تدبير ش52    
نوروز، وسيله‌اي براي اظهار عبوديت و تواضع ما در مقابل پروردگار
عيد نوروز، يك عيد شرقي و حامل ارزش‌هاي برجسته و ممتازي است. در واقع، عيد نوروز يك نماد است؛ نماد نوآوري و طراوت و جواني و نشاط؛ همچنين نماد مهرباني و محبت به يكديگر، سركشي برادران از يكديگر، محبت خانواده‌هاي خويشاوند به يكديگر، محكم كردن روابط دوستي و مهرباني ميان دوستان، آشنايان و زدودن كينه‌ها؛ چون بهار مظهر طراوت است، مظهر نشاط است و همة اين معاني در واقع در بهار وجود دارد. و اين يك امتياز است براي ملت‌هاي ما كه نوروز را آغاز سال نوِ خودشان قرار دادند، مبدأ تاريخ قرار دادند؛ به خاطر اينكه حامل اين معاني برجسته است.
اين جشن، يك جشن ملي است؛ جزو اعياد ديني نيست؛ لكن از سوي بزرگان شرع مقدس ما هم، نوروز مورد تأييد قرار گرفته. ما روايات متعددي داريم كه در آنها از نوروز تجليل شده و روز نوروز گرامي داشته شده. اين موجب شده است كه نوروز وسيله‌اي بشود براي اظهار عبوديت انسان‌ها در مقابل پروردگار و تواضع ما در مقابل پروردگار. در واقع، فرصتي است براي اينكه انسان دل خود را با ياد خدا هم طراوت ببخشد. در كشور ما رسم بر اين است؛ سال‌هاي متمادي است كه روز نوروز و ساعت تحويل، مردم در عبادتگاه‌ها و زيارتگاه‌ها و مراكز معنوي جمع مي‌شوند و از خداي متعال طلب خير مي‌كنند، طلب بركت مي‌كنند؛ سال خوبي را براي خودشان و براي ديگران از خداوند متعال طلب مي‌كنند و مي‌خواهند. بنابراين، نوروز مناسبت خيلي باارزش و برجسته‌اي است؛ هم از لحاظ معنوي، هم از لحاظ ملي، هم از لحاظ بين‌المللي ميان ملت‌هايي كه نوروز را گرامي مي‌دارند.1 1. ۸۹/۰۱/۰۷  بيانات در ديدار روساي جمهور شركت كننده در جشن جهاني نوروز

جمهوري اسلامي، باطل كننده توّهم تضاد  ميان زندگي عقلاني با زندگي معنوي و اخلاقي
يك توّهم خطرناكي در ذهن‌ها وجود داشت، تزريق شده بود - شايد در بعضي از ذهن‌ها هنوز هم اين توّهم وجود داشته باشد - و آن عبارت بود از توّهم تقابل و تضاد ميان عقلاني زيستن و توسعه يافتگي از يك طرف، و معنوي زيستن و اخلاقي زيستن از طرفي ديگر. باور شده بود براي بعضي كه اگر جامعه بخواهد عقلاني و عملگرا و رونده و شتاب‌گيرندة در راه پيشرفت زندگي بكند، ناچار است از اخلاقيات و معنويات و دين و خدا فاصله بگيرد! اگر به همبستگي اخلاقي فكر كرديم، به معنويات دل بسته بوديم، ملاحظة ضوابط و حدود ديني و اخلاقي را كرديم، ناچاريم از پيشرفته بودن كشور صرف‌نظر كنيم؛ از زندگي عقلاني چشم بپوشيم! يك چنين توّهمي وجود داشته. دلايل تاريخي روشني هم دارد اين گمان؛ اين گمان باطل، و دلايل جامعه‌شناسي هم دارد. آنچه كه ما مي‌خواهيم بر آن پا بفشاريم، اين است كه جمهوري اسلامي و حاكميت دين و اسلام اين توّهم را ابطال كرده.2  2.  09/01/88  بيانات در بازديد از توانمندي‌هاي صنعت خودروسازي
ضرورت همت بلند در همة عرصه هاي مادي و معنوي
