تشکيل زندگي مشترک ميان زنان و مردان به موازات حفظ پيوند زناشويي، پيشينه اي به درازاي تاريخ آفرينش انسان دارد؛ به گونه اي که در عصر حاضر هم مسائل مربوط به زناشويي از جايگاه ويژه اي برخوردار است زيرا ازدواج، از نيازهاي ضروري بشر و جدايي، از تلخ ترين مسائل زندگي انسان به شمار مي آيد.
از اين رو قرآن کريم براي حفظ کانون خانواده، اصولي را ارائه کرده و رعايت آن را به همه مردان و زنان مؤمن توصيه فرموده است.
چند مورد از اين اصول، به زنان اختصاص داده شده است و زن نمونه و بانوي شايسته از ديدگاه وحي، کسي است که اين اصول را در زندگي مشترک به کار بندد و آن را مبناي روابط خود با همسرش قرار دهد.
آنچه در پي مي آيد مروري است بر مهم ترين اصول و ويژگي هاي خانوادگي زن نمونه از منظر قران کريم:

1. گمان خوب به همسر
حسن ظن به يکديگر، نخستين خشت بناي صلح و صفاي اجتماع است و در خانواده و زندگي مشترک نيز اساسي مي باشد.
زمان رسول خدا(ص) از جانب منافقان به يکي از همسران ايشان تهمت ناموسي زده شد و افراد جامعه بدون اينکه اين تهمت برايشان ثابت شده باشد، به نقل و پخش آن اقدام کردند.
قرآن علاوه بر گناهکار شمردن شايعه سازان زنان و مردان مؤمن را توبيخ کرد که چرا به هم گمان نيک نداشته و تهمتي را بدون اينکه ثابت گردد، پخش کرده اند.(1)
بنابر آيات اين جريان افراد جامعه اسلامي بايد به يکديگر گمان نيکو داشته و نه تنها شايعات بي اساس در مورد يکديگر را نپذيرند، بلکه با آنها مقابله کنند و وجود چنين خوش گماني بين افراد خانواده سزاوارتر است و زنان مؤمن بايد به همسران خود خوش گمان باشند و اجازه ندهند شايعه سازان شخصيت همسرانشان را لگدکوب کنند همچنان که مردان بايد نسبت به زنان خود چنين خوش گماني اي بلکه در سطح بالاتر داشته باشند.

2. رعايت حقوق همسر
زندگي مشترک زن و مرد مقتضي حقوق متقابل ميان آنان است.
تجربه اين حقيقت را به اثبات رسانده است که هرگاه زنان و مردان در زندگي زناشويي خويش، حقوق مشترک ميان خود را رعايت کرده اند، از زندگي آرام و شيريني بهره مند شده اند و آنگاه که حقوق متقابل را ناديده انگاشته اند، کانون گرم خانواده به سردي گراييده است؛ از اين رو خداوند زني را نمونه و شايسته مي داند که در برابر حقوق به حق همسرش خود را مسئول مي داند و هرگز آن را پايمال نمي کند.
اين حقيقت در سوره نساء چنين مورد تأکيد قرار گرفته است:
فالصلحتُ قنتتُ حفظت للغيب بما حفظ اللّه (2)؛ زنان نيک و شايسته، حقوق و اسرار [شوهران خود] را در حال غيبت [آنان] حفظ مي کنند.
از اين آيه چنان درمي يابيم که از اوصاف و ويژگي هاي زنان نمونه و بانوان شايسته، اداي حقوق شوهران شان و اطاعت از آنان در محدوده شرعي و قانوني است ناگفته نماند که ضرورت اطاعت زن از شوهر، تنها در محدوده حقوق مسلم و شناخته شده همسران است از اين رو همسران بيش از آن حق امر و نهي و درخواست را ندارند.
حقوق شوهران شان و اطاعت از آنان در محدوده شرعي و قانوني است ناگفته نماند که ضرورت اطاعت زن از شوهر، تنها در محدوده حقوق مسلم و شناخته شده همسران است از اين رو همسران بيش از آن حق امر و نهي و درخواست را ندارند.

