تدبير ش 54
ضرورت تبيين درست خط امام توسط اهل فكر و تحقيق
خوب است برادران، جوانان، اهل فكر و تحقيق، طلاب، دانشجويان، روي اين مباني [ مباني خط امام ] فكر كنند، روي اينها كار كنند. فقط متن باقي نمانَد؛ اين متن‌ها درست توضيح داده شود، تبيين شود.5  5. 14/03/89  خطبه‌هاي نماز جمعة تهران در حرم امام خميني
    تدبير ش56    
اساتيد و محققين بايد به دنبال تدوين علوم انساني منطبق با مباني اسلام بروند
دربارة علوم انساني هم ... اشكالات ... وارد است؛ ... يكي دو سال قبل از اين مطرح كردم. البته آنچه كه ما گفتيم، معنايش همين است كه: اساتيد و صاحبنظران و پژوهشگران و محققين بايد به دنبال تدوين علوم انساني منطبق با مباني اسلام بروند؛ يعني علوم انساني‌اي كه بر اساس فلسفه‌هاي نادرست و غلط مادي شكل نگرفته باشد؛ همچنان كه امروز علوم انساني غربي اين‌جوري است. بالاخره اگر علوم سياسي يا اقتصادي يا فلسفه يا مديريت و بقية علوم انساني، مبتني بر نگرش مادي به دنيا باشد و با ارزش‌هاي مادي بنا شده باشد، طبعاً نمي‌تواند خواسته‌ها و آرمان‌هاي جامعه‌اي را كه مسلمان و مؤمن به معارف اسلامي هستند، برآورده كند.6    6.   ۸۹/۰۵/۳۱   بيانات در ديدار دانشجويان در يازدهمين روزماه رمضان
    تدبير ش57    
توسعة آموزش عالي بايد در جهت هدف‌ها باشد
توسعة آموزش عالي بايد در جهت هدف‌ها باشد. مسئولان آموزش عالي بايد از توسعة غيرهدفمند بشدت پرهيز كنند؛ چون اين، هم اتلاف مال است، هم اتلاف و ضايع كردن منابع انساني است. بايد ببينيم: چه لازم داريم؟ بايد ببينيم: هدف چيست و به كجا مي‌خواهيم برسيم؟ بر اساس آن، فضاي آموزشي آموزش عالي را توسعه دهيم. بنابراين، برحسب نياز، دنبال اهداف خودمان باشيم. به نظر من اين مسئلة خيلي حساس و مهمي است. نيازهاي اصلي كشور در حوزة علوم و فناوري بايد احصاء شوند؛ در زمينة علوم انساني هـم همين‌جـور؛ بـر اسـاس اينها برنامه‌ريزي شـود؛ معلوم شـود كـه: چـه تعـداد دانشجو مـي‌خواهيم؟ چقدر دانشگاه مي‌خواهيم، چه رشته‌هايي را لازم داريم؟ در چه سطوحي اين رشته‌ها بايستي تعليم و تعلم پيدا كند؟.4   4.   14/06/89   بيانات در ديدار اساتيد دانشگاه‌ها
ضرورت سرمايه‌گذاري در علم اقتصاد
راجع به علم اقتصاد ... كوتاهي‌هايي شده؛ بايد حتماً اين كار انجام بگيرد، بايد هم سرمايه‌گذاري بشود. بسيار نكتة درستي بود كه ما پولي كه براي يك سد يا براي يك نيروگاه يا براي يك بزرگراه مي‌دهيم، اين پول را نمي‌گذاريم براي يك رشتة مهمي از رشته‌هاي علوم انساني، كه حالا مثلاً علم اقتصاد است. اين حرف‌ها درست است؛ اينها را ما قبول داريم.4 4.   14/06/89   بيانات در ديدار اساتيد دانشگاه‌ها
    تدبير ش58
