منظور از معلول ذهني چيست؟ 

معلوليت ذهني چه به صورت حاد و چه به صورت مزمن بايد داراي نشانه هاي زير باشد:
1- اختلال مغزي يا فيزيکي يا ترکيبي از اختلال مغزي و فيزيکي 2- تا پيش از سن 22 سالگي اين اختلال بروز کند 3- تا آخر عمر اختلال ادامه يابد.
زيرگروه هاي معلوليت هاي ذهني: 1- عقبماندگي ذهني: عقب ماندگي ذهني به دلايل متعدد از جمله وجود بيماري و يا اختلالات هورموني و يا آنزيمي به طور مادرزادي بروز کند. 2- خيال پرستي: بي توجهي به عالم مادي را گويند. اين بيماري خاص بچه هاست که به صورت گوشه گيري و انزواطلبي بروز مي کند و نوعي بيماري شديد ذهني است. 3- فلج مغزي: مانند اختلال در گفتار که با اختلالات حسي و عقب ماندگي ذهني و حالات گوناگون تشنج بروز ميکند 4- صرع: تحريک شديد سلول هاي عصبي مغز است که به حمله ناگهاني و غش منجر ميشود. 5- اختلالات عصبي که حواس و هوش فرد مختل ميشود. 

مشکلات تغذيه اي در معلولان ذهني: 

1- کاهش آب بدن: کاهش احساس عطش و ناتواني در مکيدن و جذب آب 2- اختلال در رشد 3- يبوست به دليل اختلال در خوردن و کاهش مصرف آب و مواد فيبري. 4- کاهش اشتها به دليل تداخل غذا و دارو که ميتواند درنهايت به کم خوري و سرانجام سوءتغذيه منجر شود. 5- آنمي يا کم خوني: زيرا اغلب از غذاهاي نرم و يا عصاره استفاده ميشود و ميزان بالاي مصرف شير که از نظر آهن منبع فقيري است ميتواند به کمخوني منجر شود. 6- آلرژي هاي غذايي 7- نبود تحمل هاي غذايي 8- خرابي دندان و ناتواني در عمل جويدن و بلع و کنترل زبان 9- کاهش حس چشايي به دليل کاهش بزاق 10- کاهش احساس عطش و تمايل نداشتن به مصرف آب 11- اختلال در خوردن مانند اشکال در بلع که خطر آسپيراسيون (يا ورود غذا به مجراي ريوي) را دارد. 12- تداخلات غذا و دارو. داروهاي ضد تشنج سبب اختلال در جذب اسيد فوليک، ويتامين 6B، 12B، C، D و همچنين عناصر کلسيم، منيزيم، روي، فسفر ميشود که در نهايت روي سلامت استخوان و دندان اثر منفي مي گذارد.
ارزيابي وضعيت تغذيهاي: برآورد وضعيت تغذيه در معلولان ذهني کار بسيار مشکلي است و تاکنون برنامه مشخصي در اين زمينه در دسترس نبوده است وليکن درباره نياز کالري در بيماران مبتلا به نشانگان داون که يک نقش ژنتيکي است و 47 کروموزومي هستند، در اثر افزايش ژنها عقب ماندگي ذهني در درجات گوناگون بارز مي شود. قامت کوچک و ويژگي سيماي صورت از خصوصيات و علايم مشخص ظاهري اين بيماري است و نياز کالري آنها در سنين 5 تا 11 سالگي براساس شدت و ضعف معلوليت ذهني بر طبق جدولهاي طراحي شده محاسبه ميشود. 

توصيه هاي تغذيه اي براي بهبود نيازهاي معلولان ذهني:

1- اغلب معلولان ذهني به دليل اختلال در اعمال عصبي، عضلاني مانند ناتواني در جويدن، مکيدن و بلعيدن و يا انسداد در ناحيه خاص و يا در اثر عوامل فيزيولوژيک مشکلاتي در غذا خوردن دارند. براي تحريک ترشح بزاق و بلع آسان استفاده از غذاهاي سرد و شيرين در معلولان توصيه ميشود.
2- بايد به بهداشت دهان و دندان اين کودکان توجه کافي شود زيرا فساد دنداني و پيوره يا ساير مشکلات دهاني اگر درمان نشود مي تواند سبب محدود شدن تکامل کودک شود.
3- مشکلات رشد و اختلالات وزن: اختلال در رشد، کاهش وزن و يا چاقي مشکل معلول در ميان عقب ماندگي ذهني مي باشد و نياز به توصيه هاي تغذيهاي دارند و عوامل تغذيه اي که روي رشد و وزن اين افراد تاثير مي گذارند عبارتند از:
الف) نبود کفايت تغذيهاي به علت مشکلات غذا خوردن ب) وجود بيماريهاي مزمن مانند بيماريهاي قلبي مادرزادي که سبب افزايش نياز تغذيهاي ميشود. ج) وجود بيماريهاي متابوليکي مانند فنيلکتونوريا، بيماري سلياک و گالاکتوزميا.
4- در اين افراد به منظور کنترل تشنج و يا مشکلات رفتاري و بهبود عفونت از درمان هاي طولاني مدت دارويي استفاده مي شود که بر وضعيت تغذيهاي اثر سوء دارد. به طور مثال، داروهاي محرک سيستم عصبي سبب کاهش اشتها و به دنبال آن کاهش رشد مي شود يا داروهاي ضد افسردگي سبب افزايش اشتها و به دنبال آن افزايش وزن مي شود. استفاه از ملين ها در درمان يبوست روي جذب مواد غذايي اثر سو مي گذارد.