3. رازداري در حفظ زندگي
حفظ اسرار زندگي، از توصيه هاي مهم قرآن به زنان و مردان مؤمن و شايسته است در کتب تفسيري و تاريخي آمده است: پيامبر خدا(ص) روزي سخني به عنوان راز و امانت به يکي از همسرانش گفت و از او با تأکيد خواست براي هيچ کس حتي براي ديگر همسرانش بازگو نکند.
ولي او اين راز را براي يکي ديگر از همسران نقل کرد و خداوند با لحني سرزنش گرانه داستان افشاي راز او را برملا کرد.(3)

4. چشم پوشي و بخشش
چشم پوشي از خطاهاي همسر و بخشيدن برخي از حقوق مسلم خود در زندگي مشترک، از عوامل موفقيت و خوشبختي همسران است.
خداوند سبحان زنان شايسته را با تشويق و ملاطفت مورد خطاب قرار داده و اين نکته مهم را گوشزد مي کند که شما زنان هر چند مي توانيد حقوق خويش را از جمله مهريه خود را از همسران تان تماما باز ستانيد ولي اگر راه گذشت را در پيش گيريد و بزرگوارانه از حق خود بگذريد، شايسته تر و نزديکتر به تقواپيشگي است.(4)

5. پاکدامني و امانت داري در غياب شوهر
پاکدامني و امانت داري در غياب همسر از عوامل تداوم و استحکام زندگي مشترک ميان زنان و مردان است.
اگر زن و شوهر به دور از چشم هم به خيانت و ناپاکي دست بيالايند يا گمان چنين آلودگي از جانب ايشان برود، کانون گرم خانواده به سردي مي گرايد و چه بسا متلاشي شدن آن را در پي داشته باشد.
خداوند در توصيف و تمجيد زنان نمونه و شايسته، ايشان را به پاکدامني و امانت داري در غياب شوهر توصيف کرده و چنين ستوده است:
«فالصلحت قنتتُ حفِظتُ للغيب بما حفظ اللّه ُ؛(5) پس، زنان درستکار، فرمانبردارند [و]به پاس آنچه خدا [براي آنان] حفظ کرده، اسرار [شوهران خود]را حفظ مي کنند.»
ويژگي هاي فردي زنان شايسته از منظر قرآن شناخت ويژگي هاي فردي زنان شايسته از ديدگاه قرآن کامل کننده مجموعه اي است که مي توان درباره زنان از ديدگاه قرآن به دست آورد.
زنان شايسته افزون بر ويژگي ها و اوصاف اجتماعي و خانوادگي مي بايست از ويژگي هاي فردي نيز برخوردار باشند.
در اينجا با بررسي آيات قرآن، ويژگي هاي فردي زنان شايسته مورد بررسي و تحليل قرار مي گيرد.

از مهم ترين اوصافي که قرآن براي زنان شايسته بيان کرده است مي توان به ويژگي هاي زير اشاره داشت.

1. ايمان و عمل صالح
ايمان به همراه انجام عمل صالح لازمه جداناپذير ايمان ديني و مهم ترين صفت زن نمونه و ويژگي بانوان شايسته در نگاه وحي است.
بررسي آيات قرآن به ما مي فهماند که ايمان توأم با عمل صالح، سرمايه اصلي بشر براي نيل به قله رفيع سعادت و نيک بختي در دنيا و آخرت است:
«مَن عَمِلَ صلِحا مِن ذَکَر اَو اُنثي و هُوَ مُؤمِن فَلَنُحيينّهُ حَيوهً طَيبهً و لَنَجزينهُم اَجرَهُم بِاَحسَنِ ما کانوا يعمَلون(6) هر کس از مرد يا زن کار شايسته کند و مؤمن باشد، قطعا او را با زندگي پاکيزه اي، حيات [حقيقي] بخشيم، و مسلما به آنان بهتر از آنچه انجام مي دادند، پاداش خواهيم داد.»
«و مَن يعمَل مِن الصّلِحتِ مِن ذَکَر اَو اُثني و هُوَ مُؤمنُ فاُولئکَ يدخُلونَ الجَنّهَ و لايظلمون نَقيرا؛(7) کساني که کارهاي شايسته کنند چه مرد باشند يا زن در حالي که مؤمن باشند، آنان داخل بهشت مي شوند.
و به قدري گودي پشت هسته خرمايي يعني به مقدار بسيار اندکي مورد ستم قرار نمي گيرند.»

2. اطاعت خدا و رسول و تسليم در برابر فرامين آنان
اطاعت کامل از خدا و رسول او و تسليم بي چون و چرا در برابر فرامين و رهنمودهاي آنان، از ديگر اوصاف زنان شايسته و بانوان نمونه است.
آيات بسياري براين حقيقت گويا است:
«ما کانَ لِمؤمن و لا مؤمِنَه اِذا قَضَي اللّه و رَسولُهُ اَمرا اَن يکونَ لَهُمُ الخِيرهُ مِن اَمرِهِم و مَن يعصِ اللّه َ و رسَولَهُ فَقَد ضَلَ ضَللاً مُبينا(8)؛ هيچ مرد و زن مؤمني را نرسد که چون خدا و فرستاده اش به کاري فرمان دهند، براي آنان در کارشان اختياري باشد و هر کس خدا و فرستاده اش را نافرماني کند قطعا دچار گمراهي آشکاري گرديده است.»

