا فرهنگ يهودي 2. قالبهاي خود مختاري 4. اقوام سامي: آشوريها و بابليها 4. اقوام ديگر سامي: عاموريان/ ادوميان / عامونيان / موآبيان / آراميان / سوريه / آراميان دمشق / آراميان نهرايم / كنعانيان / اقوام هفتگانه كنعاني و... 7. عبرانيها: عبراني‏ها: تاريخ / آپيرو(خاپيرو) / ابيرو ابيري(عبري) / كوه سينا / شبه جزيره سينا / فلسطين / سرزمين كنعان / ملكت‏يهودا / بيت ايل / شكيم / جلعاد / سامره / جليل / غزه / طبريه / خليل / صفد / اريحا / قدس و نامهاي آن / قدس و جايگاه آن در تلقي دين يهود / قدس و تاريخ آن / قدس و يهودي كردن آن / بيت المقدس / اورشليم 8. دوره پدران: مرحله پاترياركي / ابراهيم / اسماعيل/ اسحاق / عيسو / يعقوب / يوسف / موسي / هارون 9. نفوذ يا هجوم عبرانيها به كنعان: يوشع بن نون / اسباط / قبايل دوازده گانه عبري / روبين / شمعون / يساكار / زبولون / بنيامين / دان / نفتالي / جاد / آشير / افرايم منسه / لاويان / قبيله لاوي / قبيله يهودا 10. دوران داوران: داور / روت / دبورا / جدعون / شمشون 11. پرستش در بني‏اسرائيل: قرباني‏ها / كهانت / كاهن اعظم / بعل / گوساله طلايي / ترافيم و ايفود / خيمه اجتماع / تابوت عهد (تابوت شهادت) 12. معبد و عبادت اصلي قرباني / جايگاه معبد در تلقي يهودي / معبد سليمان / معبد هيروديس / معبد دوم / معبد سوم / مراسم پرستش در معبد / قدس الاقداس / كوه معبد / حج / ويراني معبد / تجديد بناي معبد ديوار ندبه / ديوار غربي / معبد اونياس 13. كشور متحد عبراني شاهان و شاهنشاهي / شاوول / يوناتان / داود / سليمان 14. مملكت جنوبي و شمالي مملكت جنوبي (يهودا) / مملكت‏شمالي (ييسرائل) / يربعام اول / رحبعام / آسا / عمري / آخاب و ايزابل / احزيا / ياهو / يوآش و... 15. تبعيد آشوري و بابلي: تبعيد آشوري و بابلي / اسارت آشوري و بابلي / قبايل دهگانه مفقود اسرائيل / جدليا 14. پارسها پارسها (مادها، هخامنشيان و ساسانيان) / آيين زرتشت / كورش كبير / داريوش اول، هوخشتره / خشايارشاه / استر / نحميا / عزرا 15. يونانيها يونانيها (سلوكيان) / اسكندريه / هلنيسم / اسكندر مقدوني / آنتيوخوس چهارم / مكابيان / خاندان حشموني / يوحنا هيركانوس اول / ارسطو پولس اول / الكساندر يانايوس / سالومي الكساندر / هيركانوس دوم / ارسطو پولس دوم / آنتي جونوس دوم / ارسطو پولس سوم 16. رومي‏ها تيتوس / تراژان / آدريان / حاكمان رومي / ژوليوس الكساندر / اتينوس / ماليات يهودي / انتي پاتر / هيروديس / قسطنطين اول 17. شورشهاي يهودي بر ضد سلوكيان و روميان

بخش دوم: تاريخ گروههاي يهودي در جهان اسلام

1. خاور نزديك در گذشته و پس از گسترش اسلام خاور غربي پيش و پس از اسلام / اهل ذمه در اسلام / جهان اسلام از زمان گسترش اسلام تا سقوط بغداد به دست مغول 2. اسپانياي اسلامي (اندلس) 3. دولت عثماني و دولت ايران پس از اسلام حمايت از يهود / ايران از زمان حاكميت‏خاندان صفوي تا زمان حاضر 4. جهان عرب از قرن نوزدهم گروههاي يهودي در جهان عرب از نيمه قرن نوزدهم: آمار / شگرد مهاجرت / تقسيمات ديني و نژادي / تحول يافتن به عامل اسكاني

