اگرچه بهره گیری از روزه به عنوان یکی از شاخه های طب آلترنیتیو، شیوهٔ نسبتاً جدیدی است که به تازگی در اکثر جوامع غربی پذیرفته شده، اما روزه از دیرباز مورد توجه بوده و از آن در متون بسیاری از قبیل قرآن، انجیل، کتاب های چین باستان و یونان، بسیار یاد شده است. بنابر سوابق ذکر شده در تاریخ، مردم روزه را به عنوان بخشی از آئین مذهبی، روشی برای اظهار اندوه و اعتراض های سیاسی به کار می گرفته اند.
یکی از اولین پزشکانی که طرفدار روزه و روزه درمانی شد؛ اسیاک جیرینگ از ایالات متحده آمریکا بود. وی روش استفاده از قرص را در درمان بیماری های خاص رد کرد و شیوه ای درمانی را که شامل روزه های دوره ای، رژیم گیاه خواری، آب مطلق، حرارت خورشید، هوای پاکیزه، ورزش و استراحت بود، برگزید. روش او به عنوان یک نظام بهداشتی طبیعی شناخته شده است.
معروف ترین پزشک روزه درمانی معاصر (۱۸۹۵ - ۱۹۸۵) هربرت ام شلتون، متخصص درمان طبیعی، نوعی روزه کامل (فقط آب) را در اواخر سال ۱۹۲۰ رواج داد. شلتون در سال ۱۹۲۸ مدرسه سلامتی خود را بنیان نهاد، و در سال ۱۹۴۸ بر تاسیس انجمن بهداشت طبیعی آمریکایی برای ترویج هر چه بیشتر روزه، کمک کرد.
در سال ۱۹۷۸ وی شاخه ای در علم پزشکی بنا نهاد، که امروزه به عنوان انجمن بین المللی پزشکان علم بهداشت (IAHP) معروف است. این سازمان نتایج تحقیقاتش را در مورد روزه منتشر کرده، و تجویز روزه درمانی را برای پزشکان در زمینه بیماری های استخوان، کایروپراکتیک و درمان طبیعی توصیه نموده است.

● چگونگی عملکرد روزه

روزه پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی (به جز آب) برای یک دوره محدود زمانی، به منظور حفظ، بهبود سلامتی یا درمان بیماری های خاص می باشد. روزه آب نوعی متفاوت و رایج در روزه است که در آن پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی به جز آب، آب سبزیجات و آب میوه رعایت می شود. یک روزه متعادل میزان کمی غذا از قبیل میوه های نارس و سبزیجات بخارپز را شامل می شود. برخی از روزه گیران و طرفداران این امر، موارد دیگری را برای تعدیل هر چه بیشتر روزه به آن اضافه کرده اند، مانند آش سبزیجات، چای گیاهی و مکمل های غذایی.
اغلب تحقیقات در مورد ارزش درمانی روزه به این نتیجه رسیده اند، که روش « آب درمانی» و یا به طور کلی استفاده از آب به تنهایی، بیشتر جوابگو است.
روزه کوتاه می تواند از یک تا سه روز به طول بیانجامد که اغلب مدت آن برای بیشتر افراد قابل تحمل است. روزه طولانی (بیش از سه روز) باید تحت نظر پزشک بوده و ترجیحاً برای درمان باشد.
منتقدین اغلب روزه درمانی را با گرسنگی اشتباه می گیرند. در روزه، بافت های غیرضروری بدن همانند چربی ها سوخت می شوند. گرسنگی زمانی آغاز می شود که بدن ذخیرهٔ چربی اش را تمام کرده و شروع به سوخت ارگان های طبیعی (حیاتی) بدن می کند.
اساساً بدن، برای حفظ منابع انرژی زا، تغییرات بسیاری در متابولیسم متحمل شده، و به کارکرد با همان میزان کارآیی ادامه می دهد. برای مثال بدون درنظر گرفتن طول روزه های قبل سطح قند در خون ثابت می ماند. در اوایل روزه، بدن علاوه بر تولید قند، ذخیره هایش را از طریق کبد آزاد می کند. بدن بعد از چند روز، تری گلیسرید را از سلول های چربی آزاد می کند. این تری گلیسرید های اکسید شده، اسید هایی را شکل می دهند که کنتون نام دارد، و برای تولید انرژی به مصرف می رسد. تمامی این تغییرات، متابولیسم بدن را تا حد ۷۵ درصد از میزان طبیعی کاهش می دهد. به همین علت است که در طول روزه استراحت، توصیه می گردد.

● روزه های کوتاه مدت

اگر کسی می خواهد برای یک تا سه روزه بگیرد، بهتر است به شیوه ای عمل کند تا به سلامتی او لطمه ای وارد نشود. در صورت باردار بودن یا شیردهی بهتر است از روزه پرهیز کرد. و اگر قصد امتحان روزه طولانی دارد (بیش از سه روز)، بهتر است این کار را زیر نظر پزشک انجام دهد. در صورت عدم تمایل به داشتن پزشک ناظر، در مراحل اولیه می توان از متخصصان درمان طبیعی، کارشناسان تغذیه و کارشناسان رژیم غذایی بهره گرفت.
قبل از اقدام به روزه سابقه پزشکی فرد باید کاملاً مورد مطالعه قرار گیرد، از او معاینه به عمل آمده و آزمایش هایی انجام دهد تا مطمئن شود بدنش برای روزه آماده است. فرد می تواند با خوردن غذاهای گیاهی سبک، میوه های خام و سبزیجات بخارپز شده خود را برای روزه آماده کند.
در طول مدت روزه، وی باید آب زیاد مصرف کرده و در صورت داشتن روزه طولانی، از آب میوه های اسیدی پرهیزکند. همچنین بهتر است در روزه از چای گیاهی استفاده کند. طریقه شکستن روزه نیز بسیار مهم است. همان طور که روزه با غذایی سبک آغاز می شود؛ با غذایی سبک نیز باید شکسته شود. برای شکستن روزه بهتر است از میوه جات و سبزیجات استفاده کرد. خوردن غذای زیاد ممکن است در به کار انداختن سیستم بدن مشکل ایجاد کند.
در ابتدای روزه، فرد احساس می کند انرژی اش را از دست می دهد. و یا ممکن است گرسنگی اش منجر به سردرد، سرگیجه، تهوع و تحریک پذیری سریع شود. با گذشت زمان فرد آرامش بیشتری می یابد، و حتی حسی از یک نوع سلامتی خاص را تجربه می کند.
در هنگام روزه سیستم خواب بدن نیز ممکن است مختل گردد. اما پرواضح است که خواب سبک شب، می تواند نوید چرت خوب روزانه را بدهد. علاوه براین، در این زمان زبان پرزدار، یا به عبارتی باردار است. همین امر باعث می شود، سیستم تنفسی با مشکل مواجه شود. برای تخفیف بروز این علایم، بهتر است فرد دهان خود را با آب خالی یا آب لیمو شستشو دهد. و در صورت احساس هر نوع سرگیجه، تهوع شدید، درد دست و پا، اختلالات بینایی و شنوایی، بهتر است با پزشک ناظر تماس بگیرد.
هیچ گاه نباید انتظار داشت که روزه دار مناسبت های معمول و روز مره خود را در طول مدت روزه داشته باشد. اگر در روزهای آخر هفته روزه می گیرد، بهتر است در خانه بماند، و از ورزش هایی مانند پیاده روی های کوتاه، ورزش های کششی، یوگا و تای چی بهره گیرد. بهترین حالت گذراندن وقت در زمان روزه داری عبارت است از: مدیتیشن، خواب نیم روز (چرت)، خواندن کتاب و گوش دادن به موسیقی.
فواید روزه درمانی برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم منتشر شد. تا آن زمان مقالاتی در مجلات پزشکی در ایالات متحده آمریکا و اروپا به چاپ می رسید که نتایج مثبت روزهٔ تحت نظر را، در درمان بیماری های گوناگون شامل: چاقی، بیماری های قلب و عروق و آلرژی ها ارائه کرد.