3. پاکي و پاکدامني
زن نمونه و شايسته از منظر قرآن، زني است عفيف و پاکدامن و بانويي است پاک و منزه از هر نوع آلودگي، پليدي و زشتکاري، آيات مربوط به اين موضوع به دو دسته قابل تقسيم است:
1. آياتي که به مطلق پاکي و دوري از هر گونه پليدي و زشتکاري نظر دارد.
2. آياتي که بر عفت و پاکدامني زنان و منزه بودن آنان از هر نوع آلودگي جنسي و روابط نامشروع با نامحرمان دلالت دارد.
اما دسته اول را مي توان با استشهاد به دو آيه به عنوان نمونه ذکر کرد:
1. «وَ اِذ/ قالَتِ المَلئَکةُ يامَريمُ انّ اللّه َ اصطَفکِ وَ طَهَرک ِوَ اصطفک ِعَلي نِساء العلَمينَ؛(9) و [ياد کن]هنگامي را که فرشتگان گفتند: اي مريم، خدا تو را برگزيد و پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برتري داده است» خداوند در اين آيه حضرت مريم (ع) را به دليل پاک بودنش بر زنان جهان برتري داده و از زنان برگزيده و شايسته زمانه برشمرده است.
اين مطلب، نشان دهنده اهميت و ارزش والاي صفت پاکي براي زنان و نيز پيام آور اين حقيقت است که اين صفت، از معيارهاي برتري و شايستگي هر زني است.
2. «... والطّيبتُ لِلطّيبينَ و الطّيبونَ لِطّيبتِ اُولئکَ مُبَرّونَ مِمّا يقولونَ لَهُم مَفغِرهُ ورِزقُ کَريم(10)؛ و زنان پاک براي مردان پاکند، و مردان پاک براي زنان پاک.
اينان از آنچه درباره ايشان مي گويند برکنارند؛ براي آنان آمرزش و روزي نيکو خواهد بود.»
اما دسته دوم بسيارند که به برخي از آنها اشاره مي کنيم:
1. «اليوم اُحلّ لکم اطيبت ... المحصنت من الذين اوتوا الکتب من قبلکم اذا اتيتموهن اجورهن محصنين غير مستفحين ولا متخذي اخدان(11)؛ امروز چيزهاي پاکيزه براي شما حلال شده ... و [ بر شما حلال است ازدواج با]زنان پاکدامن از مسلمان، و زنان پاکدامن از کساني که پيش از شما کتاب [ آسماني]به آنان داده شده، به شرط آنکه مهرهايشان را به ايشان بدهيد.در حالي که خود پاکدامن باشيد نه زناکار.»
2. خداوند متعال در توصيف و تمجيد از حضرت مريم(ع) که از زنان برگزيده الهي در جهان است ايشان را زني عفيف و پاکدامن معرفي کرده و چنين مي فرمايد:
«والتي احصنت فرجها فنفخنا فيها من روحنا و جعلنها و ابنها ايه للعلمين؛(12) و آن [زن را ياد کن] که خود را پاکدامن نگاه داشت، و از روح خويش در او دميديم و او و پسرش را براي جهانيان آيتي قرار داديم.»
3. خداوند سبحان در آيه 12 سوره ممتحنه پاکدامني و دوري از آلودگي به انحراف جنسي (زنا) را شرط قبولي توبه زنان و همچنين شرط پذيرش بيعت آنان با پيامبر اسلام(ص) دانسته است که نشان دهنده اهميت والاي اين صفت در سلسله اوصاف زنان نمونه و شايسته از منظر قرآن مجيد است.
«يايها النبي اذا جاءک المومنت يبايعنک علي ان لا يشرکن باللّه شيا ولا يسرقن ولا يزنين ... فبايعهن واستغفر لهن اللّه ان اللّه غفور رحيم؛ اي پيامبر چون زنان باايمان نزد تو آيند که [ با اين شرط]با تو بيعت کنند که چيزي را با خدا شريک نسازند ... و دزدي نکنند، و زنا نکنند ...
با آنان بيعت کن و از خدا براي آنان آمرزش بخواه، زيرا خداوند آمرزنده مهربان است.»