نقش تولي و تبري در پذيرش اعمال صالحه
 

در فرهنگ شيعه «تولي» و «تبري» شرط اساسي پذيرش اعمال صالحه است و بدون داشتن اين دو هيچ عملي پذيرفته نيست مثل آن مي ماند که شخص هيچ گونه عمل خيري انجام نداده باشد در اين زمينه روايات متعددي در متون اسلامي مطرح شده که برخي از آنان آورده مي شود:
حضرت امام سجاد (ع) به نقل از رسول الله فرموده که آن وجود مقدس (ص) فرموده اند:
« ما بال اقوام اذا ذکر عندهم آل ابراهيم (ع) فرحوا استبشروا و اذا ذکر عندهم آل محمد (ص) اشمأزت قلوبهم و الذي نفس محمد (ص) بيده لو ان عبدا جاء يوم القيامه بعمل سبعين نبيا ما قبل الله ذلک حتي يلقاه بولايتي و ولايه اهل بيتي عندالله . (5)»
«چه مي شود مردمي را که چون خاندان ابراهيم (ع) در نزد ايشان ياد شود شاد و مسرور گردند و چون از خاندان محمد (ص) ياد کنند دل هايشان متنفر شود قسم به آن کس که جان محمد (ص) در دست اوست اگر بنده اي در روز قيامت عمل هفتاد پيغمبر (ص) را بياورد خدا از او نپذيرد تا خدا را ديدار کند به ولايت من و ولايت اهل بيت (ع) من در نزد خدا.»
ابوحمزه ثمالي ره روايت مي کند که به حضرت باقر (ع) گفتم :
«جعلت فداک يابن رسول الله (ص) قد يصوم الرجل النهار و يقوم الليل و يتصدق و لا نعرف منه الا خيرا الا انه يعرف قال فتبسم ابوجعفر (ع) فقال: يا ثابت انا في افضل بقعه علي ظهر الأرض لو ان عبدا لم يزل ساجدا بين الرکن و المقام حتي يفارق الدنيا و لم يعرف و لا يتنا لم ينفعه ذلک شيئا(6).»
«يابن رسول الله (ص) فدايت شوم، شخصي روز روزه دار و شب به عبادت مي گذراند و صدقه مي دهد و جز خير و خوبي از او نمي دانم جز آن که اقرار به ولايت شما ندارد؟ گويد: امام (ع) تبسم کرد و فرمود: اي ثابت من در برترين مکان هاي زمين هستم اگر بنده اي هميشه در سجده در ميان رکن و مقام باشد تا پايان عمر که از دنيا برود ولي ولايت ما را نشناسد اين عبادت سودي به حال او ندارد.»
امام صادق (ع) هم فرموده است :
«ان اول ما يسئل عنه العبد اذا وقف بين يدي الله جل جلاله عن الصلوات المفروضات و عن الزکوه المفروضه و عن الصيام المفروض و عن الحج المفروض و عن ولايتنا اهل البيت فان اقربوا لا يتنا ثم مات عليها قبلت منه صلوته و زکوته و حجه و ان لم يقربو لايتنا بين يدي الله جل جلاله لم يقبل الله عزوجل منه شيئا من اعماله (7).»
«نخستين چيزي که از بنده به هنگامي که در پيشگاه خداي جل و جلاله مي ايستد پرسيده مي شود از نمازهاي واجب و زکات واجب و روزه ي واجب و حج واجب و از ولايت ما اهل بيت (ع) است که اگر اقرار به ولايت ما کرده و بر آن مرده باشد نماز و روزه و زکات و حجش پذيرفته مي شود و اگر در پيشگاه خدا جل جلاله بر ولايت ما اقرار نکند خداي عزوجل چيزي از اعمالش را نخواهد پذيرفت.»
رسول مکرم اسلام (ص) هم در چنين زمينه اي فرموده است:
«لو ان رجلا قام ليله وصام نهاره و تصدق بجميع ماله و حج جميع دهره و لم يعرف ولايه ولي الله فيواليه و يکون جميع اعماله بدلالته اليه ما کان له علي الله حق في ثوابه و لا کان من اهل الايمان ...(8). »
«اگر مردي تمام شب هاي عمرش را به عبادت و تمام روزهايش را به داشتن روزه بگذرد و همه ي مالش را صدقه دهد و تمام عمرش حج کند ولي ولايت ولي خدا را نشناسد که دوستش بدارد و همه کارهاي خويش را به دستور و دلالت او انجام دهد حق پاداشي بر خدا ندارد و از مؤمنان محسوب نخواهد شد.»
در روايت ديگر رسول الله (ص) فرموده است :
«من مات و لم يعرف امام زمانه اي من يجب ان يقتدي به في زمانه مات ميته جاهليه (9).»
«هر کس بميرد و امام زمان خود را نشناسد يعني امامي را که پيروي از وي واجب است نشناسد مردنش همانند مردن مردم عهد جاهليت و بت پرستي مي باشد.»
امام حسن عسگري (ع) فرموده اند :
«لا يقبل الله احد عملا الا بولايتهما و معاده اعدائهما و ان کان ما بين الثري الي العرش ذهبا يتصدق به في سبيل الله (10).»
«خداوند هيچ عبادتي را نمي پذيرد مگر به ولايت پيامبر و علي (ع) و دشمني با دشمنان اين دو اگر چه [شخص به اندازه] مابين زمين تا عرش الهي در راه خدا طلا صدقه بدهد»
اميرالمؤمنين علي (ع) در خصوص اهل بيت فرموده اند:
«انظروا اهل بيت نبيکم فالزموا سمتهم و اتبعوا اثرهم فلن يخرجوکم من هدي و لن يعيدوکم في ردي ، فأن لبدوا فالبدوا ، و ان نهضوا فانهضوا و لا تسبقوهم فيضلوا و لا تتأخروا افتهلکوا.(11)»
«نظر به اهل بيت پيغمبر خود کنيد . از سمتي که آنان گام برمي بردارند منحرف نشويد و قدم به جاي قدمشان بگذاريد و آنان هرگز شما را از جاده هدايت بيرون نمي برند و به پستي و هلاکت باز نمي گردانند ، اگر سکوت کنند سکوت کنيد و اگر قيام کنند قيام کنيد از ايشان سبقت و پيشي نگيريد که گمراه مي شويد و از آنان عقب نمائيد که هلاک مي گرديد .»
امام رضا (ع) هم در روايتي به نقل از امام باقر (ع) فرموده اند:
«من سره ان لا يکون بينه و بين الله حجاب حتي ينظر الي الله و ينظر الله اليه فليتوال آل محمد و يتبرأ من عدوهم . و يأتم بالأمام منهم فانه اذا کان کذلک نظر الله اليه و نظر الي الله (12).»
«هر که دوست دارد که ميان او و خدا حجاب و پرده اي نباشد تا خدا را ببيند و خدا نيز به او نظر فرمايد بايد آل محمد (ص) را دوست بدارد و از دشمنانش بيزاري جويد و به امام از آنان اقتداء کند که چون اين گونه باشد خدا به او نظر فرمايد و خود نيز نظر به خدا نمايد.»

