ناتواني هاي فيزيكي محدوده وسيعي داشته و مي تواند شامل افراد زير باشد:

1- افرادي كه فاقد يك دست هستند.
2- افرادHemiplegic ( فلج نيمه بدن) كه فقط از يك بازو استفاده مي كنند.
3- مبتلايان به آرتريت هاي ( التهاب) با مفاصل دردناك متورم و خشك كه حركتشان را محدوده كرده است .
4- كساني كه بيماري پاركسينون وM.S (Multiple- Sclerosis) دارند.
5- نابينايان و در نهايت كساني كه براي فعاليت متكي به ويلچر هستند.
ناتواني هاي بدني وفيزيكي ، مشكلاتي در تغذيه اين افراد نيز ايجاد مي كند. اينگونه افراد ممكن است به هيچ عنوان توانايي خريد غذا را نداشته باشند يا حتي نتوانند غذا را در دهان خود نگه دارند ؛ همچنين براي تهيه غذاي مناسب و خريد آن نيز ممكن است ، به دليل داشتن مشكلات حركتي، با سختي هاي بسياري مواجه باشند. علاوه بر مشكلات فوق، دپرسيون( افسردگي) نيز باعث كاهش اشتها مي گردد. اين افراد ، ممكن است حتي توانايي عمل بلع يا جويدن غذا را نداشته باشند. در مراكز نگهداري معلولين نيز، معمولاً غذا جذاب نبوده و ظاهر دلپذيري ندارد و يا ممكن است سرد و يا كلاً باب ميل افراد نباشد. امكان دارد براي غذا خوردن كمكي نداشنه باشند و يا فرد مددكار ، غذا را سريع يا آهسته داده و در نتيجه معلول نتواند زمان كافي براي خوردن كامل غذا داشته باشد.

وضعيت تغذيه اي فرد با توجه به مشكلات فوق، طبق شرايطي مي تواند بهبود يابد. اين شرايط بدين صورت است كه:

* بايد بيشتر به كيفيت غذا و ظاهر خوشايند آن توجه و دقت شود.
* محل صرف غذا، دلپذير بوده و در صورت لزوم به اندازه كافي مددكار وجود داشته باشد.
* در مورد افرادي كه بازوها كاملاً توانايي ندارند، مي توان با تكيه دادن بازو به صندلي يا با استفاده از بالش، به آنها كمك نمود.
* وسايل غذا خوري مانند قاشق، چاقو، بشقاب، ليوان و... بايد بر اساس نيازهاي فردي اصلاح يا طراحي شوند. به عنوان مثال از ليوان ني دار يا ليواني كه دسته آن خيلي داغ يا سرد نباشد، استفاده شود و يا استفاده از قاشقي كه با دستگيره به راحتي در دست فرد جاي گيرد. هدف از به كارگيري چنين وسايل ويژه اي اين است كه بيمار را به حركت واداشته و او بتواند بدون كمك ديگران كارهاي خود را انجام دهد.
مشكلات تغذيه اي رايج در معلولين بدني :

1- سوء تغذيه

درجه و شدت سوء تغذيه بامشاهده آناليز شيميايي خون و ارزيابي آن و صحبت با بيمار، سنجيده مي شود. احتمال دارد فرد معلول به مكمل هاي پرانرژي نياز داشته باشند. هنگاميكه مددكار به مقدار كافي غذا به بيمار ندهد، ممكن است دچار سوء تغذيه شود.

2- دهيدراتاسيون( از دست دادن آب بدن)

دهيدراتاسيون يك مشكل عمده در معلولين است . اين موضوع به ويژه در بيماراني كه مايعات را از راه مزه مزه كردن آن و به آرامي دريافت مي كنند، قابل توجه است . ممكن است اين شكل به علت وجود مشكلاتي در مثانه و در نتيجه بي ميلي در نوشيدن مايعات و آب ، ايجاد گردد. از اين رو بايد مراقبت شود كه اين افراد دچار دهيدراتاسيون نشوند يا چنانچه مايعات را از طريق وريد دريافت مي كنند مبتلا بهover hydrate ( افزايش آب بدن) نشوند. ثبت دقيق مايعات دريافتي ، بخش مهمي از مراقبت هاي تغذيه اي را تشكيل مي دهد.
اگر بيماران شخصاً قادر به نوشيدن نمي باشند، بايد مكرراً به آنها مايعات داده شود يا وسايل مناسبي جهت راحت نوشيدن ، تهيه و در دسترسشان قرار گيرد.
دريافت مايعات به مقدار كافي در جلوگيري از عفونت هاي ادراري و دربرخي بيماران ، جهت پيشگيري از تشكيل سنگ كليه ، مهم است .

