تدبير ش 64
ياد معلم برجسته و هميشه زنده و پايدارمان، مرحوم شهيد مطهري را بايد گرامي بداريم
ياد شهيد عزيزمان، معلم برجسته و هميشه زنده و پايدارمان، مرحوم شهيد مطهري را بايد گرامي بداريم. من عرض بكنم؛ اينكه روز معلم را در سالگرد شهادت شهيد مطهري قرار داده‌اند، يك معناي نمادين و پرمغز و پرمضموني دارد؛ چون حقاً و انصافاً مرحوم شهيد مطهري يك انسان بزرگ و برجسته بود. زندگي او، تلاش مخلصانه و مؤمنانه و عالمانه، همراه با احساس درد، همراه با يك بصيرت كامل در ميدان علم و معرفت و فرهنگ بود. خداي متعال هم اين مرد بزرگ را مأجور كرد؛ پاداش داد و شهادت را نصيب او كرد؛ در واقع، او را زنده نگه داشت: « بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ ».( آل عمران 169) يك متخرّج و تحصيل‌كردة حوزة علمية قم، وقتي با كوله‌بار معرفت و دانشي كه به‌طور عميق آموخته است، مي‌آيد در دل محيط فرهنگ و تعليم و تربيت عمومي و نسل جوان قرار مي‌گيرد، اين‌قدر منشأ بركات مي‌شود.6  6.  14/02/90  بيانات در ديدار هزاران نفر از معلمان سراسر كشور
لزوم توجه به اهميت كتاب و جديت در توليد آن
موضوع كتاب مقوله‌اي مهم و بدون جايگزين [است] ... در سال‌هاي اخير كيفيت نشر، شمارگان و تنوع موضوعات كتاب‌ها، افزايش يافته و با گذشته قابل مقايسه نيست؛ اما تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله داريم. ... افق ديد نويسندگان [گسترش يافته است] ...  از نظر محتوا هم كارهاي خوبي انجام شده كه با تلاش و سرمايه‌گذاري بيشتر اين روند رشد ادامه خواهد يافت. ... پيشرفت كشور بدون توسعه در بخش كتاب، غيرممكن[است] ... وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، دستگاه‌هاي دولتي و صاحبان انگيزه، به مقوله كتاب اهميت بدهند و توليد كتاب را با جديت دنبال كنند. ... پيشرفت‌هاي كشور را در بخش‌هاي مختلف صنعت نشر و توليد كتاب، پيشرفتي محسوس[است و بايد] ...  اهتمام به مقوله كتاب [ادامه يابد].8   8.  21/02/90  (گزارش خبري) بيانات در بازديد از نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران
    
تدبير ش 65
موسيقي‌هاي لهوي مضلّ عن سبيل اللَّه را نبايد به وادي حرفة مداحي كشاند
من در طول سال‌هاي متمادي، در همين مناسبت و در مناسبت‌هاي ديگر، در اين‌باره خيلي صحبت كردم؛ ولي باز هم تأكيد مي‌كنم. شعري كه شما با صداي خوش و با آهنگِ زيبا مي‌خوانيد، تأثير آن در بسياري از موارد از يك گفتار علمي منطقي فلسفي يا غير فلسفي بيشتر است؛ اگر آنچه كه خوانده مي‌شود، بدرستي انتخاب شده باشد    و جهات صوري و معنوي در آن لحاظ شده باشد. جهات صوري، زيبايي شعر است؛ شعر را بايستي درست و خوب انتخاب كرد. شعر يكي از نمادهاي برجستة هنر است. هر بافتة نظمي، شعر نيست؛ شعر خصوصيات خودش را دارد؛ بايد شعر انتخاب كرد. خوشبختانه شعراي خوبي هم داريم؛ شعرايي كه دربارة اهل‌بيتG با زبان‌هاي مختلف مي‌سرايند و زيبا و شيوا و خوب مي‌سرايند؛ و وقتي شما مشتري‌اش باشيد، اين تقاضا، عرضه را هم به دنبال خودش مي‌آورد. پس شعر خوب، آهنگ خوب و صوت خوب مهم است. البته آهنگ خوب به معناي تقليد از آهنگ موسيقي‌هاي لهوي مضلّ عن سبيل اللَّه نيست؛ اين را توجه داشته باشيد. بعضي از آهنگ‌ها، آهنگ‌هاي بدي است، آهنگ‌هاي غلطي است، آهنگ‌هاي لهوي است؛ اين را نبايد به وادي حرفة مداحي و خواندن مداحي كشاند. عيبي ندارد كه شكل‌هاي جديدي را در خواندن و قرائت اشعار   و آهنگ‌سازي‌هاي گوناگون ابتكار كنيد؛ اما از اين تشابه و تداخل بپرهيزيد. البته آهنگ‌هاي لهوي مضلّ عن سبيل اللَّه را مي‌گويم، نه حالا هر آهنگي كه يك وقتي در يك مضمون ديگري خوانده شده، آن را بخواهيم منع كنيم؛ نه! آهنگ‌هايي كه لهوي است و مضلّ عن سبيل اللَّه است؛ اينها را نياوريد.3     3.  03/03/90   بيانات در ديدار جمعي از شاعران و ذاكرين اهل بيت
