اسيد فوليک يا فولات (ويتامين B9) جزو ويتامين هاي گروه B مي باشد. اين ويتامين محلول در آب است، در بدن جمع نمي شود و از طريق ادرار دفع مي گردد. پس بايد هر روز در رژيم غذايي خود، مصرف منابع غذايي اسيد فوليک را فراموش نکنيم.
اهميت اسيد فوليک
اسيد فوليک به همراه ويتامين B12 و ويتامين C به هضم غذا و استفاده ي بدن از پروتئين و ساخت پروتئين در زمان لازم کمک مي کند. اسيد فوليک براي ساخت گلبول هاي قرمز خون و DNA (که عمل کنترل وراثت را انجام مي دهد و راهنمايي براي فعاليت هاي سلول ها مي باشد.)نيز لازم است.
اين ويتامين عمل ساخت و نگه داري سلول ها را بر عهده دارد. اين وظيفه در هنگام تقسيم سلولي و رشد بسيار مهم است، پس مصرف آن براي زنان باردار و نوزادان ضروري است.
اسيد فوليک همچنين در رشد بافت ها کمک مي کند و باعث درست عمل کردن سلول ها مي شود. اين ويتامين در زماني که بدن احتياج به غذا خوردن دارد، موجب افزايش اشتها مي شود و به همين ترتيب اسيدهاي هضم کننده غذا را مي سازد.
مکمل(قرص) اسيد فوليک در درمان بي نظمي هاي وابسته به کمبود اسيد فوليک استفاده مي شود. اسيد فوليک براي درمان زخم هاي پا و مشکلات قاعدگي نيز تجويز مي شود.
اسيد فوليک در تکامل رشد جنين بسيار با اهميت مي باشد. رشد طناب نخاعي و مغز جنين در گرو مصرف اسيد فوليک توسط مادر مي باشد.
اغلب زناني که مي خواهند باردار شوند و زنان باردار، بايد مکمل اسيد فوليک مصرف کنند. دادن اين ويتامين به زنان باردار بسيار مفيد است، چرا که از ناهنجاري هاي عصبي زمان تولد، مانند نقص لوله عصبي نوزادان(اسپينا بيفيدا) جلوگيري مي کند.
زنان بايد مکمل اسيد فوليک را 2 تا 3 ماه قبل از بارداري و در 3 ماهه اول بارداري مصرف کنند، مخصوصا زناني که سابقه ناهنجاري هاي عصبي در اقوامشان وجود دارد و زناني که داروهاي خاصي را مصرف مي کنند، مثل برخي از داروهاي ضد صرع .
اسيد فوليک و بيماري قلبي
اگر غذاهاي داراي اسيد فوليک ( فولات) را مصرف کنيد، احتمال خطر بيماري قلبي را کم کرده ايد. اسيد فوليک مقدار اسيد آمينه هموسيستئين را نيز کم مي کند.
انستيتوي سلامتي بسياري از عوامل خطر بيماري قلبي را مشخص کرده است، نظير: افزايش LDL (کلسترول بد)، افزايش فشار خون، کاهش HDL (کلسترول خوب)، چاقي و ديابت.
در سال هاي اخير يکي ديگر از عوامل خطر براي بيماري قلبي شناخته شد و آن افزايش هموسيستئين است.
هموسيستئين، يک اسيد آمينه مي باشد که در خون وجود دارد و افزايش مقدار آن باعث سکته و بيماري قلبي مي شود.
افزايش هموسيستئين باعث تنگ و گشاد شدن دريچه قلب مي شود. همچنين، باعث تخريب رگ قلب و منعقد شدن خون در قلب و سکته قلبي شود.
کمبود فولات، ويتامين B12 و ويتامين B6 مقدار همموسيستئين خون را زياد مي کنند و به همين سبب بيماري قلبي را باعث مي شوند. مصرف مکمل هاي فولات باعث کاهش مقدار هموسيستئين مي شود و علاوه بر آن تنگ و گشاد شدن دريچه قلب را بهبود مي دهد.
