تدبير ش  63    
    
لزوم استفاده از نوروز براي پيشرفت معنويت و استقرار احكام، معارف و اخلاق اسلامي
عيد نوروز ايراني، براي همة ما مردم ايران     و نيز مسلماناني كه در كشورهاي ديگر عيد نوروز را مي‌شناسند و گرامي مي‌دارند، فرصت مغتنمي است براي اينكه از اين روز و از اين مناسبت، در سمت و سوي حركت اسلامي استفاده كنيم. دأب و دِيدن اسلام اين است: از همة فرصت‌ها، از همة لحظه‌هاي زندگي، از همة مقاطع حيات در شكل‌هاي گوناگون استفاده شود براي تكامل انسان، براي پيشرفت معنوي و مادي نوع بشر. ما ايراني‌ها مي‌توانيم با استفادة از اين مناسبت، به كارهاي كه اسلام ما را به آن دعوت كرده است، و در جهت احكام اسلامي و معارف اسلامي حركت كنيم؛ خودمان را با اهداف عالية اسلام آشنا كنيم. در اين ايام، صلة رحم، توجه به خداي متعال، شنيدن سخنان خوب از يكديگر، و اجتماع در مراكز ديني و معنوي، از آن فرصت‌هاي مغتنمي است كه بايد از آن استفاده كرد. حقيقت اين است كه مردم عزيز كشور ما در طول ساليان متمادي  و بخصوص در اوقات حاكميت نظام اسلامي    بر كشور، از عيد نوروز هم براي معنويت، براي معرفت، براي نزديكي به خدا استفاده كرده‌اند. شاهد هم اين است كه شما در ساعت تحويل اگر ملاحظه كنيد، مي‌بينيد بيشتر مردم در مراكز ديني، در بارگاه‌ها، در زيارتگاه‌ها و مشاهد مشرفه و در مساجد مشغول توجه و دعا و ذكرند. معناي اين حركت عظيم اين است كه ملت ايران از اين آين و از اين سنت هم براي دين بهره‌برداري مي‌‌كند. اين بايد خط شاخصي باشد براي ما در همة امور، كه براي پيشرفت معرفت خود، معنويت خود، دين خود، استقرار احكام اسلامي و معارف اسلامـي و اخـلاق اسلامـي بهره‌برداري كنيم. اميدوارم خداوند متعال همة ما و همة ملت ايران را بر اين كار موفق بدارد.  7    01/01/90  بيانات در حرم مطهر رضوي در آغاز سال 90
نقش روحية معنويت و تدّين جوانان  در جهاد اقتصادي
عزيزان من! اين را همه بدانند! تدّين جامعه، تدّين جوانان ما، در امور دنياي هم به ملت و به جامعه كمك مي‌‌كند. خيال نكنند كه متدّين شدن جوانان، اثرش فقط در روزهاي اعتكاف در مساجد يا در شب‌هاي جمعه در دعاي كميل است. اگر يك ملت جوانانش متدّين باشند، از هرزگي دور خواهند شد؛ از اعتياد دور خواهند شد؛ از چيزهاي كه جوان را زمين‌گير مي‌‌كند، دور خواهند شد؛ استعداد آنها به كار مي‌افتد، كار مي‌كنند، تلاش مي‌كنند؛ در زمينة علم، در زمينة فعاليت‌هاي اجتماعي، در زمينة فعاليت‌هاي سياسي؛ كشور پيشرفت مي‌‌كند. در اقتصاد هم همين‌جور است. روحية معنويت و تدّين، نقش بسيار مهمي دارد.     7    01/01/90  بيانات در حرم مطهر رضوي در آغاز سال 90
    ضرورت استفاده از مقطع جديد نوروز  براي محاسبة نفس و اصلاح رابطة خود با خدا
به نظر من اولي‌ترين نقطه‌اي كه انسان خوب است به فكر بيفتد، رابطة خودش با خداست. اول سال كه مي‌شود، آدم فكر كند كه خب! سال گذشته و قبلش، هرجور بود، گذشت؛ الآن يك مقطع جديدي است؛ يك رابطة جديدي با خداي متعال تعريف كنيم؛ هم در جنبه‌هاي ايجابي، هم در جنبة نفي‌اي. جنبة نفي‌اي يعني گناه. انسان به بعضي گناه‌ها عادت كرده؛ لذا اهميت آنها را درك نمي‌كند. اگر انسان يك تأمل بكند، اينها را در رفتار خودش، در عمل خودش متوجه مي‌شود. البته انسان به خودش حسن‌ظن دارد. معمولاً انسان با خودش كمتر سوءظن پيدا مي‌كند. اين گرفتاري بني‌آدم است كه كارهاي خودش را توجيه مي‌كند؛ ليكن اين‌جور هم نيست كه نشود خداي متعال با ما احتجاج كند. بنابراين، حجت بر ما تمام است. دقت بكنيم، پيدا مي‌كنيم.