نيازهاي تغذيهاي (انرژي) در معلولان ذهني: کودکان مبتلا به عقب ماندگي ذهني داراي نيازهاي انرژي متفاوتي هستند به عنوان مثال، کودکان مبتلا به نشانگان داون و فلج مغزي چون فعاليت بدني اندکي دارند، نياز به انرژي اين افراد کاهش مي يابد و به طور معمول افراد دچار چاقي ميشوند. از طرف ديگر، بچه هاي بيش فعال و بچه هاي دچار فلج مغزي که مبتلا به بي قراري هستند، دچار افزايش نياز به انرژي ميشوند و اگر محاسبه کالري مورد نياز اين افراد به طور صحيح انجام نگيرد، به لاغري اين کودکان منجر مي شود. در اين افراد بايد مراحل بلوغ سني را نيز بايد در نظر گرفت چرا که ممکن است بلوغ زودرس يا ديررس داشته باشند.
براي بچه هايي که محدود به تخت نيستند 5 تا 12 سال نياز انرژي Kcal/cm9/13
براي بچه هايي که محدود به تخت هستند 5 تا 12 سال نياز انرژي kcal/cm1/11
معلولين ذهني به علت مشكلات مختلفي كه در غذاخوردن دارند و همچنين به دليل داروهاي مورد استفاده در آنها يا وجود اختلالات متابوليك، در معرض كمبودهاي تغذيه اي قرار دارند.

مشكلات تغذيه اي : 

در اين افراد، معمولاً مشكلات تغذيه اي شامل:
- مشكل در جويدن، بلعيدن، مكيدن و كنترل زبان،
- دچار فساد دنداني هستند،
- به علت بي اشتهايي ، تمايل به مصرف غذا ندارند،
- عموماً مشكلات مختلفي در زمينه كنترل وزن دارند و از اضافه وزن رنج مي برند. 

تعيين نياز به انرژي:

برآورد وضعيت تغذيه در معلولين ذهني، كار دشواري است و تا كنون برنامه مشخصي براي اين افراد در دسترس نبوده است. تنها در رابطه با افراد مبتلا به سندرم داون (نقص ژنتيكي مربوط به كروموزوم شماره 47 كه درجات مختلف عقب ماندگي ذهني را بروز مي دهد و تغييرات چهره از علائم مشخص اين بيماري است که در تصوير بالا ديده مي شود) برآورد وضعيت تغذيه از طريق اندازه گيري قد امكان پذير است؛ چنان كه نياز انرژي آنها در سنين 5 تا 11 سال به ازاي هر يک سانتي متر قد در دختران، برابر 3/14 كيلوكالري و در پسران، برابر 1/16 كيلوكالري است.

مشکلات خاص در تغذيه معلولين ذهني:

در اين ميان، مشكلات خاصي نيز در زمينه تغذيه اين افراد وجود دارد كه عبارتند از:
1 - مشكلات غذا خوردن: در اثر اختلال در اعمال عصبي- عضلاني اين افراد مثل عدم توانايي در جويدن، مكيدن و بلعيدن يا انسداد در ناحيه خاص يا در اثر عوامل فيزيولوژيك، مشكلاتي در تغذيه اين افراد ايجاد مي شود كه براي تحريك ترشح بزاق و بلع آسان، استفاده از غذاهاي نرم و شيرين در اين افراد توصيه مي شود.
2 - مشكل دنداني: فساد دندان در اين افراد از مشكلات جدي به شمار مي آيد كه مراجعه منظم به دندانپزشك و رعايت نكات بهداشتي دهان و دندان بسيار لازم به نظر مي رسد كه اگر اين مشكلات دنداني در زمان مناسب درمان نشود، سبب محدودشدن تكامل كودك مي شود.
3 - مشكلات رشد و اختلالات وزن: اختلال در رشد، كاهش وزن يا چاقي، مشكل معمول در بين عقب ماندگان ذهني است و عوامل تغذيه اي كه روي رشد و وزن اين افراد تأثير مي گذارند، عبارتند از: عدم كفايت تغذيه اي به دليل مشكلات غذاخوردن، وجود بيماري هاي مزمن مثل بيماري هاي قلبي مادرزادي كه سبب افزايش نياز تغذيه اي مي شود و وجود بيماري هاي متابوليكي مثل فنيل كتونوري، بيماري سلياك و گالاكتوزمي.
4 - مشكل تداخل غذا و دارو: درمان طولاني مدت دارويي جهت كنترل تشنج يا مشكلات رفتاري و بهبود عفونت در اين افراد لازم است و مصرف زياد دارو روي وضعيت تغذيه آنها تاثير سوء دارد.