بخش سوم: تاريخ گروههاي يهودي در كشورهاي غربي (بويژه در دوران جديد)

1. زمين داري در غرب و ريشه‏هاي قضيه يهود: قرون وسطي/ پيمانها، امتيازات و پشتيباني / حق برده گيري يهود / انجمنهاي سري يهود / مرگ سياه 3. امپراتوري بيزانس مسيحي و اسپانياي مسيحي 4. فرانسه: از قرون وسطي تا انقلاب فرانسه / از انقلاب تا كنون 5. انگلستان: از قرون وسطي تا رنسانس / از رنسانس تا كنون 6. آلمان: از قرون وسطي تا رنسانس / از رنسانس تا كنون / بيسمارك 7. اتريش، هلند و ايتاليا 8. لهستان قبل از تجزيه (پيدايش يهوديان ييديشي): يهوديان شرقي اروپا / لهستان تا قرن شانزدهم / برجستگان لهستاني (شلاختا) / معبد يا قلعه 9. لهستان از زمان تجزيه تا كنون 10. روسيه تزاري تا سال 1855: روسيه از قرن نهم ميلادي تا اولين تجزيه لهستان / روسيه از تجزيه لهستان تا سال 1855 / الكساندر اول / نيكولاي اول / شهركهاي يهودي در روسيه 11. روسيه تزاري تا انقلاب: روسيه از 1855 تا 1881 / تجدد در روسيه تزاري / الكساندر دوم / روسيه از 1881 تا انقلاب بلشويكي / الكساندر سوم / نيكولاي دوم / قوانين ماه مه 12. اتحاد شوروي: از سال 1917 تا جنگ جهاني دوم / از جنگ جهاني دوم تا زمان حاضر 13. يهودان ييديشي در اوكراين، روماني و مجارستان 14. آمريكاي لاتين: گروههاي يهودي در آمريكاي لاتين: ويژگيهاي اساسي جمعيتي هويت كاركردها اتخاذ وطن در آرژانتين رابطه با برگزيدگان حكومتي / نگاهي مقايسه‏اي به گروههاي يهودي در آمريكاي لاتين و ايالات متحده آمريكا 15. آفريقاي جنوبي، كانادا، استراليا و زلاندنو 16. ايالات متحده تا نيمه قرن نوزدهم: دوره استعمار / مرحله اول آلماني / مرحله دوم آلماني 17. ايالات متحده از نيمه قرن نوزدهم تا 1971: آغاز دوره ييديشي / پايان دوره ييديشي و پيدايش يهوديان آمريكايي / يهوديان جديد يا آمريكاييهاي يهودي 18. يهوديان جديد يا آمريكاييهاي يهود در زمان حاضر: آمار و ويژگيهاي اصلي جمعيتي / كاركردها / ادغام ديني و فرهنگي (آمريكايي شدن يهوديان جديد) / يهوديان جديد و صهيونيسم / رابطه جامعه يهودي در ايالات متحده با سياهان آمريكا / تشكيلات و انجمنهاي يهودي

جلد پنجم: يهوديت: مفاهيم و فرقه‏ها
بخش اول: يهوديت: برخي از ابعاد بحث‏انگيز

1. بحث‏انگيزي تركيب و تراكم جغرافيايي و شريعت‏شفاهي 2. بحث‏انگيزي وحدت‏گرايي يهودي 3. بحث‏انگيزي رابطه آيين غنوصي (عرفان) و يهوديت 4. بحث‏انگيزي رابطه يهوديت و صهيونيسم

بخش دوم: مفاهيم و باورهاي اساسي يهوديت

1. خدا برداشت‏يهود از خدا / توحيد / اسماء خدا / تقديس اسم / ايل / يهوه / الوهيم / ادوناي / شداي 2. قوم برگزيده قوم مقدس / بازماندگان شايسته / كنيسه ييسرائل / عهد و پيمان 3. سرزمين صهيون / سرزمين مقدس / ارض موعود / حرمت زندگي انسان يهودي 4. كتابهاي مقدس ديني عهد قديم / تورات / كتاب / سفر / اصحاح / اسفار پنجگانه موسي / تاناخ / كتاب مقدس / مزوزا / ترگوم / وولگات / پشيطا / ترجمه سبعينيه / سفر پيدايش / سفر خروج / سفر لاويان / سفر اعداد / سفر تثنيه / وصيتهاي دهگانه / كتاب ايوب / كتاب امثال / كتاب جامعه / كتاب مزامير / كتاب غزل غزلها / كتاب مراثي / تفسير عهد قديم / نقد عهد قديم / كتابهاي مستور (اپوكريفا) / كتابهاي منسوب / دست‏نوشته‏هاي بحر الميت 5. پيامبران و نبوت سموئيل / الياس / يونس / هوشع / اشعياء / ميكا / عاموس / ناحوم / صفنيا / ارميا / حبقوق / دانيال / حزقيال / حجي / زكريا / ملاكي / عوبديا / يوئيل 6. يهوديت‏حاخامي (تلمودي) يهوديت رباني / يهوديت‏بنيادگرا / يهوديت كلاسيك / تلمود: تاريخ / بخشهاي تلمود / موضوعات اساسي تلمود / ويژگيهاي اساسي تلمود / تلمود و اعضاي گروههاي يهودي / كتابهاي تفسير (ميدراش) / ميشنا / گمارا / تشريع / هلاخا/ تفسيرهاي اسطوره‏اي اگادا / فتاوي / قواعد تكميلي / عرفها / تصميمات / پيلپول / برايتا/ توسفتا / شولحان آروخ 7. فقيهان (حاخامها) كاتبان (سوفريم) / زوگوت / معلمان ميشنا (تنائيم) / هيلل اول / شماي / يوحنابن زكاي / گملئيل دوم / عقيبا بن يوسف / يهودا هناسي / اليشع بن ابوياه / شارحان (امورائيم) / آشي / مفسران / فقيهان (گائون‏ها) / سعيد بن يوسف فيومي (گائون سعديا) / صاحبان شروح اضافي (توسافوت) / گرشوم بن يهودا / موسي بن نحمان / بن گرشون / و... 8. قبالا تصوف يهودي / تاريخ قبالا / عوامل نفوذ مردمي قبالا و حاكميت آن بر تلقي و ذهنيت ديني يهود / عوامل كاهش نفوذ قبالا / موضوعات اساسي قبالا و ساختار انديشه‏هاي آن / بحير / تجليهاي نوراني دهگانه (سفيروت) / يكي شدن با خدا / تفسيرهاي عددي (گماتريا) / تجلي مونث‏خدا (شخينا) / مراحل هستي 9. قبالاي زوهري و قبالاي لورياني زوهر / قبالاي نبوي / ابراهيم ابو العافيه / شراره‏هاي الهي / اصلاح خللهاي هستي (تيقون) / اسحاق لوريا / حييم ويطال / يوسف بن طبول / آدولف گلينك و... 10. سحر و قبالاي مسيحي گولم / نوستراداموس / ساموئل فولك / فلافيوس ميتراديتس / پاولوس ريسيوس 11. شعاير ديني اوامر و نواهي / سفارشها / ختان / سن بلوغ / موي صورت (ريش) / غذا و قوانين خاص آن در يهوديت / غذاي شرعي / ذبح شرعي / سبت / دعاي شروع سبت / دعاي پايان سبت / روزه / روزه روز دهم 12. معبد يهودي لوحه‏هاي شريعت (عهد و شهادت) / تابوت / طومارهاي شريعت / طومارهاي پنجگانه / مگيلوت / شمعدان (مينورا) 13. حاخام (رهبر ديني گروه يهودي) ربي / راباي / ربانيها / حبرها / مرتل (مرثيه خوان) / واعظ 14. نمازها و دعاها نمازهاي يهودي / دعاها (مناجات و لعن) / لعنها / شمع / دعاهاي هجده گانه / نماز پاياني / نماز نافله / دعا براي حكومت / خواندن تورات / نذرها / تسبيحها / نمازنامه‏هاي يهودي / نمازنامه‏هاي عيد / وضو / نصاب شرعي / شال نماز (طاليت)... 15. غير يهوديها و مساله طهارت گوييم / شيكسا (زن غير يهودي) / شريعت نوح / اختلاط ممنوع ميان گياهان و حيوانات / طهارت و نجاست / گاو كوچك قرمز / غسل 16. خانواده زن يهودي / جنسيت / زنا / ازدواج / سند ازدواج / ازدواج بيوگان / طلاق شرعي / طفل نامشروع 17. تقويم يهودي 18. اعياد يهودي عيدهاي بزرگ / عيد آغاز سال يهودي / سوكوت / سوكاه / عيد كيپور / روز مغفرت / عيد فصح / نان فطير / كتاب مراسم عيد فصح / عيد استقلال / روز يادبود / عيد هفته‏ها / سال يوبيل و... 19. انديشه آخرت آخرت يا عالم ديگر / روز واپسين / روز خدا / روز حساب / انگيزش مردگان / تناسخ جانها / جاودانگي روح / مرگ / خودكشي / دفن و مدفنها / تشريح / كيفر و پاداش / بهشت / سرزمين مردگان / جهنم / فرشتگان / كروبيان / جن و شيطان / عزرائيل 20. مسيحا و مسيحاگروي ابوعيسي اصفهاني / يودگان / داود الرائي و...