لزوم تلاش بيشتر در جهت نقشة جامع علمي كشور و حركت شتابندة حوزه‌‌هاي علميه
 نكتة بعدي كه براي فهرست كار‌هاي لازم امروز ما بايستي مورد توجه قرار بگيرد، مسئلة پيشرفت علم و حركت در جهت نقشة جامع علمي كشور است؛ همين كاري كه پنج شش سال است بحمداللَّه حركت بهتري پيدا كرده است، پيشرفت‌هاي خوبي انجام گرفته است. بايستي بيشتر تلاش كرد. ان‌شاءاللَّه اين حركت، شتابنده‌تر شود. لازم است حركت شتابندة ديگري در داخل حوزه‌‌هاي علميه انجام بگيرد.1 1.   27/07/89   بيانات در اجتماع بزرگ مردم قم
وظيفة حوزه‌هاي علميه در تبيين معرفت‌شناسي و تفكر اقتصادي و سياسي اسلام
در زمينه‌هاي گوناگون، امروز نياز وجود دارد؛ هم براي نظام اسلامي، هم در سطح كشور، هم در سطح جهان. تبيين معرفت‌شناسي اسلام، تفكر اقتصادي و سياسي اسلام، مفاهيم فقهي و حقوقي‌اي كه پايه‌هاي آن تفكر اقتصادي و سياسي را تشكيل مي‌دهد، نظام تعليم و تربيت، مفاهيم اخلاقي و معنوي، غيره، غيره، همة اينها بايد دقيق، علمي، قانع كننده و ناظر به انديشه‌هاي رايج جهان آماده و فراهم شود؛ اين كار حوزه‌هاست. با اجتهاد، اين كار عملي است. اگر ما اين كار را نكنيم، به دست خودمان كمك كرده‌ايم به حذف دين از صحنة زندگي بشر؛ به دست خودمان كمك كرده‌ايم به انزواي روحانيت. اين، معني تحول است. ايـن حـركت نـوبـه‌نـوِ اجتهادي، اسـاس  تحول است.3    3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
ضرورت تحول و تقويت اجتهاد در حوزه
 مسئلة مهم ديگري كه مطرح است و در آن باب بايد سخن روشن به ميان بيايد، مسئلة تحول در حوزه‌هاست. چند سال است كه مسئلة تحول در حوزه‌هاي علميه، بخصوص در حوزة مباركة علمية قم مطرح است. اين تحول يعني چه؟ حوزه مي‌خواهد چه كار كند كه اسمش تحول باشد؟ اگر تحول را به معناي تغيير خطوط اصلي حوزه‌ها بدانيم - مثل تغيير متد اجتهاد - قطعاً اين يك انحراف است. تحول است، اما تحول به سمت سقوط. شيوة اجتهادي كه امروز در حوزه‌هاي علميه رايج است و علماي دين به آن متكي هستند، يكي از قوي‌ترين و منطقي‌ترين شيوه‌هاي اجتهاد است؛ اجتهاد متكي به يقين و علم، با اتكاي به وحي؛ يعني از ظن به دور است و استنباط ما استنباط علمي و يقيني است. اين ظنون خاصه‌اي هم كه وجود دارد، همة اينها حجيتش بايد يقيني و قطعي باشد. حتّي اعتبار اصول عمليه‌اي كه ما در فقه از آن استفاده مي‌كنيم، بايد اعتبار جزمي و قطعي باشد. تا وقتي كه از دليل قطعي به معتبر بودن اين اصل عملي - استصحاب يا برائت يا اشتغال، هر كدام در مجاري خودشان - جزم پيدا نكنيم، نمي‌توانيم از اين اصل استفاده كنيم. بنابراين يا بي‌واسطه يا بواسطه، همة شيوه‌هاي استنباط ما در فقه منتهي مي‌شود به قطع و يقين.