اسيد فوليک و سرطان
فولات کم در خون، احتمال بروز سرطان را زياد مي کند. فولات براي ساخت، تعمير و عملکرد DNA لازم است. شواهدي در دست است که نشان مي دهد، کمبود فولات موجب تخريب DNA مي گردد و اين تخريب ممکن است باعث سرطان شود.
تحقيقات نشان داده است که کمبود فولات غذايي موجب افزايش سرطان روده بزرگ و بيماري کبدي ميشود.
سلول هاي سرطاني به سرعت تکثير مي شوند. فولات، براي سلول ها و بافت هاي تکثير يافته بسيار مفيد است. براي سرطاني ها، مصرف مکمل فولات بسيار خوب است.
اسيد فوليک و ويتامين B12
مکمل اسيد فوليک براي کم خوني ناشي از کمبود ويتامين B12 مفيد است.
اما اين مکمل بر روي تغييرات و ناهنجاري هاي عصبي ناشي از کمبود ويتامين B12 اثري ندارد. براي درمان اين ناراحتي هاي عصبي تنها مصرف ويتامين B12 مفيد است.
کمبود اسيد فوليک
کمبود اسيد فوليک وقتي پيدا مي شود که مصرف منابع غذايي اين ويتامين جوابگوي نياز بدن نباشد و يا فولات دفع شده از بدن زياد باشد.
کمبود فولات در زنان باردار، منجر به کاهش وزن تولد، نوزادان نارس و دچار نقص لوله ي عصبي جنين مي گردد.
در نوجوانان، کمبود فولات منجر به آنمي (کم خوني) مي شود.
از ديگر علايم کمبود اين ويتامين در بدن مي توان کمبود اشتها ، اسهال، کمبود وزن، ضعف، سردرد، زود رنجي، فراموشي و ..... را نام برد.
به طور کلي، علائم زير در کمبود اين ويتامين ايجاد مي شود:
خاکستري شدن موها، کم خوني، ضعف، آشفتگي در خواب، رنگ پريدگي، سرخي و بادکردگي و زخم هاي زباني (گلوسيت)، زخم معده و اسهال.
مقدار نياز به اسيد فوليک
زنان و مردان 19-14 ساله،  روزانه 400 ميکروگرم نياز دارند. خانم هاي باردار 19-14 ساله ، روزانه 600 ميکروگرم و خانم هاي شيرده در همين محدوده سني روزانه به 500 ميکروگرم اسيد فوليک  نياز دارند.
انجمن دارويي براي برخي افراد، تجويز مکمل اين ويتامين را ضروري مي داند، از جمله:
• زنان باردار و شيرده
• بيماران سوء هضمي
• بيماران دياليزي
• بيماران کبدي
• بيماران کم خون
• کساني که مشروبات الکلي مصرف مي کنند.
دريافت زياد اسيد فوليک
زيادي اسيد فوليک هيچ گونه ضرري براي بدن ندارد، زيرا که اضافي آن از طريق ادرار دفع مي شود.
اما بعضي از شواهد نشان مي دهد که زيادي اسيد فوليک مي تواند موجب تشنج در افرادي شود که از داروهاي ضد تشنج استفاده مي کنند.  لذا کساني که دارو مصرف مي کنند، بايد با پزشک خود در مورد مصرف قرص اسيد فوليک مشورت کنند.
منابع غذايي اسيد فوليک
لوبيا چيتي، اسفناج، مارچوبه، بروکلي، باميه، کلم، گوشت گاو و مرغ، جگر، نان و غلات سبوس دار، مخمر آبجو(مثل ماءالشعير)، پنير، خرما، سبزيجات برگي شکل، حبوبات، شير، قارچ، ماهي تن، جوانه گندم خام، کاهو، آب پرتقال، زرده تخم مرغ و موز.
چه خوب است که خداوند متعال اين همه نعمت به ما داده و مي توانيم با استفاده از آنها با بيماري ها مبارزه کنيم.
مريم سجادپور- کارشناس تغذيه