بخش سوم: فرقه‏هاي يهودي

1. فرقه‏هاي ديني يهود (تا قرن اول ميلادي) اختلافات ديني / بحران يهوديت / سامريها / فريسيان / صدوقيان / غيوران / فقيران / مغاريان / پرستشگران خداي يگانه 2. يهوديت و اسلام اسلامي كردن يهوديت و يهودي كردن اسلام / عنان بن داود / بنيامين بن موسي نهاوندي / ابويوسف يعقوب / اسرائيليات / عبدالله بن سبا / كعب الاحبار / ساموئيل بن عباس 3. يهوديت و مسيحيت مسيحي كردن يهوديت / پسر خدا / مسيح (عيسي بن مريم) / يهودي كردن مسيحيت / ميراث يهودي مسيحي / ارتداد (به ويژه مسيحي شدن) / بشارت به يهوديت / يهودي شدن و يهودي كردن / جرج جوردن 4. حسيديسم حسيد / تاريخ حسيديسم / حسيديسم و حلوليت / صديق / خانواده‏ها، گروهها و جنبشهاي حسيديسم / مخالفان / تاءثير حسيديسم در تلقي و ذهنيت‏يهوديت معاصر / حسيديسم و صهيونيسم و... 5. يهوديت اصلاح‏گرا تاريخ اصلاح‏طلبي / انديشه‏هاي ديني اصلاح‏طلبان / يهوديت پيشرو / يهوديت ليبرال / كنگره‏هاي حاخامي / كنگره مركزي حاخامهاي آمريكايي / پژوهشكده ديني يهود / انجمن جهاني يهوديان پيشرو / ديويد فرايد لاندر و... 6. يهوديت‏بنيادگرا تاريخ يهوديت‏بنيادگرا / انديشه‏هاي ديني يهوديت‏بنيادگرا / اتحاديه حاخامهاي بنيادگرا در آمريكا و كانادا / شوراي حاخامي در آمريكا / يهوديت‏بنيادگرا و صهيونيسم / سامسون هيرش و... 7. يهوديان محافظه‏كار تاريخ يهوديان محافظه‏كار / انديشه‏هاي ديني / يهوديت تاريخي / انجمن يهوديان سنتي / ماسورتي / معبد متحد آمريكا / دانشكده يهودي الهيات / انجمن آمريكايي حاخامها / يهوديت محافظه‏كار و صهيونيسم / شوراي معابد در آمريكا / اسحاق ليزرو... 8. تجدد و علمانيت در يهوديت 9. يهوديت و اعضاي گروههاي يهودي و پساتجدد همكاري يهوديت و اعضاي گروههاي يهودي و پساتجدد / هرمنوتيك يهودي / ساز و كارهاي هرمنوتيك / هرمنوتيك و روشنفكران يهود / برخي از اصطلاحات پساتجدد و رابطه آنها با يهوديت و اعضاي گروههاي يهودي و ... 10. يهوديت ميان الهيات مرگ خدا و الهيات آزادي بخش يهوديت در دوران پساتجدد / الهيات جاودانگي / اتي هلسوم و... 11. عبادتهاي جديد در مغرب زمين / فراماسونري: تاريخ و افكار / فراماسونري و يهوديت و گروههاي يهودي / افرايم هرشفيلد / بهائيت / گروه تمدن اخلاقي / يهوديت فمينيست / انحراف جنسي / غذاي يهودي / بازيهاي توراتي

