جواب این است: بلی. ما خود در رساله ای که در همین موضوع نوشته ایم و با نام انسان و سرنوشت چاپ شده است، در این باره بحث کرده ایم و ثابت کرده ایم که هیچ گونه منافات میان قضای عام الهی از یک طرف و اختیار و آزادی انسان از طرف دیگر نیست. و البته آنچه ما در آنجا گفته ایم چیزی نیست که اولین مرتبه ما گفته باشم، آنچه گفته ایم اقتباس از قرآن کریم است و قبل از ما دیگران اقتباس کرده اند، مخصوصا حکمای اسلامی مستوفی در این باب بحث کرده اند. اما امروز که به جهان اروپا می نگریم می بینیم افرادی مانند ژان پل سارتر در شش و پنج این مسأله گرفتارند و چون در فلسفه خود به مسأله انتخاب و اختیار و آزادی تکیه کرده اند خدا را نمی خواهند قبول کنند. ژان پل سارتر می گوید: چون به آزادی ایمان و اعتقاد دارم نمی توانم به خدا ایمان و اعتقاد داشته باشم، زیرا اگر خدا را بپذیرم ناچارم قضا و قدر را بپذیرم و اگر قضا و قدر را بپذیرم آزادی فرد را نمی توانم بپذیرم و چون نمی خواهم آزادی را نپذیرم و به آزادی علاقه و ایمان دارم پس به خدا ایمان ندارم.
از نظر اسلام، اعتقاد و ایمان به خدا مساوی است با اینکه انسان آزاد و مختار باشد. آزادی به معنای واقعی، گوهر انسان است. قرآن کریم خدا را بسیار بزرگ و اراده و مشیتش را عام معرفی می کند، ولی از آزادی نیز سخت دفاع می کند: «هل اتی علی الانسان حین من الدهر لم یکن شیئا مذکورا* انا خلقنا الانسان من نطفة امشاج نبتلیه فجعلناه سمیعا بصیرا* انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا؛ آیا بر انسان روزگاری گذشت که چیزی نبود که از آن یاد شود؟ ما او را از نطفه مخلوطی که دارای خلطها بود آفریدیم، خلطهایی که موجب استعدادهای گونه گون بود و او را در معرض آزمایش قرار می دهیم. پس ما او را بینا و شنوا قرار دادیم و راه به او نشان دادیم، و او خود مختار است که شکرگزار باشد یا کافر نعمت» (دهر/1- 3). یعنی او آزاد است، می خواهد راه صحیح را انتخاب کند و می خواهد راه کفران نعمت را انتخاب کند. باز قرآن می فرماید: «من کان یرید العاجلة عجلنا له فیها ما نشاء لمن نرید ثم جعلنا له جهنم یصلاها مذموما مدحورا* و من اراد الاخره و سعی لها سعیها و هو مؤمن فأولئک کان سعیهم مشکورا* کلا نمد هؤلاء و هؤلاء من عطاء ربک و ما کان عطاء ربک محظورا؛ هر که به نعمتهای زودگذر بسنده کند، از آن نعمتها هر چه خواهیم به هر کس که خواهیم زود دهیم و سپس جهنم را برای او قرار دهیم که در آن داخل شود نکوهیده و دور از رحمت. و هر کس که خانه عاقبت خواهد و برای آن به مقدار لازم و شایسته کوشش کند و مؤمن باشد، پس اینان کوشش شان قدردانی خواهد شد. همه را آن گروه و این گروه را از بخشش پروردگارت مدد کنیم، و عطای پروردگارت منع شدنی نیست» ( اسراء/18-20).
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید