روزه فقط امساك از اكل و شرب نيست ، بلكه شرائطى ديگر هم همراه آن است ، تعهد و مسؤوليت هاى انسان در برابر روزه ، اين فريضه الهى زياد است.

روزه چهار گروه مقبول نيست :
حضرت صادق (عليه ‏السلام) فرمود :

روزه نيست ‏براى كسى كه امام و پيشواى خود را نافرمانى كند و از او اطاعت ننمايد و صحيح نيست روزه عبد فرارى تا مراجعت كند و به خدمت ‏باز نگردد و روزه زن ناشزه درست نمى ‏باشد تا توبه كند و در اختيار همسرش قرار گيرد و همچنين روزه فرزند عاق شده پدر و مادر تا خوب نشود و اصلاح نگردد ، مورد قبول قرار نمى ‏گيرد و روزه به حساب نمى ‏آيد . (1)فاطمه (ع) در آداب صائم سخن مى ‏گويد :
جعفر بن محمد (عليهما السلام) از آباء گرامش از فاطمه دخت گرام رسول الله (صلى الله عليهم اجمعين) روايت مى ‏نمايد :

كه حضرت زهرا (عليها السلام) فرمود :

صائم با روزه خويش كارى نكرده (يعنى حق روزه را ادا نكرده) هر گاه زبان و گوش و چشم و جوارحش را از (آنچه كه بر آنها حرام است) حفظ نكرده باشد. (2)
يعنى روزه يك مسماى واقعى از حفظ شكم از كل خوردني ها و نوشيدني ها و مبطلات ديگر و اجتناب از گناهان و معصيت‏ خداوند مى ‏باشد ، زيرا روزه ‏دار بدون پرهيز از تمامى محرمات روزه واقعى را در خويش تحقق نبخشيده است.

پنج ‏خصلت موجب افطار روزه و بطلان وضوء :

اگر چه امروز فقهاى عالى مقام اين موارد را مبطل روزه و وضوء نمى ‏دانند زيرا كمتر كسى است در زمان ما و فرهنگ طاغوت زده و غرب زده ما از اين اوصاف رذيله بپرهيزد ، آن خصال پنج‏گانه از بيان پيامبر گرامى اسلام چنين است :
پنج صفت است كه روزه را باطل و وضو را مى ‏شكند ، دروغ و غيبت و سخن چينى و نظر شهوت انگيز و قسم دروغ.
اين اوصاف ذميمه به راستى اثر معنوى و روحانى روزه و وضوء كه يك عبادت است در اسلام خنثى مى ‏كند و اجر و ثواب روزه و وضوء را نابود مى‏ نمايد.

كيفيت روزه دارى از صحف ادريس عليه‏ لسلام :
در صحف ادريس (عليه‏ لسلام) است :

حضرت ادريس پيامبر ( عليه‏السلام) در صحف خويش فرمود :
هر گاه وارد ماه صيام شديد ، پس خويشتن را از هر پليدى و ناپاكى پاك سازيد ، (درون خود را براى پذيرش عبادت ويژه خداوند پاكسازى نمائيد) و روزه بگيريد براى خداوند با قلبى خالص و نورانى و پاك از فكرهاى بد و صداهاى نامفهوم و بى ‏معنى و زشت ، زيرا خداوند حبس مى ‏نمايد دلهاى ناپاك و نيت هاى غير خالص شما را و دهن هاى شما ، نبايد فقط با امساك از خوردني ها صائم و روزه‏ دار باشد. بلكه بايد جوارح شما از گناهان نيز روزه باشد (يعنى اعضاء شما هم بايد از معصيت ‏خدا امساك نمايد) و همانا خداوند راضى نمى‏ گردد و خشنود نمى ‏شود از شما به اينكه فقط از خوردني ها پرهيز كنيد ، بلكه از كل منكرات و زشتي ها بايد پرهيز نمائيد تا آنجا كه تغيير حالت پيدا كنيد. (4)

اثرات منفى غيبت و نمامى در روزه :
امام رضا عليه‏السلام فرمود :

از غيبت مؤمن اجتناب كنيد و از نمامى بپرهيزيد ، به راستى كه غيبت و نمامى روزه صائم را باطل مى ‏نمايد (و اثرات و ثواب روزه را زايل مى ‏گرداند) ، ولى از فاجر و شارب الخمر و شطرنج ‏باز و قمار باز غيبتى نيست.
(يعنى آنان از خود هتك حرمت نموده ‏اند و آبرو از خويش برده ‏اند) (5)
و اما اينكه جدا غيبت و نمامى روزه را باطل مى ‏نمايد روزه كثيرى از روزه ‏داران باطل است ولى فقها فتوى به بطلان نداده ‏اند.