... اگر اجتهاد با همان شيوة درست و صحيح خود كه تكية به كتاب و سنت است، و با آن متد معقولِ صحيحِ منطقي حساب شدة پخته انجام بگيرد، بسيار خوب است. اجتهادها ولو نتايج مختلفي هم داشته باشد، موجب بالندگي است، موجب پيشرفت است. مجتهدين ما، فقهاي ما در طول تاريخ فقاهت ما در مسائل گوناگون نظرات مختلفي ايراد كردند. شاگرد بر عليه نظر استاد، باز شاگرد او بر عليه نظر او حرف‌هايي زده‌اند، مطالبي گفته‌اند؛ هيچ اشكالي ندارد؛ اين موجب بالندگي و پيشرفت اسـت. ايـن اجتهاد بـايـد در حـوزه تقويت شود.3 3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
بزرگان حوزه، دانشمندان و فضلا بايد تحول را برنامه‌ريزي، هدايت و مديريت كنند
تحول و دگرگوني يك امر قهري است؛ پيش مي‌آيد. امروز در اطراف مجموعه‌هاي گوناگون صنفي و ملي و غيره، در و دروازه و حصار وجود ندارد؛ منتها اين تحول و تغيير را يا مديريت مي‌كنيم، آن را هدايت مي‌كنيم، يا نه! رها مي‌كنيم! اگر رها كرديم، باخته‌ايم. بزرگان حوزه، مراجع تقليد، انديشمندان، دانشمندان و فضلا بايد دامن‌ها را به كمر بزنند، همت كنند، اين تحول را برنامه‌ريزي كنند، هدايت كنند، مديريت كنند. بنابراين معناي اساسي تحول اين است: حركت نوبه‌نوِ محتوايي.3 3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
ما نبايد از تفسير محروم بمانيم
رشتة مهم ديگر، تفسير است؛ انس با قرآن، معرفت قرآني. ما نبايد از تفسير محروم بمانيم. درس تفسير مهم است.3   3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
لازم است تلاش و فعاليت علمي خودمان را با نيازها منطبق كنيم
 يكي از چيزهايي كه در تحول مثبت حتماً لازم است، اين است كه ما خودمان را و تلاش و فعاليت علمي خودمان را با نيازها منطبق كنيم. يك چيزهايي هست كه مردم ما به آنها احتياج دارند، پاسخش را از ما مي‌خواهند؛ ما بايد آنها را فراهم كنيم. يك چيزهايي هم هست كه مردم احتياجي به آنها ندارند؛ زياد كار شده، زياد تلاش شده؛ خودمان را سرگرم آنها نكنيم. اينها خيلي مسائل اساسي و مهمي است.
 مـا از دانشگـاه‌هـا مـي‌خـواهيـم كـه فعـاليت خـودشان را بـا نيازهـاي جامعه تطبيق دهند. بـا دانشگاه، بـا اساتيد، بـا دانشجوهـا كـه مـواجـه مي‌شويم، ايـن را مكـرر از اينـها مـي‌خـواهيم؛ مي‌گوييم رشته‌هاي علمي‌تان را بر نيازهاي جامعه منطبق كنيد، ببينيد چه لازم داريم. اين در مورد حوزه‌ها به طريق اولي‌ صادق است.3   3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
اهميت و عظمت فقه نبايد ما را از علم فلسفه غافل كند
