امام صادق(ع) فرموده اند:
" نمازي كه از ترس جهنم خوانده شود، نماز بردگان است. نمازي كه به شوق بهشت خوانده شود، نماز تاجران است. اما نماز اولياء الهي نمازي است كه با عشق به خدا اقامه مي شود."
"خود شكوفايي" (self-actualization) در مفهوم عمده و کلاسيک خود، نخستين بار توسط "كورت گلداشتاين"(روانپزشك آلماني 1965ـ 1878) مورد بحث و بررسي قرار گرفت. او خود شكوفايي را به صورت توانايي ذاتي نيرومند موجود در هر فرد تعريف نمود كه موجب شكوفا شدن استعدادهاي مثبت او مي گردد.(1)(شكوفا كردن فطرت نيك دروني)
گلداشتاين معتقد بود، براي آن كه انسان به موفقيت هاي بزرگ دست يابد، بايد با محيط  اطراف و زندگي خود به بهترين نحو ممكن، كنار بيايد و چنان چه محيط و زندگي، هر روز ضربه سنگين تري بر پيكره انسان وارد كنند(مثلا موجب بيماري انسان شوند)، انسان بايد در بهبود روش مقابله خود با اين قبيل مشكلات سعي بنمايد تا بدين ترتيب به مرزهاي"خودشكوفايي" (درك و فعال نمودن همه استعدادهاي خود) نزديك شود.
در اين مورد، روانشناس ديگري به نام " كارل راجرز" ( 1987 ـ 1902) نشان داده است انسان هايي كه توانايي فرمان دادن به خود(self-direction) را پيدا كنند و در حقيقت بتوانند به طور كامل افكار و اعمال خود را کنترل نمايند، به خود شكوفايي، كه والاترين درجه انسانيت است، نائل خواهند شد.
از ديگر معتقدان به نظريه خود شكوفايي كه آن را با مفاهيم عالي عجين كرد و به اوج قدرت رسانيد، "آبراهام مزلو" ( روانشناس آمريكايي 1970 ـ 1908 ) است. تحقيقات گسترده و مطالعات عميق" مزلو"  پيرامون اين قبيل مقولات، سبب تكوين شاخه اي قدرتمند و پويا در روانشناسي امروز، موسوم به "روانشناسي انسان گرا" گرديد.
"مزلو" خود شكوفايي را بالاترين و برترين نياز انسان مي دانست، كه پس از ارضاي نيازهاي پايين تر انسان از جمله نيازهاي جسمي(مثل غذا و مسكن)، نيازهاي ايمني، تعلق و محبت، نياز به احترام، نياز به دانستن و فهميدن( كه بعدا اضافه كرد)، قرار دارد. او خود شكوفايي (نياز به تحقق خود) را در مورد 49 نفر از اشخاص سرشناس جهان (زنده و مرده) از جمله انيشتن، آبراهام لينكلن، باروخ ايپسنوزا، بنديكت(2) و ... مورد بررسي قرار داد.
"مزلو" بيان نمود : افراد معمولي در پي جبران كمبودهاي جسماني و رواني خود هستند، يعني آنها در صدد ارضاي نيازهاي پايين ترند، ولي افراد عالي (خود شكوفاها) خواستار محقق ساختن استعدادهاي دروني و بالقوه خود و شناخت و فهم دنياي پيرامونشان هستند.(3)
او نيازهاي عالي افراد خود شكوفا را فهرست مي كند و آن ها را "فرا نياز" نام مي نهد، از جمله اين فرا نيازها مي توان به حقيقت، قاطعيت، يگانگي و تماميت، فرار از دوگانگي، سر زندگي و شادابي، يكتايي، كمال، نظم، عدالت، سادگي، استغنا، جامعيت و ... اشاره نمود.
حال اگر با اين ديدگاه كه "نماز كامل ترين پاسخ براي عالي ترين نيازهاست" به سراغ نظريات روانشناسان انسان گرا برويم، متوجه خواهيم شد كه چگونه مفاهيم متعالي نماز در برگيرنده ي تمامي موضوعات مطرح شده در اين نوع روانشناسي است.
به عنوان مثال اگر به ياد آوريم كه نماز چگونه به انسان احساس امنيت روان مي دهد و توانايي مقابله در برابر استرس ها را فزوني مي بخشد، متوجه مي شويم که نماز در برگيرنده ي آن قسمت از نظريات گلداشتاين است كه "بهبود روش هاي مقابله با مشكلات را شرط لازم براي نزديك شدن به مفهوم خود شكوفايي مي دانست"، و يا اگر نظريه كارل راجرز پيرامون  self - direction (توانايي فرمان دادن به خود) را با توانايي كه شخص نمازگزار، به مدد نماز در كنترل نفسانيات خود، پيدا مي كند مقايسه نماييم، تصديق خواهيم كرد كه همه تعاليم نظريه روانشناسي انسان گرا، را مي توان در نماز پيدا كرد.