روزه حجاب زبان و گوش و چشم از گناه است :

از فقه الرضا (عليه‏السلام) روايت‏ شده كه حضرت رضا (عليه‏السلام) در رابطه با شرائط روزه و روزه‏ دارى چنين فرمود :
بدان (اى روزه دار) خداى رحمتت كند كه به راستى روزه ستر و حجابى است كه خداوند او را بر زبان ها و گوش ها و چشم ها و سائر جوارح زده است ، هر گاه معتاد بر زشتي ها و شر و فساد باشند (چون زبان و گوش و چشم و ساير جوارح هر گاه تحت كنترل دقيق ايمان و دين شخص باشند ، از شر آنان كاملا در امان مى ‏باشد) كه طهارت (و حجاب صوم) بر اسماع و ابصار و غيره ، او را از آتش جهنم مى ‏پوشاند و حجابى محكم از آتش براى او خواهند شد. به تحقيق خداوند بر هر «آدم‏» خسته‏ اى براى روزه گرفتن حقى مقرر فرموده است ، پس اگر آن حق را اداء كند (و به خوبى حق روزه‏ دارى را به جاى آورد) هر آينه صائم و روزه ‏دار است ، (يعنى به جاى آورده حق روزه را) و هر كس بعضى از آن شرايط را ترك نموده، از فضيلت و ثواب روزه ‏اش به قدر و بحسب آنچه ترك كرده كاسته است. (6)

از زنى كه با زبان شوهرش را بيازارد هيچ عبادتى قبول نخواهد شد و بالعکس :
از منهيات رسول گرامى خدا (صلى الله عليه و آله) مى ‏خوانيم :

فرمود : هر زنى كه شوى خويش را به زبان بيازارد ، خداوند هيچ عمل و حسنه ‏اى را از او قبول نكند ، تا شوهر را راضى سازد ، اگر چه در تمامى روزهاى عمرش روزه باشد و تمامى شب هاى زندگيش را به نماز ايستاده باشد و تمامى بندگان را آزاد سازد و هميشه ملازم گردن اسبان (كه حاكى از جهاد دائمى است) در راه خدا بوده باشد ، اول كسى است كه وارد آتش جهنم خواهد شد و نيز اينچنين است اگر مرد به زوجه خويش ظلم نمايد. (يعنى همه اين عذابها براى آن مرد نيز جارى خواهد بود) (7)
از آنجائى كه روزه، دانشگاه اخلاق و تزكيه نفس و وسيله خود سازيست ، لذا روزه دار بايد در اين دانشگاه از كليه آداب و برنامه‏ هاى تربيتى برخوردار و در حقيقت‏ خود بايد يك معلم اخلاق بوده و بر اعضاء و جوارح خويش تسلط كامل داشته باشد.

چشم و گوش و زبان و ... تو هم بايد روزه باشند :

در اينجا معلم واقعى اخلاق و پيشواى ششم حضرت جعفر بن محمد (عليه السلام) مى ‏فرمايد :
آنگاه كه روزه هستى ، پس بايد گوش و چشم و موى تو در حال امساك باشند (از گناهان و هر نوع معاصى كه از آنها خواسته است پرهيز نمايند) (8)
امام چيزهاى ديگرى غير از آنچه را نامبرده شمرد و سپس فرمود : البته نبايد روز ، روزه ‏داريت همانند روز افطارت باشد. (يعنى اين قدر آثار تربيتى روزه ‏ات زود گذر نباشد كه هيچ گونه تفاوتى با روزهاى قبل و بعد از روزه ‏ات جز امساك از خوردني ها و آشاميدني ها ، نداشته باشى)

بنيان گزار اسلام حضرت ختمى مرتبت فرمود :

نيست (بنده) روزه ‏دارى كه مورد شماتت و ملامت قرار گيرد و او به ملامت كننده بگويد : من روزه هستم سلام بر تو و من شماتت نمی ‏كنم ، آنچنان كه تو شماتت مى ‏كنى ، همچنان كه خداوند تعالى مى ‏فرمايد : پناهندگى جست‏ بنده من به روزه از شر ديگر بنده من ، به راستى پناه دادم او را از آتش جهنم. (9)
و اين كلاس تربيتى روزه است كه آدمى را تربيت مى ‏نمايد.

1- وقايع الايام خيابانى، ص 432
2- بحار الانوار، ج 96، ص 295
3- نهج الفصاحه، حديث 1459
4- نقل از وقايع الايام خيابانى، ص 431
5- فقه الرضا (عليه‏السلام)
6- مستدرك الوسائل، نقل از وقايع الايام خيابانى ، ص 432
7- مكارم الاخلاق، ج 2، ص 368
8- وافى ج 7، ص 33
9- ماه مبارك رمضان، ص 173