بايد به سمت قله حركت كنيم. درست مثل ورزشكاري كه استعداد بدني دارد، قوارة اندامي او قوارة مناسبي است، امكانات ورزشي هم جلويش هست؛ او ديگر نمي‌تواند بگويد من هر روزي نيم ساعت، بيست دقيقه نرمش مي‌كنم؛ او بايد برود به سمت قهرماني؛ قله را بايد در نظر بگيرد. در كارهاي اخروي هم همين‌جور است، در كارهاي معنوي هم همين‌جور است، در حركت توحيدي هم همين‌جور است؛ به كم نبايد قانع شد. در طلب ثواب الهي هم همين‌جور است؛ به كم نبايد قانع شد. خوب، اگر ما اين همت بلند را به كار نگرفتيم، ظلم كرديم، كوتاهي كرديم. اين كوتاهي ما هم ظلم است؛ هم ظلم به خود ماست - چون مورد مؤاخذة الهي قرار مي‌گيريم - هم ظلم به كساني است كه استحقاق اين را دارند كه از اين ظرفيت‌ها استفاده كنند و بهره‌مند شوند. اگر بهره‌مند نشدند، ما تقصير كرديم. گفتن اين حرف‌ها آسان است؛ عمل كردن و حركت كردن، دشوار است؛ احتياج به همت دارد.4  4. 16/01/89  بيانات در ديدار جمعي از مسئولان نظام جمهوري اسلامي

سنت الهي در كمك به افراد براي رسيدن به اهداف آخرتي و دنيايي
بدانيم ... كه خداي متعال به ما كمك مي‌كند. هر كسي كه دنبال يك هدفي باشد و نيرويش را به كار بگيرد، خدا كمكش مي‌كند. در كار دنيايي هم باشد، خداي متعال كمك مي‌كند؛«كُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَ هَؤُلاء».(اسراء:20) همان كساني كه دنبال دنيا هستند، خدا مي‌گويد كمكشان مي‌كنيم. اگرچه وقتي مصروف دنيا شدند، ديگر از آخرت نصيبي نخواهند داشت. هم آنهايي را كه دنبال آخرتند، كمك مي‌كنيم، هم آنهايي را كه دنبال دنيايند. آخرت هم فقط نماز شب و دعا و ذكر و توسل و اينها نيست. البته اينها هم وسايل است؛ ليكن خدمت به مردم، حضور در آنجايي كه لازم است، اينها همه‌اش كارهاي خدايي است. ... خيلي از بزرگان كه مورد مذمت قرار گرفتند، به خاطر شرب خمر مذمت نشدند، به خاطر بي‌نمازي مذمت نشدند؛ به خاطر عدم حضور در آنجايي كه حضورشان لازم بود، مذمت شدند. تاريخ، اين‌جوري ثبت كرده؛ نگاه كنيد، ببينيد. پس كار خدا، كار معنوي، كار توحيدي، منحصر نيست در نماز خواندن؛ اگرچه نماز را دست‌كم نبايد گرفت. نماز پشتوانة همة اينهاست. تلاوت قرآن، تدبر در قرآن، تضرع پيش خداي متعال، خواندن ادعية مأثور - صحيفة سجاديه، دعاي امام حسين، دعاي كميل، بقية اين ادعيه‌اي كه هست - اينها همه‌اش كمك كننده است؛ روان كنندة حركت موتور وجود انسان است؛ كه اگر چنانچه شما با خدا انس داشتيد و ميان خودتان و خدا را درست و اصلاح كرديد، اين كارها را راحت‌تر انجام مي‌دهيد؛ با رغبت بيشتر، با شوق بيشتر انجام مي‌دهيد. بنابراين كسي كه مي‌خواهد كار خدا را بكند، خداي متعال كمكش مي‌كند. كسي بخواهد كار دنيا را هم بكند، همين‌جور. اينهايي كه دنيا، يا مقام دنيا، يا پول دنيا، يا عيش دنيا، لذت‌هاي جنسي و امثال اينها برايشان هدف و غرض و مال بود - كه حالا در دنيا نمونه‌هايش را زياد مشاهده مي‌كنيد - اينها هم وقتي كه در راه همان هدفِ خودشان تلاش كردند، خدا كمكشان مي‌كند. كمك الهي به اين است كه وسايل را در اختيارشان مي‌گذارد. همت مي‌كنند، از اين راه مي‌روند، هدفشان هم فقط هدف مادي است؛ لذا به آن هدف مي‌رسند. البته چون آن جانب اصلي را كه جانب معنوي و الهي و اخروي است، نديده گرفتند، آنجا ضرر مي‌كنند؛ اما در اين قسمتي كه هدف گرفتند، پيش مي‌روند.4  4. 16/01/89  بيانات در ديدار جمعي از مسئولان نظام جمهوري اسلامي