3- يبوست

اشخاص فلج به علت كاهش قدرت حركت ، تحرك پذيري اعصاب ، كاهش توينسيته ( قدرت كشش) عضلات و در نتيجه تغيير حركات روده ، دچار اختلال در دفع مواد زايد و يبوست مي گردند. براي پيشگيري از يبوست ، رعايت نكات زير ضروري است:
الف) دريافت مايعات فراوان( 3-2 ليتر در روز)؛ بيمار بايد به راحتي به آب آشاميدني دسترسي داشته باشد.
ب) منظم نمودن زمان دفع مدفوع؛ برا ي تحريك اجابت مزاج ، استفاده از آب ولرم، تحريك كردن با انگشت و يا فشار بر شكم مي تواند مفيد باشد. در برخي بيماران، استفاده از شياف گليسيرين نيم ساعت قبل از دفع با تجويز پزشك نيز مؤثر است.
ج) مصرف آب آلو، به خصوص در ابتداي صبح مؤثر است. آبليمو نيز دفع را راحت تر مي كند. به طور كلي ميوه هاي داراي هسته چوبي ، در رفع يبوست بيشترمؤثر هستند.
د) گنجاندن مقدار كافي فيبرغذايي در رژيم غذايي بيمار ( سبزيجات و ميوه هاي خام مثل سيب ، هويج مركبات و غلات كامل ) .

4- بي اشتهايي

بي اشتهايي معمولاً به دليل دپرسيون( افسردگي)، جذاب نبودن غذا و بي علاقگي به آن، وجود زخم هاي بستروعدم توانايي در انجام ورزش و فعاليت، بروز مي كند. همچنين ممكن است به صورت اثر ثانويه ، به علت يبوست بروز كرده باشد.

5- كمبود مواد مغذي:

وابستگي زياد بيمار به داروهاي ملين مي تواند به كمبود مواد مغذي منجر گردد.

6- اضافه وزن:

كنترل وزن در معلولين از قسمت هاي مهم مراقبت هاي تغذيه اي است . اين افراد ممكن است در نتيجه پر خوري از يك سو و كاهش فعاليت فيزيكي از سوي ديگر ، مبتلا به چاقي شوند. از اين رو رژيم غذايي مربوط به آنان ، بايد با دقت تنظيم شده و مواد مغذي مورد نياز بدن بدون دريافت كالري اضافي در هر روز، مورد مصرف قرار گيرد. براي رسيدن به وزن ايده آل در معلولين چاق، كاهش وزن با سرعت حداكثر نيم كيلوگرم درهفته توصيه مي شود.

7- كمبود ويتامينC :

در اين بيماران به دليل مصرف زياد غذاهاي نرم ِ فرآيند شده ، (Soft Diet) و پرهيزازمصرف ميوه جات و سبزيجات تازه، خطر كمبود ويتامينC بسيار زياد مي باشد.
اصول مراقبت تغذيهاي در معلولان فيزيکي
به طور کلي معلوليت ها دو نوع هستند: 1) معلوليت فيزيکي 2) معلوليت ذهني.
فردي داراي معلوليت فيزيکي است که توانايي مراقبت يا انجام کارهاي ضروري زندگي خود را به علت نقص عضو نداشته باشد و زندگي اجتماعي او دچار نقصان شده باشد. معلوليت هاي فيزيکي از طيف وسيع و متنوعي برخوردار است که شامل موارد زير است:
1)فلج نيمه بدن 2) فلج قسمت انتهايي بدن 3) فلج کل بدن 4) بيماري ام.اس 5) التهاب مفاصل يا آرتريت روماتوييد 6) بيماري پارکينسون 7) نابينايان
ناتواني هاي فيزيکي مشکلاتي را در امر تغذيه افراد به وجود ميآورد، از جمله اينکه: 1) ممکن است اين افراد به دليل ناراحتي هاي روحي براي غذاخوردن تلاش کافي انجام ندهند. يا به دليل مشکلات حرکتي براي تهيه مواد غذايي و مهياکردن آن دچار مشکلات بسياري شوند. 2) ممکن است اين افراد در مراکز خاصي نگهداري شوند و نارضايتي از غذاي ارايه شده و ارتباط نامطلوب با مددکار اجتماعي و محيط سرو غذا به افسردگي و متعاقب آن بي اشتهايي آنان منجر شود که در نهايت به کاهش دريافت مواد غذايي و سرانجام سوءتغذيه منجر شود.

براي پيشگيري از يبوست رعايت نکات زير ضروري است:

1) دريافت فراوان مايعات به ميزان دو تا سه ليتر در روز
2)منظم کردن زمان دفع مدفوع: که در اين حالت ميتوان براي تحريک عمل دفع از آب ولرم و ماساژ شکم استفاده کرد.
3) استفاده از مقادير کافي فيبر غذايي در برنامه رژيم روزانه
4)استفاده از ميوه هايي مانند ميوه هاي داراي هسته چوبي مانند هلو، گيلاس و زردآلو و مصرف آبآلو در صبح ناشتا در درمان يبوست موثرند.
در کنار تمامي مشکلات ذکر شده ميتوان با بهبود وضعيت تغذيهاي و کيفيت غذا اين مشکلات و آسيب هاي ثانويه را به حداقل رساند. به طور مثال، در مراکز نگهداري خاص اين افراد به کيفيت و ظاهر غذا توجه ويژهاي شود. علاوه بر آن، محل صرف غذا بايد دلپذير باشد تا سبب افزايش اشتها شود و غذاها به صورت گرم و با تزيينات ارايه شود تا ميل به خوردن را افزايش دهد و در کنار آن طراحي هاي ويژهاي روي وسايل غذاخوري معلولان صورت گيرد. براي مثال، از ليوان هاي نيدار استفاده شود تا بيمار به تحرک وادار شود و حس استقلال و اعتماد به نفس پيدا کرده و بتواند تا حدي بدون کمک ديگران غذايش را مصرف کند.