بهار که از راه مي‌رسد، خميازه‌هاي عصرگاهي را هم با خودش مي‌آورد!

با دکتر خسرو صادق نيت، رييس کلينيک اختلالات خواب بيمارستان بهارلو گفت‌وگويي داشتيم و از او پرسيديم علت خواب آلودگي در بهار چيست؟ آيا بايد به دنبال درمان آن بود؟ آيا ميان خواب آلودگي و خستگي ارتباط مشخصي وجود دارد؟ آيا نوع تغذيه مي‌تواند در ايجاد احساس خواب آلودگي موثر باشد و ... خواندن اين مطلب را از دست ندهيد، حتي اگرهمين الان که مشغول خواندن اين خبر هستيد، بي‌اختيار خميازه مي‌کشيد!

دکتر خسرو صادق نيت ، با بيان اينکه براي خواب‌آلودگي در فصل بهار تئوري‌هاي مختلفي مطرح است، مي‌گويد: " تغيير دماي محيط و تاثير آن بر بدن" و " تغيير ساعات شبانه روز و کاهش طول شب و زمان خواب" از جمله همين تئوري‌هاست.

وي ادامه مي‌دهد: عامل ديگري که گفته مي‌شود در خواب‌آلودگي بهاري موثر است مواجهه با گرده‌ها و ترکيبات گياهي است که در فصل بهار مي‌رويند و علاوه بر بروز علائم آلرژي مي‌توانند اثر خواب‌آلودگي نيز داشته باشند. چهارمين تئوري نيز به مصرف داروهاي ضدحساسيت در افراد مبتلا به آلرژي که خواب آور هستند، باز مي‌گردد.

آيا گذر از فصل زمستان به بهار علت خواب‌آلودگي است؟

اين فلوشيپ خواب در پاسخ به اين پرسش که آيا تغيير عادات بدن به علت گذر از فصل زمستان به بهار اتفاق مي‌افتد، عنوان مي‌کند: تغيير در ساعات شبانه روز و افزايش دماي محيط موجب بروز تغييراتي در عملکرد بدن و از جمله خواب مي‌شود.

دکتر صادق نيت مي‌افزايد: البته تمام عوامل فوق در حد نظريه هستند و مطالعه بر روي موضوع خواب‌آلودگي در بهار همچنان ادامه دارد. لازم به ذکر است پديده افزايش احساس "خواب‌آلودگي" در همه افراد ديده نمي‌شود.

وي به واقعي بودن احساس خواب‌آلودگي نيز اشاره مي‌کند و مي‌گويد: البته بايد دقت کرد که ميان افزايش احساس خواب‌آلودگي با افزايش واقعي نياز به خواب‌ در زمستان و بهار فاصله وجود دارد. زيرا ممکن است اين احساس در برخي افراد با افزايش واقعي نياز به خواب همراه نباشد.

استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران درباره تشديد کم‌خوابي در اوايل بهار به علت کوتاه شدن شب توضيح مي‌دهد: کم خوابي علل متعدد و متنوعي دارد. تغيير برنامه خواب هم مي‌تواند باعث بي‌خوابي شود. در اولين روزهاي بهار ساعت رسمي تغيير و يک ساعت به عقب کشيده مي‌شود. هر چند اين تغيير زياد نيست ولي با توجه به همه‌گيري آن و همراهي با کوتاه شدن طول شب مي‌تواند در ميزان فرصت براي خوابيدن تاثير منفي گذاشته و بر خواب آلودگي طي روز موثر واقع شود.

آيا خواب آلودگي را بايد درمان کرد؟

وي درباره ضرورت درمان خواب‌آلودگي مي‌گويد: اگر خواب‌آلودگي در ساعت طبيعي خودش رخ دهد، طبيعي است و نبايد آن را غيرعادي تلقي کرد. خواب‌آلودگي طبيعي از ساعت 10-11 شب شروع مي‌شود، بين ساعات 2 تا 4 بامداد به اوج خود مي‌رسد و از ساعات 5 و 6 صبح کاهش يافته و 8 صبح به حداقل خود مي‌رسد.

دکتر صادق نيت ادامه مي‌دهد: خواب‌آلودگي طبيعي طي روز هم بين ساعات 1 تا 4 بعدازظهر اتفاق مي‌افتد. مخصوصا اگر فرد فعاليت بدني نداشته و در محيط آرام قرار داشته باشد، اين خواب‌آلودگي بيشتر احساس مي‌شود.

رييس کلينيک اختلالات خواب بيمارستان بهارلو با اشاره به اينکه احساس خواب‌آلودگي در غير ساعات ياد شده، مي‌تواند علامتي از وجود يک اختلال خواب باشد مي‌گويد: در اين صورت نياز است که علت آن جدي‌تر بررسي و بعد از کشف علت، اقدام درماني صورت پذيرد.