جلد ششم: صهيونيسم
بخش اول: نقاط بحث‏انگيز و موضوعات اساسي

1. تعريف صهيونيسم 2. جريانات صهيونيستي 3. قرارداد صامت [بي‏سر و صدا] ميان تمدن غرب و جنبش صهيونيسم 4. اجرايي كردن قرارداد 5. صهيونيسم و علمانيت فراگير 6. زبان فريبكارانه صهيونيسم

بخش دوم: تاريخ صهيونيسم

1. اولين برنامه ريزيهاي صهيونيسم: هجوم صليبي‏ها 2. صهيونيسم غير يهود (مسيحي) 3. صهيونيسم غير يهود (علماني) 4. صهيونيسم جوياي وطن 5. موسسات اسكاني 6. صهيونيسم اسكاني 7. تئودور هرتصل 8. صهيونيسم سياسي 9. صهيونيسم عام 10. صهيونيسم كارگري 11. صهيونيسم قومي ديني 12. صهيونيسم قومي علماني 13. صهيونيسم جغرافيايي 14. حكومت دو قوميتي

بخش سوم

1. سازمان جهاني صهيونيسم 2. لابي يهودي و صهيونيستي [گروههاي فشار صهيونيستي] 3. جنبش صهيونيستي در ايالات متحده 4. صهيونيسم و جمع‏آوري تبرعات

بخش چهارم: صهيونيسم و گروههاي يهودي

1. موضع صهيونيسم و اسرائيل نسبت‏به گروههاي يهودي در جهان 2. موضع گروههاي يهودي نسبت‏به صهيونيسم 3. مخالفت‏يهوديان با صهيونيسم 4. شخصيتها و سازمانهاي يهودي مخالف صهيونيسم

جلد هفتم: اسرائيل وطن آرماني صهيونيسم
بخش اول: نقاط بحث‏انگيز روند عادي‏سازي و حكومت‏به كار گرفته شده

1. بحث‏انگيزي روند عادي‏سازي 2. حكومت‏به كار گرفته شده صهيونيستي

بخش دوم: حكومت اسكاني

1. استعمار اسكاني صهيونيستي 2. جايگير و ماندگار بودن استعمار صهيونيستي 3. كوچانيدن و كوچيدن يهوديها 4. كوچ يهوديان شوروي

بخش سوم: نژادپرستي و تروريسم صهيونيستي

1. نژادپرستي صهيونيسم 2. تروريسم صهيونيستي اسرائيلي تا سال 1948 3. تروريسم صهيونيستي اسرائيلي از سال 1948

بخش چهارم: نظام اسكاني صهيونيستي

1. اسكان و اقتصاد 2. توسعه جغرافيايي يا تسلط اقتصادي 3. نظام سياسي اسرائيل 4. نظريه امنيت

بخش پنجم: بحران صهيونيسم و مشكل اسرائيل

1.بحران صهيونيسم 2. واكنش صهيونيسم اسرائيل در برابر بحران 3. مشكل اسرائيل و وحدت‏گرايي صهيونيستي 4. مشكل فلسطين

 حميدرضا شريعتمداري