در زمينه‌هاي اخروي و دنيوي بايد تلاش كرد
هم در زمينه‌هاي اخروي، هم در زمينه‌هاي دنيوي بايد تلاش كرد. دوستان در زمينه‌هاي فردي و ارتباطات خود با خدا هم هرچه مي‌توانند، همت و كار را مضاعف كنند؛ اين هم به دست غفلت و فراموشي سپرده نشود. مسائل شخصي و فردي - آنچه كه بين هر كسي با خداست - خيلي اهميت دارد. اگر وارد بشويم و با اين چيزها انس پيدا كنيم، ان‌شاءاللَّه خداي متعال هم بيشتر كمك خواهد كرد؛ كمااينكه تا الآن هم خداي متعال به ما خيلي كمك كرده. مسائل فرهنگي هم خيلي مهم است. فرهنگ عمومي خيلي مهم است. چهرة ديني در زندگي عمومي مردم خيلي مهم است. چهرة ديني و ظاهر ديني - كه البته ان‌شاءاللَّه خبر از باطن خواهد داد - خيلي حائز اهميت است.4  4. 16/01/89  بيانات در ديدار جمعي از مسئولان نظام جمهوري اسلامي
انسان بايد احساس تغيير را در همه تحولات زندگي با خودش همراه داشته‌باشد
گذران فصول و سال‌ها بايد به ما در طول عمرمان، تجربه‌ها و عبرت‌هايي را بياموزد. فرمود: «يا محوّل الحول»؛ سال را تحويل مي‌كند. تحويل سال فقط در تحويل فصل زمستان به فصل بهار نيست؛ همة فصول در واقع تحويل مي‌شوند. يك وقت فصل بهار است، يك وقت فصل تابستان است، بعد پاييز و برگ‌ريزان شروع مي‌شود. زمستان و سرما كه ظاهرش سخت و خشن است، اما باطنش در واقع ماية حيات بهار است. تحـويل حـول، يعني ايـن؛ فصول تبديل بـه يكديگر مي‌شوند.احوال گوناگون طبيعت، پي‌درپي مي‌آيند و تغيير پيدا مي‌كنند؛ اينها همه‌اش آيات الهي است. ما عادت كرديم، اهميت آنها را نمي‌فهميم؛ والاّ اگر انسان به اين تغيير و تحولي كه در طبيعت وجود دارد، عادت نكرده باشد و بار اوّلي باشد كه اينها را مي‌بيند، خواهد ديد كه خيلي حوادث شگفت‌آوري است. همين روييدن گياهان، نو شدن طبيعت، بارور شدن درختان، اينها همه علايم قدرت الهي است كه همين‌طور ما با چشمِ عادت‌كردة خودمان از اينها آسان مي‌گذريم. در نفس خود ما هم همين‌جور است، وجود خود ما هم همين‌جور است.
تغييرات را غالباً انسان حس نمي‌كند. تغييراتي به وجود مي‌آيد، نمي‌فهميم. خيلي از اين بي‌توجهي‌ها در نهايت به ضررهاي بزرگ منتهي مي‌شود.  ...  اين نمازي كه روزي پنج بار براي ما معين شده است، واقعاً از بزرگ‌ترين نعمت‌هاي خداست. اگر اين نماز نبود، ما خيلي در غفلت غرق مي‌شديم. اين نماز، ما را به خود مي‌آورد. آن وقت اقتضاء مي‌كند كه پس نماز را درست و با توجه بخوانيم. اگر نماز با توجه خوانده شود، اين كمك مي‌كند به اينكه انسان متوجه خودش باشد.      