چه راهکارهايي براي کاهش خواب‌آلودگي وجود دارد؟

وي درباره راهکارهاي کاهش خواب‌آلودگي عنوان مي‌کند: خواب‌آلودگي ممکن است در همه فصول اتفاق بيافتد. اما اگر فرد از آن رنج مي‌برد بايد ابتدا به اين اصل توجه کند که آيا ميزان خواب کافي داشته است يا خير؟

دکتر صادق نيت مي‌افزايد: روشن است که اگر ميزان خواب وي کمتر از حد طبيعي باشد، طي روز احساس خواب‌آلودگي مي‌کند. نياز خواب انسان بين 7.5 تا 8.5 ساعت است. ممکن است برداشت ما از نياز خوابمان درست نباشد، مثلا فردي نياز خوابش 8.5 ساعت است ولي احساس کند با 7 ساعت خواب، نيازش برطرف مي‌شود، اين فرد مسلما بعد از يکي دو روز احساس خواب‌آلودگي در وجودش شدت مي‌يابد و فعاليتش را مختل مي‌کند.

دبير انجمن علمي پزشکي خواب ايران با بيان اينکه بعد از "کم خوابيدن" و "برداشت اشتباه از نياز به خواب"، علت ديگر موثر در خواب‌آلودگي، "عدم رعايت بهداشت خواب" است، مي‌گويد: کساني که بهداشت خواب را رعايت نمي‌کنند، ممکن است احساس خواب‌آلودگي کنند. مثلا کسي که نظم در زمان خواب ندارد، به نکات لازم قبل از خواب توجه نمي‌کند و از مواد محرک چون قهوه يا چاي استفاده مي‌کند و يا در مکاني مي‌خوابد که شرايط مناسبي ندارد، پر سرو صداست يا گرماي مناسبي ندارد، خواب عميق و خوبي را تجربه نمي‌کند و طي روز هم خواب آلوده خواهد بود.

وي مي‌افزايد: اگر هيچ کدام از عوامل ياد شده براي فرد خواب آلوده رخ نداده باشد، بايد به دنبال بيماري‌هاي مختلفي باشيم که ممکن است باعث خواب‌آلودگي شوند.

ارتباط خواب‌آلودگي با خستگي چيست؟

رييس بيمارستان بهارلو درباره ارتباط ميان خواب‌آلودگي و خستگي مي‌گويد: اين دو با يکديگر قرابت دارند اما يکي نيستند. اگر خسته باشيد و استراحت کنيد، خستگي مرتفع مي‌شود ولي خواب‌آلودگي رفع نمي‌شود مگر آنکه بخوابيد. ولي بر عکس با خوابيدن هم خستگي برطرف مي‌شود و هم خواب‌آلودگي.

دکتر صادق نيت ادامه مي‌دهد: خستگي به فعاليت فيزيکي بدن بستگي دارد. البته افراد خواب آلوده زودتر خسته مي‌شوند و احساس خستگي در آنها زودتر بروز پيدا مي‌کند.

آيا خواب ميان روزي براي رفع خواب‌آلودگي مجاز است؟

وي در پاسخ به اينکه آيا خواب ميان روزي براي رفع خواب‌آلودگي مجاز است، مي‌گويد: در صورتي که براي جبران کمبود خواب باشد مجاز خواهد بود.البته بطور کلي خواب ميان روز براي کودکان مناسب است و در بزرگسالان ضروري نيست. اما توصيه مي‌شود افراد بزرگسالي که دچار بي خوابي هستند به خصوص آنها که در شروع خواب خود مشکل دارند، خواب ميان روز را فراموش کنند، اما به هرحال هم براي کساني که به آن عادت کرده و مبتلا به بي خوابي نيستند، اشکالي ايجاد نمي‌کند.

اين فلوشيپ خواب تاکيد دارد: خواب ميان روزي به هيچ وجه براي کساني که در شروع خواب مشکل دارند مناسب نيست و مي‌تواند بي‌خوابي شبانه را تشديد کند.

چه غذاهايي بخوريم تا خواب از سرمان بپرد؟!

دکتر صادق نيت درباره استفاده از مواد محرک مانند چاي و قهوه براي رفع خواب‌آلودگي مي‌گويد: مصرف اين مواد مي‌تواند براي اشخاصي که احساس خواب‌آلودگي مي‌کنند، بويژه آن دسته که صبح بعد از بيدار شدن از خواب، اين احساس را تجربه مي‌کنند مفيد باشد. فقط توصيه مي‌کنيم 2 تا 3 ساعت قبل از خواب به هيچ وجه از مواد محرک استفاده نشود.

رييس کلينيک اختلالات خواب بيمارستان بهارلو با بيان اينکه منع غذايي مطلق براي کساني که خواب آلوده و کسل هستند وجود ندارد، اضافه مي‌کند:کساني که احساس خواب‌آلودگي مي‌کنند، اگر منع پزشکي ندارند مي‌توانند طي روز از مواد محرک همچون چاي ، قهوه و ترکيبات کاکائو استفاده کنند.

وي ادامه مي‌دهد: برخي افراد هم با تکيه بر تجربه شخصي خود از مواد غذايي ويژه‌اي استفاده مي‌کنند که تاثير آن همگاني نيست. به عنوان مثال برخي معتقدند دوغ خواب آلوده شان مي‌کند که البته اين تاثير قطعي و همگاني نيست.

استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران مي‌افزايد: اما مواجهه با نور به ويژه نورآفتاب مي‌تواند در کاهش ميزان خواب‌آلودگي موثر باشد.