محبت «اهل البيت» از ديدگاه بزرگان اهل سنت
 

مي دانيم ، زمخشري و فخر رازي از علماي بزرگ اهل سنت محسوب مي شوند و اين دو از کساني هستند که در باب «ولايت» به جنگ شيعه آمده اند.
ولي با همه ي عناد و لجاجت نتوانسته اند بخشي از واقعيت را کتمان نمايند هر چند مفهوم حديث را «تحريف» کرده اند ولي هر دو نفر تصريح کرده اند که حديث ذيل از رسول مکرم اسلام (ص) نقل شده است:
« من مات علي حب آل محمد مات شهيدا، ألا و من مات علي حب آل محمد مات مغفورا له ، ألا و من مات علي حب آل محمد مات تائبا ألا و من مات علي حب آل محمد مات مؤمنا مستکمل الأيمان .... ألا و من مات علي بغض آل محمد مات کافرا، ألا و من مات علي بغض آل محمد لم يشم رائحه الجنه (13).»

«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، شهيد مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد آمرزيده مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، توبه کار مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، مؤمن و کامل ايمان مرده است ....
«هر کس که بر دشمني آل محمد بميرد، کافر مرده است ،
«هر کس که بر دشمني آل محمد بميرد، بوي بهشت را استشمام نخواهد کرد. »

اين دو نفر، همانند ديگر اسلافشان چون نتوانسته اند اصل حديث را کتمان نمايند معناي آن را تحريف کرد ، و گفته اند منظور محبت قلبي است که ما هم قلبا آل محمد را دوست داريم!!! در صورتي که منظور رسول الله از «محبت اهل بيت» همان گونه که در سطور گذشته توضيح داده ايم فقط محبت قلبي نيست.
مسأله تولي و تبري را در قرآن مجيد مورد بررسي قرار مي دهيم :

1. قد کانت لکم أسوه حسنه في ابراهيم و الذين معه اذا قالوا لقومهم انا برآء منکم و مما تعبدون من دون الله ( سوره ي ممتحنه ، آيه ي 4.)
سرمشق خوبي در زندگي ابراهيم و کساني که با او بودند براي شما وجود داشت ، در آن هنگام که به قوم (مشرک) خود گفتند ما از شما و آنچه غير از خدا مي پرستيد بيزاريم !

