در جامعه سنتی ایران که این روزها رفته رفته نوعی آزادی نیمه کاره در حوزه اجتماعی را تجربه می کند، ارتباط دختر وپسر به صورتی لجام گسیخته در حال دگرگونی است و متاسفانه این موضوع بصورت پنهانی و خزنده در میان جوانان و نوجوانان در حال گسترش است.در همین راستا با محمد یعقوبی، روانشناس و پژوهشگر اجتماعی به گفتگو نشسته ایم.

آیا وجود ارتباط و لزوم شناخت دختر وپسر قبل از ازدواج ضروری است و چرا؟
براي جواب به سئوالات شما ابتدا بايد به چند نكته اشاره كرد.همانطور كه شما اشاره نموده‌ايد كه جامعه سنتي ما مرحله گذار خود را به جامعه مدني طي مي‌كند، البته مي‌توان گفت از زماني كه مظفرالدین شاه فرمان مشروطيت را در سال 1285 امضاء كرد تا به امروز قريب به صد سال مي‌گذرد كه اين جامعه از سنتي مي‌خواسته به جامعه مدني برسد و در اين صد سال در عالم برزخ گير كرده و نه توانسته سنتها را بشناسد و از آنان به نحو احسن استفاده كند و نه جامعه مدني را شكل داده است كه طولاني شدن اين مرحله گذار عوارض عديده‌اي به دنبال دارد كه در همه ابعاد زندگي تأثير گذار بوده است. يكي از تأثيرات آن چگونگي رابطه دختر و پسر و يا رابطه جنس مؤنث و مذكر بوده است. از كشف حجاب رضاخان گرفته و تا سخت گيريهاي بيش از اندازه كه در اين صد سال صورت گرفته ولي هنوز اين رابطه بعنوان يك معضل اجتماعي مطرح و حل نشده است.
از طرف ديگر در جامعه ايراني از لحاظ رابطه جنس مذكر و مؤنث تفاوتهاي چشمگيري وجود دارد؛ مثلاً در بعضي از نقاط ايران، زن و مرد و يا دختر و پسر در جوار هم در دشت و صحرا با هم كار و فعاليت مي‌كنند و در مناطق ديگر جدائي زن و مرد و محرم و نامحرمي به شدت رعايت مي‌شود. اخيراً نيز توسّط ماهواره و اينترنت اطلاعات زياد و مختلفي در اين زمينه به اشخاص مي‌رسد و مذهب هم جايگاه خودش را دارد پس بطور خلاصه اين رابطه (دختر و پسر) تحت تأثير 6 مولفه قرار مي‌گيرد:

1- مرحله گذار از جامعه سنتي به جامعه مدني
2- تفاوتهاي فرهنگي جامعه ايران در زمينه رابطه دختر و پسر
3- به آساني در دسترس قرار گرفتن اطلاعات از طرف ماهواره و اينترنت در زمينه رابطه دختر و پسر و ارتباط آنان از طريق اينترنت
4- مذهب
5- ويژگيهاي رواني دوران بلوغ
6- تعارضات شديد بين 5 مؤلفه ذكر شده
به همين خاطر نمي‌توان با قاطعيت اظهار نظر كرد؛ من سعي مي‌كنم جواب سئوالات شما را از بعد روانشناسی خصوصاً روانشناسي اجتماعي بررسي نمايم.
قطعاً قبل از ازدواج، دختر و پسر بايد نسبتاً به ويژگيهاي فردي، خانوادگي و فرهنگي هم آگاه شوند. البته هر جواني اول بايد به يك شناخت نسبي از خودش برسد و به اين سئوال كه من كيستم و چه ويژگيهايي دارم پاسخ مناسب بدهد تا بتواند نتيجه‌گيري كند كه با چه كسي مي‌توانم همراه شوم.
براي چگونگي شناخت جنس مخالف بخاطر ازدواج با توجه به جامعه و فرهنگ خودمان سئوالاتي مطرح است كه بايد پاسخ مناسب آن را پيدا نمود .

آيا دختر و پسر بايد پنهانی از والدين به اين كار مبادرت ورزند؟
مخربترين عامل در هر رابطه عدم صداقت و پرخاشگريست. اگر دختر و پسر خواهان يك رابطه سالم با والدين خود می باشند حتماً بايد والدين خود را در جريان امور زندگيشان از جمله دوستي با جنس مخالف قرار دهند كه رابطه پنهاني عوارض عديده‌اي ايجاد خواهد كرد كه در اين فرصت كم، پرداختن به آن مقدور نيست.

عكس‌العمل والدين چگونه باشد؟
موقعي كه دختر يا پسري رابطه با جنس مخالف را با والدين مطرح مي‌كنند هيچ موقع نبايد والدين صد درصد با آن مخالفت نمايند كه مخالف شديد باعث مخفي كاري و لجبازي مي‌گردد. اول بايد والدين با فرزندشان هم عقيده شوند كه بله شما نيز بايد ازدواج كني و من خيلي خوشحالم كه احساس مسئوليت نموده‌اي و مي‌پذيري كه بزرگسال شده‌اي و آماده‌اي براي مستقل شدن ولي نبايد عجله كرد، فرصت به خودت و ما بده تا بررسی و تحقيق كنيم كه خطاهاي ما در اين زمينه كمتر باشد، انشاء الله كه انتخاب شما، انتخاب سالمي است و اگر با جوانشان همراه شوند بعداً اگر خواستند عقيده وي را عوض كنند كشمكش و بحث و مخالفت كمتری پيش مي‌آيد.

مكان گفتگو كجا باشد؟
مكان گفتگو يا بايد مطابق سنتها باشد كه پسر در خانواده دختر به صحبت بپردازد كه تا حدي بار مالي بر دوش خانواده‌ها اضافه مي‌كند و از طرف ديگر همسايه‌ها نيز مطلع مي‌شوند و اگر دختري چند خواستگار وارد منزلشان شود ولي ازدواج نكند برچسبي به او خواهد خورد كه در ازدواج وي قطعاً تأثيرگذار است.
روش دوم كه روش مناسبتري است بايد دولت جمهوري اسلامي مكاني را در هر شهر تعيين نمايد جهت آشنايي دختر و پسر كه با مجوز والدين در آن مكان به گفتگو بپردازند و بعد از چند جلسه كه نسبتاً به روحيات و خلقيات همديگر آشنا شدند، پسر به خواستگاري دختر برود.

مدت آشنايي براي شناخت چه مدت طول بكشد؟
مدت آشنايي حداقل سه ماه و بيشتر از شش ماه نباشد.

در رابطه با چه موضوعاتي صحبت شود و حد و مرزها تا چه حد باشد؟
در رابطه با معيارهايي كه هركدام براي ازدواج دارند سئوال كنند و جواب دهند كه در اين زمينه بايد چهار نكته را رعايت كرد:
الف - صداقت و بدون رودربايستي سئوال كردن و جواب دادن.
ب - هيچ گونه تعهدي براي ازدواج كردن به همديگر ندهند.
پ - اخلاقاً تعهد نمايند كه تمام گفته‌ها بين خودشان بماند و به هيچ وجهي چه ازدواج كنند و چه نكنند جاي ديگري بازگو نشود.
س - حد و مرزها از نشستن گرفته تا كلام رعايت گردد.
سن دختر و پسر كه مبادرت به اين كارمی ورزند چقدر باشد؟
حداقل سن براي دختران، 18 سال و پسران، 22 سال كه دوران بلوغ آنان به اتمام رسيده باشد و شخصيت آنان نسبتاً پخته و اسير تمايلات ناخودآگاه خود نباشند.