براي ما چيزي شبيه عادت شده که به محض يک عطسه کردن يا کمي گيج رفتن سرمان، سراغ قفسه داروهاي خانگيمان برويم يا به نزديکترين داروخانه مراجعه کنيم و چند قرص و کپسول بالا بيندازيم، به اميد اينکه بيماري را مغلوب دستاوردهاي فناوريهاي دارويي عصر جديد کنيم.
نه فقط در مورد سرماخوردگي و سردرد و دست و پا درد، بلکه اين مشکل در مورد بيماريهاي صعب العلاج هم رواج دارد.
تقريباً در بيشتر خانه ها چيزهايي مثل کپسول امگا 3، انواع ويتامينها، مولتيويتامينها و مکملهاي تقويتي و مانند اينها وجود دارد، چيزهايي که به ما امکان ميدهند باور کنيم اين بيماريها را به راحتي ميتوان مهار کرد، نه با تحمل سختيهايي مثل آماده کردن و خوردن غذاهاي سالم يا ورزش کردن، که فقط با بالا انداختن روزانه يک عدد از اين کپسولهاي حاضر و آماده.اما اوضاع به همين شيريني نيست که ما فکر ميکنيم.
هر روز تحقيقات جديدي منتشر ميشود که خبر از بيفايده يا کمفايده بودن يا حتي ضرر برخي از اين فراوردههاي نجاتبخش ميدهد.
تا چند وقت پيش مرسوم بود که وقتي کسي دچار سرماخوردگي يا هر بيماري ساده مشابه آن ميشد، دوست و آشنا در فکر اين بودند که چه غذايي را بخورد يا نخورد تا زودتر خوب شود: «دخترم، آش گشنيز و جعفري بخور، خوب ميشي!» يا «بستني نخور، مگه گلودرد نداري؟» يا حداکثر اينکه «آويشن را دم کن، درست عين چاي، يک فنجان سربکش، راه تنفست باز ميشه.»
کاري به درست و غلط بودن اين توصيه هاي تجربي نداريم. البته بد نيست محققان کشورمان روي اينگونه دوا و درمانهاي خانگي بيشتر کار کنند و فايده يا زيانشان را بررسي کنند. اما مشکل از اينجاست که تمام توصيه ها به همينجا ختم نميشود. به تازگي علاوه بر توصيه هاي خانگي، دوست و آشناها، به توصيه هاي مدرنتري روي آوردهاند و آن اينکه از بيمارشان ميخواهند فلان داروي خاص را براي درمان بيماري اش مصرف کند؛ چرا که خودش يک بار اين کار را کرده و اثر داشته است.
قرص ويتامين C، درمان سرماخوردگي؟يکي از توصيه هاي رايج به فرد سرماخورده، مصرف قرص ويتامين C است. اما به تازگي، خبري منتشر شده که نشان ميدهد مصرف اين قرص از سرماخوردگي پيشگيري نميکند. البته پيش از اين، شواهدي در مورد نقش ويتامين C، در ساختار و عملکرد گلبولهاي سفيد به دست آمده بود. در سال1970، آقاي لوئيس پائولينگ، شيميداني که جايزه نوبل گرفته بود،به استناد همين شواهد و براي تقويت سيستم ايمني بدن، توصيه کرده بود مردم روزي 1000ميليگرم از اين ويتامين بخورند تا سرما نخورند.