2. لقد کان لکم فيهم أسوه حسنه لمن کان يرجوا الله و اليوم الآخر و من يتول فان الله هو الغني الحميد ( سوره ي ممتحنه ، آيه ي 6)
(آري) براي شما در زندگي آنها اسوه ي حسنه ( و سرمشق نيکويي) بود ، براي کساني که اميد به خدا و روز قيامت دارند ؛ و هر کس سرپيچي کند ( به خويشتن ضرر زده است . زيرا ) خداوند بي نياز و شايسته ي ستايش است.

3. لقد کان لکم في رسول الله أسوه حسنه لمن کان يرجوا الله و اليوم الآخر و ذکر الله کثيرا ( سوره ي احزاب ، آيه ي 21)
مسلما براي شما در زندگي رسول خدا سرمشق نيکويي بود، براي آنها که اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مي کنند .

4. لا تجد قوما يؤمنون بالله و اليوم الآخر يوادون من حاد الله و رسوله و لو کانوا آباءهم أو أبنائهم أو اخوانهم أو عشيرتهم أولئک کتب في قلوبهم الايمان و أيديهم بروح منه و يدخلهم جنات تجري من تحتها الأنهار خالدين فيها رضي الله عنهم و رضوا عنه أولئک حزب الله ألا ان حزب الله هم المفلحون (سوره ي مجادله، آيه ي 22)
هيچ قومي را که ايمان به خدا و روز رستاخيز دارند نمي يابي که با دشمنان خدا و رسولش دوستي کنند، هر چند پدران يا فرزندان يا برادران يا خويشاوندان باشند؛ آنان کساني هستند که خدا ايمان را بر صفحه ي دلهايشان نوشته، و با روحي از ناحيه ي خودش آنها را تقويت فرموده، و آنها را در باغهايي از بهشت وارد مي کند که نهرها از زير (درختانش) جاري است، جاودانه در آن مي مانند؛ خدا از آنها خشنود است و آنان (نيز) از خدا خشنودند، آنها «حزب الله» اند، بدانيد «حزب الله» پيروز و رستگارند.

5. يا أيها الذين آمنوا لا تتولوا قوما غضب الله عليهم (سوره ي ممتحنه، آيه ي 12) اي کساني که ايمان آورده ايد! با قومي که خداوند آنان را مورد غضب قرار داده، دوستي نکنيد!

6. و المؤمنون و المؤمنات بعضهم بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنکر و يقيمون الصلاه و يؤتون الزکاه و يطيعون الله و رسوله أولئک سيرحمهم الله ان الله عزيز حکيم (سوره ي توبه، آيه 71)
مردان و زنان با ايمان ولي (و يار و ياور) يکديگرند؛ امر به معروف و نهي از منکر مي کنند؛ نماز را برپا مي دارند؛ و زکات را مي پردازند؛ و خدا و رسولش را اطاعت مي کنند؛ به زودي خدا آنان را مورد رحمت خويش قرار مي دهد؛ خداوند توانا و حکيم است!

7. الله ولي الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور و الذين کفروا أولياؤهم الطاغوت يخرجونهم من النور الي الظلمات أولئک أصحاب النارهم فيها خالدون (سوره ي بقره، آيه ي 257)
خداوند، ولي و سرپرست کساني است که ايمان آورده اند؛ آنها را از ظلمتها، به سوي نور خارج مي سازد؛ (اما) کساني که کافر شدند، اولياي آنها طاغوتها هستند که آنها را از نور، به سوي ظلمتها بيرون مي برند؛ آنها اهل آتشند و هميشه در آن خواهند ماند.

8. يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقين (سوره ي توبه، آيه ي 119)
اي کساني که ايمان آورده ايد تقواي الهي پيشه کنيد و (هميشه) با صادقان باشيد!

پی نوشت ها :
 

1- هر چند معصومين (ع) ولايت تکويني نيز دارند ولي چون ولايت تکويني فقط به اعتقاد قلبي مربوط مي باشد از موضوع بحث خارج بود، و لذا از آوردن آن خودداري شده است.
2- امالي صدوق ص 32.
3- ولايه الفقيه ج 1 ص13.
4- بحار الانوار ج 27 ص 112 .
5- مستدرک الوسائل ج 1 ص150.
6- جامع احاديه الشيعه ج1 ص 427.
7- همان ج1 ص429.
8- سفينه ج2 ص 691.
9- بحار الانوار ج 65 ص 239.
10- مستدرک الوسايل ج4 ص 247.
11- سليم بن قيس ص 715.
12- مستدرک السفينه ج 10 ص 445.
13- التفسير الکبير فخر رازي، ج 27، ص 166 و الکشاف زمخشري، ج 4 ذيل آيه 32 سوره ي شوري.