● چگونه روزه برسلامتی تاثیر می گذارد

در صورت وجود یک بیماری مزمن و اعتقاد به روزه به عنوان یک درمان طبیعی، بهتر است به پزشک تغذیه یا درمانگر طبیعی مراجعه کنید.
شواهد بسیار کمی مبنی بر عدم تاثیر روزه برافراد سالم داریم. به صورتی که حتی پزشکان طبیعت درمان نیز روزه را وسیله ای درمانی برای تزکیه درون توصیه کرده اند. علاوه براین روزه به عنوان یک عامل سم زدا شناخته شده است. روزه های دوره ای و درمان های طبیعی به عملکرد ارگان هایی مثل دستگاه گوارش، پوست، کبد و کلیه برای دفع سموم بدن کمک می کند.
جای تعجب نیست، تعریفی که متخصصان درمان طبیعی از سم ارائه می دهند به طور طبیعی شامل بسیاری از داروهای رایج می شود . دو گروهی که زیرمشمول این تعریف قرار می گیرند عبارتند از: گروه فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، جیوه) و ترکیبات شیمیایی (حشره کش ها، علف کش ها، حلال ها) که علایم سمی بیشتری از خود بروز می دهند. اما متخصصان درمان طبیعی این حوزه را گسترش داده و به آن برخی افزودنی های غذایی، مواد مخدر، سیگار، داروهای اعصاب، الکل و موادی که باکتری تولید کرده و فعل و انفعالات شیمیایی روده را تحریک می کند، اضافه کرده اند.
علاوه بر این، به کارگیری روزه در تزکیه نفس بسیار موثر است. افراد سالم بی شماری روزه را روشی مفید در ترک عادات خوردن در مصرف غذاهای ناسالم می دانند. روزه کمتر از سه روز می تواند آغازی باشد برای یک رژیم غذایی خوب، برای مثال تبدیل یک رژیم غذایی گوشتی به گیاهی.
همچنین روزه می تواند عامل موثری برای شروع یک رژیم کم کالری باشد. البته گرسنگی ناشی از روزه می تواند بعضی از مردم را به زیاده روی در خوردن غذا هدایت کند.
به این دلیل که روزه در آموزش طب سنتی گنجانده نشده، تعداد پزشکانی که از این درمان استفاده می کنند بسیار کم هستند. یک پزشک عمومی تنها می تواند روزه های کوتاه را تحت نظر بگیرد. در صورتی که تصمیم دارید بیش از سه روز، روزه بگیرید بهتر است با پزشکان درمان طبیعی، متخصص تغذیه و یا کارشناس رژیم غذایی مشورت کنید.
انجمن بین المللی پزشکان بهداشت یانگستون نیز کتابی در همین زمینه منتشر کرده است.

● هشدارها

- حتی اشخاص سالم نیز نباید روزه بیش از سه روز را بدون نظر پزشک بگیرند.
- زنان باردار یا شیرده نباید روزه بگیرند
- در صورت وجود سرطان پیشرفته، بیماری قند، زخم معده، کبد، کلیه، قلب یا بیماری های ریوی در فرد، نباید بدون نظر پزشک روزه گرفت.
- روزه به عنوان یک درمان برای بیماری های مزمن از قبیل بیماری های قلبی و صرع، حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.
- در صورتی که فرد، با نسخه و تجویز پزشک از دارو های اعصاب استفاده می کند بدون نظر پزشک نباید روزه بگیرد.
- شکستن روزه بسیار مهم است. خوردن بسیار زیاد بلافاصله بعد از روزه، سیستم گوارش روزه دار را دچار اختلال کرده و موجب واکنش های ناراحت کننده خواهد شد. پزشک، بهترین کسی است که روزه دار را در این امر با توجه به نیازهایش یاری می دهد.