يا اگر بخواهيم در مقابل ليست 49 نفره آبراهام مزلو، فهرست افرادي را قرار دهيم كه صفات آنها، نه تنها در برگيرنده تمام ويژگي هايي باشد كه مزلو درباره خود شكوفاها، بيان مي كند، بلكه از جهت ارتباط با غيب و معنويت، داراي ويژگي هاي برجسته تر و مزيد برآن ها هم باشد، كافي است به جمع نوراني "نمازگزاران اسوه" اشاره نماييم، چرا كه همه اين مؤمنين با بهره گرفتن از كامل ترين پاسخ، يعني نماز، به تمامي فرا نيازهاي خود رسيده اند.
حقيقت، قاطعيت، نيكي، يگانگي و تماميت و فرا نيازهاي ديگر، همگي در آموزش هاي نماز، حضور زنده و محسوس دارند و اگر هر كس براي وصول به هر يك از آن ها به نماز نزديك شود، به فراخور حال خود، پاسخي عالي تر از حد تصور دريافت مي كند. نماز تكرار شكوهمند درس خود شكوفايي در پيشگاه مبداء آفرينش است.
اما مفهوم ديگر در مورد خود شكوفايي که آبراهام مزلو به آن اشاره مي كند، مفهوم تجربه اوج(peak  experience) است كه در خود شكوفاها، فراوان پيش مي آيد. تجربه اوج، اتفاقي دوره اي و زود گذراست كه در آن شخص ناگهان به يك احساس آگاهي و هوشياري بسيار بالا، سرخوشي و جذبه عميق، در آميخته شدن و همسو شدن پر انسجام با همه عالم و دگرگوني در احساس زمان و مكان دست مي يابد. اين تجربه قوي غالبا در افرادي كه از نظر رواني كاملا سالم هستند، رخ مي دهد و قرار گرفتن در برابر اين تجربه، آثار مفيد و دير پايي برجا مي گذارد.(4)
اگر بخواهيم براي "تجربه اوج"، مفهومي جامع تر و همه شمول تر را پيدا كنيم، كافي است كه باز هم به نماز روي نماييم و به آن بُعد نماز توجه كنيم كه غرق در مضامين عارفانه است.
شايد كمتر كسي به اين نكته فكر كرده باشد كه منظور از كلمه "شما" در سومين سلام نماز (السلام عليكم و رحمه الله و بركاته) كه تنها سلام واجب نماز است، كيست و اين "سلام بر شما" به چه كساني اطلاق مي شود؟
عارفان نماز، اين سلام نماز را "سلام عارفانه" آن دانسته اند، كه خطاب به همه هستي و آفرينش و خطاب به همه موجودات حاضر در آن، از ذرات كوچك اتمي گرفته تا كهكشان هاي بي انتها سر داده مي شود.
چرا كه همه اين اجزاي آفرينش، بدون استثناء مشغول حمد و ثناي الهي اند و پيوسته و مداوم، توحيد را اقرار مي كنند و شايد به واسطه اين حمد و تسبيح دايمي، مورد خطاب تنها سلام واجب نماز قرار مي گيرند.
بدين ترتيب نمازگزار، پس از فرستادن سلام بر نبي گرامي اسلام(ص) (السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته) و سلام بر همه بندگان صالح خدا از جمله خودش (السلام علينا و علي عباد الله الصالحين)، سرانجام بر تمام اجزاي آفرينش سلام مي فرستند و اين جلوه اي شكوهمند از در آميخته شدن و همسو شدن پر انسجام با همه عالم را كه در تجربه اوج از آن بحث مي شود، در خود دارد.
علاوه بر اين، نمازگزار حقيقي، يعني آنان كه به تعبير امام صادق(ع)، "نماز عاشقانه" به جاي مي آورند در راز و نياز با معبود خويش، به چنان جذبه و خلسه اي وارد مي شوند و چنان از حيطه زمان و مكان خارج مي گردند كه حتي اگر تير دردناك و سهمگين از پاي مبارك شان بيرون بكشند(منظور حضرت علي است)، هرگز از آن سرخوشي و جذبه عميق خارج نمي شوند. چه عاشقانه بود نماز علي(ع) و چه زيباست تعبير جاودانه علي(ع) از عشق .. آري! او كه در قبله نماز به دنيا آمد و در محراب نماز رستگار شد و اين گونه عشق را براي آفرينش، عظمت و معنا بخشيد و جاودانه كرد.
و چه ملكوتي است، نماز فرزند علي(ع) و حضرت امام زمان(عج)، كه جهان در انتظار عدالتش خون مي گريد.
و چه عطشي است بي پايان، عاشقانش را براي اقامه نمازي با امامت او… .