توصيه شيميدان نوبليست، کار خودش را کرد. حالا ديگر ويتامين C و در نتيجه فراورده دارويي آن، به عنوان يک «ضدسرماخوردگي» شهرت پيدا کرده است. گرچه دائماً اين بحث بين محققان وجود داشت که آيا نيازي به اين مصرف اضافه وجود دارد يا نه؟
به گفته کارشناسان انجمن تغذيه بريتانيا، مقدار مجاز مصرف روزانه اين ويتامين، 60 ميليگرم است و دُز روزانه آن 200 ميليگرم؛ در حالي که اگر بخواهيم ساختار و عملکرد گلبولهاي سفيد را، با همان تئوري، تقويت کنيم، بايد بسيار بيشتر از اين مقدار ويتامين C بخوريم، چيزي در حدود همان 1000ميليگرم، که اين قطعاً به سلامت اعضاي ديگر بدن آسيب ميرساند و قابل توصيه نيست. ضمن اينکه اصولاً بدن قابليت جذب اين مقدار ويتامين C را ندارد و اضافي آن، جذبنشده از بدن خارج ميشود.
اما به گزارش بيبيسي، اين مطالعه جديد، که در آن بيش از 20 مطالعه قبلي ارزيابي شده، تکليف خيليها را روشن ميکند. در اين تحقيق که بهطور مشترک در دو دانشگاه هلسينکي فنلاند و دانشگاه ملي استراليا انجام شده، در مجموع اين نتيجه بهدست آمد که مصرف قرص 200 ميليگرمي ويتامين C در کودکان، احتمال سرماخوردن را فقط 6/13 درصد کم ميکند و در بزرگسالان 8 درصد.
و اين مقدار چيزي نيست که فايدهچنداني براي افراد داشته باشد؛ بهخصوص اگر در نظر بگيريم که هر فرد بهطور معمول 2 تا 3 بار در سال بيشتر قرار نيست سرما بخورد. البته بررسي مطالعات انجام شده نشان ميدهد که مصرف ويتامين C اضافي در کساني که استرس زيادي را متحمل ميشوند، چه به لحاظ فيزيکي مثل ورزشکاران و چه به لحاظ رواني، با احتمال بيشتري از بروز سرماخوردگي پيشگيري ميکند؛ چيزي حدود 50 درصد.
کارشناسان تغذيه ميگويند اگر واقعاً به توصيه آنها، مصرف روزي 5 وعده ميوه و سبزي تازه، عمل کنيم، اين مقدار ويتامين C قطعاً به بدنمان ميرسد و نيازي به مصرف قرص اضافي نيست.
نتيجه گيري اين محققان، از بررسي انواع مطالعات انجام شده، اين است که ممکن است مصرف روزانه يک قرص ويتامين C در روزهاي سرماخوردگي، به کاهش دوره بيماري و کم شدن شدت آن کمک کند که البته اين هم نياز به مطالعات قويتري براي اثبات دارد، اما مطمئناً نيازي نيست که سالي 365 قرص ويتامين C بخوريد تا خداينکرده سرما نخوريد.
آنتياکسيدان، ضد پيري
پيش از اين گفته شده بود ويتامينهايي نظير ويتامين C و E ، نقش مهمي در به تاخير انداختن روند پيري و تخريب سلولها و نهايتاً سرطاني شدنشان دارد. براي بتاکاروتن، پيشساز ويتامين A هم همين فايده ها را گفته بودند. اين آنتياکسيدانها، راديکالهاي آزاد حاصل از سوخت و ساز سلولها را از بدن ميرانند و به اين ترتيب به سلامت آنها کمک ميکنند. در مطالعات ديگر، به نقش ويتامين D اشاره شد. حتي در ژانويه 2006، نوعي قرص ويتامين D ساخته شد که بر اساس همين نقش ويتامينها و براي پيشگيري از پيشرفت سرطان پروستات طراحي شدهبود.
اما اين دلخوشيها چندان طول نکشيد. کمي بعد، به فاصله چند ماه، در ماه مه 2007، مطالعه ديگري از محققان نشان داد که مصرف قرصهاي مکمل، نميتواند روند تخريب و پير شدن سلولها را به تعويق بيندازد و حتي گاه ممکن است باعث کوتاه شدن عمر آنها شود. بررسيهاي محققان دانشگاه کپنهاگ، روي 68 مطالعه انجام شده روي ويتامينها اينطور نتيجه داد که قرصهاي ويتامين C و سلنيوم، تاثيري در افزايش طول عمر سلولها ندارد؛ در حالي که مکملهاي ويتاميني، شامل بتاکاروتن، A و E به ترتيب 7 درصد، 16 درصد و 4 درصد، طول عمر سلولها را کم ميکند.