يك مسئله، مسئلة درس فلسفه و رشتة فلسفه است. توجه بكنيد؛ اهميت فقه و عظمت فقه نبايد ما را غافل كند از اهميت درس فلسفه و رشتة فلسفه و علم فلسفه؛ هر كدام از اينها مسئوليتي دارند. رشتة فقه مسئولياتي دارد، فلسفه هم مسئوليت‌هاي بزرگي بر دوش دارد. پرچم فلسفة اسلامي دست حوزه‌هاي علميه بوده است و بايد باشد و بماند. اگر شما اين پرچم را زمين بگذاريد، ديگراني كه احياناً صلاحيت لازم را ندارند، اين پرچم را برمي‌دارند؛ تدريس فلسفه و دانش فلسفه مي‌افتد دست كساني كه شايد صلاحيت‌هاي لازم را برايش نداشته باشند. امروز اگر نظام و جامعة ما از فلسفه محروم بماند، در مقابل اين شبهات گوناگون، اين فلسفه‌هاي وارداتي مختلف، لخت و بي‌دفاع خواهد ماند. آن چيزي كه مي‌تواند جواب شماها را بدهد، غالباً فقه نيست؛ علوم عقلي است؛ فلسفه و كلام. اينها لازم است. در حوزه، اينها رشته‌هاي مهمی است.3   3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم    
اهميت حضور دانشمندان اسلامي زن در عرصه‌هاي مختلف
پديدة خواهران طلبه ... خيلي پـديـدة عظيم  و مباركي است. هزاران عالم، پژوهشگر، فقيه و فيلسوف در حوزه‌هاي علمية خواهران تربيت شوند؛ اين چه حركت عظيمي خواهد بود. ببينيد، نگاه دنياي مادي نسبت به پديدة زن و جنس زن چه نگاه بدي است، چه نگاه تحقيرآميزي است، چه نگاه منحرفانه‌اي است. حضور دانشمندان اسلامي زن در عرصه‌هاي مختلف -  مثل حضور دانشمندان فرزانه و فهميدة دانشگاهي زن كه متدين و متشرع هستند - اثرات بسيار عظيمي را در دنيا مي‌گذارد؛ براي انقلاب آبروست. بانوان بايد خوب درس بخوانند. البته هدف نهايي درس‌خواندن بانوان، تنها مجتهد شدن يا فيلسوف شدن نيست - ممكن است عده‌اي علاقه‌اش را داشته باشند، استعدادش را داشته باشند، وقتش را داشته باشند، عده‌اي هم نه - آشنايي با معارف اسلامي و قرآني است كه مي‌تواند براي خود آنها و براي ديگران مورد استفاده قرار بگيرد.3 3.   ۸۹/۰۷/۲۹   بيانات در ديدار طلاب، فضلا و اساتيد حوزه علميه قم
ضرورت تربيت متخصص فلسفه، فنون تبليغ و علوم انساني
[حوزه‌ها بايد] پژوهش محور [باشند] ... و به رشته‌هاي مختلف علوم از جمله فلسفه [نياز دارند] ... فقه، ستون فقرات حوزه است اما حوزه‌ها با اولويت‌بندي علوم، در رشته‌هاي ديگر نظير تفسير، فنون تبليغ و علوم انساني نيز متخصص تربيت کنند.6    6.   ۸۹/۰۸/۰۳  (گزارش خبري)ديدار جمعي از اساتيد، فضلا و طلاب نخبة حوزه علميه قم
لزوم  تدوين علوم انساني مبتني بر جهان بيني اسلامي
علوم انساني، علومي لازم و ضروري است به شرط اينکه براساس جهان بيني اسلامي شکل گرفته باشد. ... حوزة علميه با آشنايي با علوم انساني رايج، علوم انساني مبتني بر جهان بيني و تفکرات اسلامي را تدوين کند.6 6.   ۸۹/۰۸/۰۳  (گزارش خبري)ديدار جمعي از اساتيد، فضلا و طلاب نخبة حوزه علميه قم
تلاش‌هاي مؤسسه امام خميني به شکل صحيح اطلاع رساني شود
از تلاش‌هاي عميق مؤسسه آموزشي - پژوهشي امام خميني[ خرسندم] ... اين مؤسسه خوب، جامع و کامل مي‌تواند از لحاظ تلاش پيگير، خستگي ناپذير، خالصانه و عالمانه الگويي براي حوزه باشد. ... خدمات و تلاش‌هاي اين مؤسسه، به شکل صحيح اطلاع رساني شود.  8 8.   ۸۹/۰۸/۰۳  (گزارش خبري)ديدار مدير و اعضاي هيأت‌هاي علمي مؤسسه آموزشي  پژوهشي امام خميني