در قلب انسان و در روح و وجدان انسان يك باطني وجود دارد كه او معمولاً با خود ما صادق است. ولو ظواهر قلب، ما را فريب مي‌دهد، اما باطن قلب با ما صادق است. امام يك وقتي فرمودند: من در فلان قضيه، در باطن قلبم هم ناراحت نمي‌شوم. واقعاً همين‌جور است؛ قلب يك باطني دارد كه ما كمتر به آنجا سر مي‌كشيم. اگر انسان به آنجا سر بكشد، خودش را در مقابل خود افشاءشده مشاهده مي‌كند خب! انسان به بعضي گناه‌ها عادت كرده، بعضي گناه‌ها را كوچك شمرده و به آنها تن داده. سال نو يكي از كارهاي كه مي‌شود كرد، همين است؛ آدم ببيند چطور مي‌شود گناهان را كم كرد؛ يعني بنويسند
پارسال يا پيرارسال بود كه من شرح حال شهيد افشردي (باقري) را مي‌خواندم - به نظرم شرح حال ايشان يا يكي ديگر از همين شهدا بود - در آنجا ذكر شده بود كه ايشان هر روز خطاهاي خود را مي‌نوشته؛ همين كه در توصية علماي اخلاق    و در توصيه‌هاي بعضي از احاديث و اينها هم هست كه خطاهاي خودتان را بنويسيد، هر شب خودتان را محاسبه كنيد. او اين چيزها را روي كاغذ مي‌نوشته. ماها رومان نمي‌شود خودمان بنويسيم، روي كاغذ بياوريم، علني كنيم؛ ولو بين خودمان و كاغذ. او در يادداشت‌هاي خود نوشته بود كه مثلاً من شب ديدم امروز اين چند تا گناه را انجام دادم.
اين محاسبة نفس، خيلي چيز خوبي است. انسان بايد خود را محاسبه كند، بعد يكي يكي از انجام گناهان خود كم كند. ما به بعضي از گناه‌ها عادت كرده‌ايم - گاهي انسان پنج تا، شش تا، ده تا گناه را عادت كرده - همت كنيم اينها را يكي يكي كنار بگذاريم؛ اين نقاط ضعف را يكـي يكـي كم كنيم.   10    23/01/90  بيانات پس از اقامه نماز در جمع برخي از شخصيت‌هاي فرهنگي سياسي
ضرورت اهتمام  براي رسيدن به حضور قلب در نماز
به نظر من اگر چنانچه شروع اهتمام از خودِ همين نماز باشد - چون نماز خيلي مهم است - اين خيلي كارگشاست. انسان نماز را خوب بخواند؛ با توجه بخواند؛ حضور قلب داشته باشد. حضور قلب يعني انسان از آنچه كه مي‌گويد و آنچه كه در ذهنش مي‌گذرد و بر زبانش جاري مي‌شود، غافل نباشد؛ اين‌جور نباشد كه نفهمد. مثلاً من كه حالا دارم با شما حرف مي‌زنم، خب! شما مخاطبيد. انسان توجه دارد كه يك مخاطبي دارد و دارد گوش مي‌كند و دارد حرف مي‌زند. در نماز هم همين‌جور باشد؛ يك مخاطبي داشته باشيم، با او حرف بزنيم. من حتّي عرض مي‌كنم اگر كسي معناي نماز را هم نداند، اصلاً هيچ نداند معناي اين عبارات چيست، اما همين قدر بداند [كه] دارد با يكي حرف مي‌زند، دارد با خدا حرف مي‌زند، اين قضيه انسان را نزديك مي‌كند - «قربان كلّ تقي»( نهج‌البلاغه، حكمت 134) - اين خودش مقّرب است؛ تا اينكه حالا مثل ماها كه معنايش را مي‌دانيم   و تفسيرش را مي‌دانيم و چندين كتاب درباره‌اش خوانده‌ايم، اما وقتي كه نماز مي‌خوانيم، بالمرّه يادمان مي‌رود كه چه كار داريم مي‌كنيم. به قول صائب - حالا شعرش يادم نمي‌آيد، اما مضمونش اين است - غير از خدا كه به يادت نمي‌آيد، هر چه ديگر توي نماز يادت مي‌آيد؛ گم كرده باشي، پيدا مي‌كني.
نماز خوب است؛ حضور قلب در نماز - يعني توجه به اينكه داريم حرف مي‌زنيم، مخاطبي داريم - شروع خوبي است؛ نماز اول وقت همين‌جور؛ نماز به جماعت همين‌جور؛ نوافل همين‌جور؛ اين فهرست را مي‌شود انسان ذره ذره در زندگي خودش وارد كند. اگر همت كنيم، بالاخره سال نو مي‌تواند اين مباركي‌ها را ان‌شاءاللَّه با خودش داشته باشد.
البته غير از اين چيزها هم هر كدام از ماها - من، شماها - يك كاري داريم، يك شغلي داريم، يك جريان ويژه‌اي در زندگي خودمان داريم؛ آن را هرچه بهتر انجام دهيم، دقيق‌تر انجام دهيم، سعي كنيم ان‌شاءاللَّه خداي‌تَرَش كنيم، طبعاً آثار بيشتري خواهد داشت.    10  23/01/90  بيانات پس از اقامه نماز در جمع برخي از شخصيت‌هاي فرهنگي سياسي