پس ببينيد در حركت سال 88 به 89 كه يك ساعتي برايش معين مي‌كنيم ... اگر غفلت بكنيم، توجه نمي‌كنيم به گذر طبيعت و تحول طبيعت؛ اگر به اين تغيير و جابه‌جايي توجه كنيم، طبعاً مي‌فهميم و احساس مي‌كنيم. اين احساس را انسان بايد در همة تحولات زندگي با خودش همراه داشته باشد. در واقع مي‌توان اين را به محتواها و ظرفيت‌هاي نوروز اضافه كرد.5  5. 17/01/89  بيانات در ديدار مسئولان و شخصيت‌هاي علمي سياسي
شكرگزاري براي توفيق نقش آفريني در سرنوشت آينده كشور
  شما آقايان ... بايد خدا را شكر كنيد كه اين توفيق را، اين فرصت را در اختيار شما گذاشته كه اين كارهاي مهم را انجام دهيد. همة ما - هم من، هم شما هر كدامتان تك تك - مي‌توانستيم يك آدمي باشيم در امر زندگي شخصي خودمان فعال؛ يك تاجر خوب، يك روحاني خوب، يك دانشگاهي خوب؛ تلاش‌هايي بكنيم براي خودمان، شخص خودمان، وزري هم پيش خداي متعال نداشته باشيم؛ چون اين كاري كه ما مي‌كنيم، تويش امكان وزر و وبال هم خيلي زياد است؛ شانه‌ها زير قوة سنگين قرار دارد؛ مي‌توانستيم اين‌جوري نباشيم، يك زندگي معمولي داشته باشيم؛ اما طبعاً اين نقش‌آفريني را كه امروز شما در كشور و نظامتان داريد، آن را هم نداشته باشيد. پس اين شكر دارد كه شما در جايي قرار گرفته‌ايد كه مي‌توانيد نقش‌آفرين باشيد. حضور شما، ارادة شما، معرفت شما، درجة اخلاص شما مي‌تواند در سرنوشت كشور، در تاريخ كشور، در آيندة اين ملت، نه آيندة ده سال و بيست سال، آيندة صد سال و دويست سال براي اين كشور اثر بگذارد؛ كه اگر اين اثر يك اثر نيكي بود، آن وقت اين صدقة جاريه، برتر از همه چيز است و هيچ چيز با آن معادل نيست. شما بتوانيد يك خطي را ترسيم كنيد، يك كاري را انجام دهيد كه تا سال‌هاي متمادي بر اساس آن كار، يك ملت سعادت داشته باشند، از دين و دنيا برخوردار باشند، اين چيزي نيست كه هيچ عبادتي، هيچ نماز شبي، هيچ خدمت متوسط و معمولي متعارفي به خلق‌اللَّه با اين معادله كند؛ خيلي چيز بالايي است. اين فرصت را خدا به من و شما داده است؛ پس بايد شكرگزاري كنيم.6   6. 22/01/89  بيانات در ديدار فرماندهان کل ارتش و سپاه، و جمعي از فرماندهان عاليرتبه نظامي و انتظامي
ضرورت ملاحظة تكليف و مبارزه با هواي نفس براي رهايي از خطرها
همة كارهاي بزرگ، همچنان كه غنيمت آن زياد است، غرامت آن هم سنگين و خطرناك است؛ «مَن لَه الغِنَمَ فَعَلَيهِ الغِرَمَ»؛ با هم مبادل است؛ مثل ارتفاع بالا در حركت كوهنوردي است. اگر انسان از آنجا پرتاب شود، خطرش خيلي بيشتر از اين است كه مثلاً از يك متري و دو متري زمين پرتاب شود. اما خوب، آنجا نقطة عالي است؛ نقطة بالاست. هرچه جايگاه بالاتر، خطرها هم بيشتر.
 راهِ بستن اين خطرها هم ملاحظة تكليف و مبارزة با هواي نفس است. اين‌جور نيست كه انسان را در يك مجموعة ابهام قرار داده باشند كه ندانيم پس چه كار كنيم؛ نه، با هواي نفسِ مخالف شرع و مخالف دين مبارزه و معارضه كردن و وظيفه و تكليف و واجب را دائماً مورد ملاحظه قرار دادن. اگر اين خط را برويد - كه البته خط آساني نيست، مشكل است - معلوم است كه چه كار بايد كرد. لذا به نظر من از جملة كارهايي كه امثال ما و شما بايد داشته باشيم، اين است كه از خداي متعال بخواهيم و بگوييم: پروردگارا ! اين نعمتي را كه به ما دادي - يعني فرصت حضور در يك جايگاه مؤثر، در سرنوشت كشور و ملت - به نقمت تبديل مفرما؛ اين را كه موجب اجر است، موجب وزر قرار نده. خوب، اين بسته به تلاش خود ماست. از خدا كمك بخواهيم، همت كنيم، تلاش كنيم؛ خواهد شد.6   6. 22/01/89  بيانات در ديدار فرماندهان کل ارتش و سپاه، و جمعي از فرماندهان عاليرتبه نظامي و انتظامي