ضرورت بصيرت‌بخشي نسبت به مسائل زندگي در جلسات مداحي
يك بخش هم آگاهي‌ها و بصيرت‌بخشي‌هاي نسبت به مسائل زندگي است. البته من با اين كه در منبرهاي مداحي، هي تعرض به اين، بدگويي به آن بشود، موافق نيستم  و اينها را دوست نمي‌دارم. اما بصيرت‌بخشي خوب است. آگاهي پيدا كنند. امروز ملت ما بر اثر بصيرت است كه توانسته است بايستد. ملت ما مي‌داند عليه او چه توطئه‌هايي هست، چه كساني توطئه مي‌كنند، هدف از اين توطئه‌ها چيست، از چه چيز ملت ايران ناراحتند؛ اينها را مردم ما مي‌دانند. ملت ايران مي‌دانند كه روحية ايمان، اسلام، آزاديخواهي، استقلال‌طلبي، ايستادگي در راه درست، دشمن را عصباني كرده. مردم ما دشمن را هم مي‌شناسند. شيوه‌هاي او را هم به‌تدريج همه‌مان ياد گرفتيم، فهميديم شيوه‌هاي دشمن چيست. اين بصيرت خيلي چيز باارزشي است. اگر اين بصيرت نبود، ملت ما نمي‌ايستادند. تبليغاتي هم كه دشمنان مي‌كنند؛ چه آنهايي كه خودشان مستقيماً تبليغ مي‌كنند، چه آنهايـي كـه بـه زبـان بلندگـوها و بـوق‌هـاي اجاره‌اي‌شان مي‌دمند و از زبان آنها پخش مي‌كنند، همه‌اش در جهت اين است كه اين بصيرت را از مردم بگيرند؛ امر را بر مردم مشتبه كنند؛ آنها را از ايمانـشان، از اسلامـشان، از استقامتـشان، از ايستادگي‌شان در اين راه، از معرفت درستشان نسبت به حوادث زندگي دور كنند. خب! يك برنامة مجلسي مداحي مي‌تواند يك بخشي را به اين اختصاص دهد. شعرش را پيدا كنيد؛ جملاتش را انتخاب كنيد. در يك لحظة مناسب، گاهي اوقات يك كلمه به قدر يك كتاب در دل‌ها اثر مي‌گذارد. در دل‌ها اثر بگذاريد.
من مي‌بينم كه خوشبختانه امروز جامعة مداحان انصافاً در اين جهت خيلي پيش رفته‌اند؛ حالا آن برنامه‌هايي كه ما توفيق پيدا مي‌كنيم بشنويم، يـا ايـنـجـا بـرگـزار مـي‌شـود، يـا بـعـضـاً از تلويزيون مي‌بينيم.3    3.  03/03/90   بيانات در ديدار جمعي از شاعران و ذاكرين اهل بيت
ضرورت توجه به مناقب متقن اهل‌بيت در مداحي
بهترين مجموعة شعري كه مي‌شود در يك منبرِ مداحي انسان فكر كند، چيزي است كه در آن، ... منقبت اهل‌بيتG باشد. ذكر مناقب آنها دل‌ها را روشن مي‌كند؛ شاد مي‌كند؛ شوق را در انسان برمي‌انگيزد؛ اشك را از چشم‌ها جاري مي‌كند. البته منظور، مناقب متقن است. اين‌جور نباشد كه انسان به حرف‌هاي سست تكيه كند. اين همه مناقب اهل‌بيتG در كتاب‌هاي معتبر وجود دارد؛ از آنها استفاده بشود؛ از گفته‌هاي افرادي كه خودشان سندند، ثقه و معتبرند؛ مثل همين شعري كه ... از مرحوم آشيخ محمدحسين اصفهاني - مفتقر - خواندند. خب! اين بزرگوار استاد مجتهدين است. مجتهدين بزرگ و مراجع تقليد بزرگ، در فقه و اصول و فلسفه شاگردهاي او هستند. ايشان شاعر هم بوده. خب! اين شعر مي‌شود سند. يا روايات گوناگوني كه در كتب مناقب وجود دارد، شرح حال ائمهG، مناقب معتبر.3
شاخص‌هاي مصداقي فرهنگ و هويت يک ملت
در عرصه تهاجم پيچيده و فراگير فرهنگِ جبهه استکبار برضد نظام اسلامي، شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي همچون يک قرارگاه اصلي، وظيفه سياستگذاري راهبردي و هدايت دستگاه‌ها و مراکز تأثيرگذار فرهنگي و بخش‌هاي اجرايي را برعهده دارد. ...
اهميت موضوع فرهنگ به عنوان کالبد و باطن يک ملت [است.] ... «فرهنگ و هويت يک ملت و سمت و سوي آن» را مي‌توان با استفاده از شاخص‌هاي مصداقي همچون عقايد، اخلاق، آداب، رفتارهاي فردي و اجتماعي و خَلقيات ملي تشخيص داد.8
بايد شعرها پخته‌تر و عميق‌تر بشود
آنچه كه انسان ... مشاهده مي‌كند، وجود استعدادهاي بسيار قوي و غني و اميدواركننده است. بنده پيش‌بيني مي‌كنم كه ان‌شاءاللَّه در آيندة نه چندان دوري، ما يك اوج شعري مجددي داشته باشيم از همين استعدادهاي جوان. البته بايد پيش بروند؛ بايد تكميل كنند؛ بايد شعرها پخته‌تر  و عميق‌تر بشود و قطعاً خواهد شد. ان‌شاءاللَّه    در دوران ما يك بناي رفيعي به وجود خواهد آمد كه يادآور دوران‌هاي اوج شعر در كشور ماست؛ چون شعر در دوران‌هاي تاريخي، پست و بلند داشته؛ در بعضي از دوران‌ها، شعر اوج داشته. ما ان‌شـاءاللَّه در آيندة نـه چندان دوري ايـن را خواهيم داشت.9   9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني
بايد سطح ديد، ذوق و تأمل مردم را بالا بياوريم
بعضي از آقايان مداح‌ها به ما مي‌گويند كه: آقا اين شعرهاي قلمبه سلمبه را كه بخوانيم، مردم نمي‌فهمند. خب! بله؛ بعضي از شعرها واقعاً همين‌جور است؛ از سطح تفكر عمومي مردم بالاتر است؛ يعني يك آدم اديب و شاعر و باذوق هم بايد دقت كند تا معنا را بفهمد؛ اينها را ما توصيه نمي‌كنيم؛ ليكن توجه داشته باشيد، ذهن مردم و تلقي مخاطب با خواندن شما بالا مي‌آيد. اين را من به مداح‌ها مي‌گويم؛ يعني شما مي‌توانيد ذهن مردم را بالا بياوريد. شعرهاي خوب، الفاظ زيبا، مضامين عالي و معارف قوي خوانده بشود؛ خب! مردم مجبور مي‌شوند گوش كنند. وقتي شما خوب مي‌خوانيد، گوش مي‌كنند و طبعاً ذهنشان بالا مي‌آيد. حتماً ما بايد اين را جزو وظايف خودمان بدانيم كه سطح ديد و سطح ذوق و تأمل مردم را بالا بياوريم.9   
لزوم شكرانة قريحة خداداد شعرو استفاده از محتواي ديني و مذهبي در اين هنر
اين شعري كه شما اسمش را شعر آئيني گذاشتيد و نامگذاري نامناسبي هم نيست - حالا شما شعر مذهبي را به نام شعر آئيني معرفي مي‌كنيد، عيبي ندارد - جزو بهترين عرصه‌‌هاي به كار بردن قريحة خداداد شعر و اين موهبت بزرگ است. اين قريحه، يك نعمت بزرگي است كه خدا به كسي عطا مي‌كند؛ اين نعمت را نبايد كفران كرد. شكرانة اين نعمت، اين است كه انسان با اين قريحه يك چيزي بياورد وسط و به انسان‌ها و افكار عرضه كند كه براي آنها مفيد باشد. نه اينكه من بخواهم خشك و جامد بگويم؛ با قطع نظر از سود و استفادة مستمع، شاعر به فكر دل خودش نباشد و حرف دل و احساسات خودش را نگويد؛ نه! اشكالي ندارد؛ يعني بنابر اين نيست كه ما سخن گفتن شاعر از دل و براي دل خود را نفي كنيم؛ ليكن مي‌خواهيم اين را بگوييم كه در مقام تقويم و ارزيابي، اگر بناست شعر محتوايي داشته باشد، بهترين محتواها همين محتواهاي شعر ديني و شعر مذهبي است، با عرض وسيع و گسترده‌اي كه دارد. ...
در هيچ پرده نيست نباشد نواي تو         عالم پر است از تو و خالي‌است جاي تو
    هـر چنـد كـائنات گـداي درِ تواند         هيچ آفريده نيست كه داند سراي تو
ببينيد، وقتي يك مداحي با صداي خوش و با آهنگ زيبا اينها را در يك مجلسي بخواند، چه انقلابي در دل براي مستمع به وجود مي‌آيد! از اين شعرها بايد استفاده كرد.9   9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني  
استفاده از زبان محاورة معمولي و رايجبراي بيان معارف
تركيب‌سازي‌هاي نو  ... در دورة انقلاب، زبان رايج متداول حرف زدن وارد شعر شده - چيزي كه در قبل از انقلاب معمول نبود - البته به شكل‌هاي مختلف؛ بعضي قوي هستند و از اين زبان به شكل خيلي زيبايي استفاده مي‌كنند؛ بعضي هم يك خرده سطحش پايين‌تر است. هيچ اشكالي ندارد كه ما از همين زبان محاورة معمولي و رايجِ خودمان براي بيان آن معاني و معارف استفاده كنيم؛ منتها با تركيب‌هاي نو، شكل‌هاي نو، واژه‌گزيني‌هاي نو.9 9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني
شعر آئيني را متكي ومستند كنيدبه معارف حقة الهيه
معارف بلند اسلامي و قرآني را از خود قرآن و از نهج‌البلاغه و از بعضي از روايات اهل‌بيت - روايات اصول كافي در بخش‌هايي - اخذ كنيد. با اين منابع، انس پيدا كنيد. شعر آئيني خيلي دامنة وسيعي دارد و شما مي‌توانيد بر روي ذهنيت جامعه اثر بگذاريد. روايتي است در تحف‌العقول، كه وصيت امام صادق است به عبداللَّه‌بن‌جندب. همين‌طور قسمت قسمت است: يا ابن جندب، يا ابن جندب. اين روايت، پر از حكمت است. واقعاً همة چيزهايي كه ما براي خلقيات شخصي‌مان، معاشرت‌هاي اجتماعي‌مان، فعاليت‌هاي عمومي‌مان و براي بناي تمدن اسلامي نياز داريم، در اين روايت و نظايرش پيدا مي‌شود. ايني كه عرض كردم، يك نمونه و مثال است؛ از اين قبيل نمونه‌ها زياد است و مي‌توانيد مراجعه كنيد. بنابراين، شعر آئيني را متكي و مستند كنيد به اين معارف حقة الهيه، با اين منابعي كه عرض شد.  9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني
شعر بايستي از لحاظ موازين زبان، درست باشد
دوستان بايد به اين نكته توجه كنند كه شعر بايستي از لحاظ موازين زبان، درست باشد؛ فعل‌ها درست به كار برود، در جاي خود به كار برود؛ ارتبـاط بخـش‌هـاي جملـه، ارتبـاط منطقـي و قانوني باشد.9    9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني
ضرورت برقراري ارتباط‌هاي پيوسته ‌منظور مراقبت از محيط‌
مراقب محيط‌ها باشيد؛ و اين هم با ارتباط‌هاي پيوستة شما با همديگر حاصل خواهد شد. به نظر من جلسات شعراي مادح اهل‌بيت - چه جوان‌ها، چه پيشكسوت‌ها و قديمي‌‌ها - با يكديگر، بايد جلسات مستمري باشد. البته معنايش اين نيست كه لزوماً يك جلسه باشد؛ نه! بايد جلساتي وجود داشته باشد براي همين كه در اين محيط، استعداد‌هاي جوشان جوان رشد پيدا كند.9   9.  ۹۰/۰۳/۲۵  بيانات در ديدار جمعي از شعراي آئيني