نتيجه اينکه، اين داروها به هيچ عنوان اثري در طولاني کردن عمر سلولها ندارد و نميتوان پشت اين قرصها مخفي شد و از پيري سلولي و نهايتاً سرطاني شدن آنها فرار کرد.
مولتي ويتامين و احتمال سرطان
تا حالا اگر از اين گفته بوديم که از اين مکملهاي تقويتي نااميد شويد، حالا بايد يک هشدار را هم به همه اينها اضافه کنيم و آن اين که ممکن است برخي از اين کپسولهاي رايج، نه تنها فايده هايي را که از آنها انتظار داريم، نداشته باشند، بلکه ممکن است خطرهايي را هم با خود به همراه بياورند. اين هم خبري بود که چند ماه پيش در بيبيسي منتشر شد:
مرداني که بيشتر از روزي يک عدد قرص مولتي ويتامين استفاده ميکنند، 32 درصد بيشتر از ساير مردان، احتمال دارد که به سرطان پروستات مبتلا شوند. در بين افرادي که به اين سرطان مبتلا ميشوند هم، احتمال کشندگي سرطان پروستات در آنهايي که عادت به مولتيويتامين خوري داشته اند، به نسبت ساير مرداني که هيچگاه بهطور منظم از اين قرصها استفاده نکرده بودند، تقريباً دو برابر ميشود.
محققان مرکز ملي تحقيقات سرطان آمريکا، که مطالعهشان تمام آرزوهاي بشر را براي استفاده از سلاح «قرص مولتيويتامين» عليه سرطان پروستات به باد داده، خودشان هم از اين نتايج شگفتزده اند و نميتوانند آن را توجيه کنند؛ بهخصوص اينکه قرصهاي مولتيويتامين محتوي چندين نوع فراورده در کنار يکديگر است، تفسير اين نتايج را بغرنجتر ميکند.
داروهاي طبيعي
اين نتايج گيج کننده و گاه متناقض، به خاطر تفاوت محيط آزمايشگاه و بدن انسان و همينطور تفاوت بين مواد غذايي طبيعي با مواد مصنوعي ساخت بشر است. در بدن ما ساز و کارهايي وجود دارد که تاثيرات گوناگون مواد شيميايي را دگرگون ميکند؛ چيزي متفاوت با فرايندهايي که در لوله هاي آزمايشگاهي ميبينيم.
در خوراکيهاي طبيعي هم، ترکيب مواد گوناگون در کنار هم است که باعث ميشود اين خاصيتهاي متنوع را از آنها انتظار داشته باشيم. البته تنها راه ما براي فهميدن اين خواص و فايده ها، همان مطالعات آزمايشگاهي و تجربي است، اما نبايد در کاربرد آنها به همين راحتي تصميم بگيريم.
کارشناسان رشته هاي مختلف، به خصوص کارشناسان تغذيه، معتقدند ما هنوز نميدانيم چقدر و چگونه و يا چه ترکيبي از ويتامينهاي حياتبخش را استفاده کنيم و همين ميتواند اثر آنها را در مبارزه و پيشگيري از بيماريها معکوس کند. شايد به همين دليل بتوان توصيه کرد به جاي استفاده از مکملهاي ويتاميني که برخيها مثل نقل و نبات از آنها ميخورند، به مصرف بيشتر ميوهها و سبزيها روي آوريم؛ چيزي که احتمال زير سؤال رفتن آن بسيار کمتر از فراوردههاي دارويي ساخته دست بشر است.
دكتر فرنوش صفويفر
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید