از ديدگاه رفتارشناسي، ترک اعتياد، خداحافظي با رفتارهاي نامناسب است. تغذيه ي ما وجهي از رفتار روزانه ما است. بسيار پيش مي آيد که غذاي کمي بخوريم يا حتي غذا خوردن را فراموش کنيم و يا برعکس، به نحوي افراطي، خوراکي هايي بخوريم که ارزش غذايي چنداني ندارند.
از اهداف اساسي درمان وابستگي به مواد، ارتقاي سطح مسووليت پذيري بيماران است.
رعايت تغذيه متعادل و صحيح، در واقع پذيرش مسووليت هاي ما نسبت به بدن خودمان است.
ظريفي گفته است که: " همه دوست دارند که به بهشت بروند ولي مشکل اينجا است که کسي دوست ندارد بميرد. " همه ما دوست داريم بدني قوي و سالم داشته باشيم اما کمتر در مقام ايفاي الزامات آن برمي آييم.
پُر واضح است که سوء مصرف مواد، آثار تخريبي بسياري بر بدن ما خواهد داشت. اعتياد به لحاظ عوارضي که بر اعضا و جوارح ما دارد، شبيه سگ است؛ يعني بعضي اعضا را ليس مي زند و برخي ديگر را گاز مي گيرد.
اما به هر حال، هر چه شدت و مدت وابستگي بيشتر باشد، تخريب بدني بيشتر است. در واقع اکثر معتادان به درجاتي دچار سوء تغذيه هستند.
مصايب اعتياد
بيماران در زمان مصرف مواد، به اشتباه، آن ها را عامل قدرت و انرژي گرفتن خود مي دانند اما در حقيقت اين مواد تهي از انرژي هستند. کاهش اشتها، سوءهاضمه و سوء جذب، نقص عملکرد کبد و لوزالعمده، کم کاري روده و نيز عدم دفع مناسب سموم و مواد زايد حاصل از سوخت و ساز، از جمله عوارض مصرف مواد است.
همچنين مصرف مواد به افزايش دفع و اتلاف برخي مواد ضروري براي بدن مي انجامد که ريزمغذي هايي چون ويتامين ها و املاح معدني از اين جمله هستند. ريزمغذي ها، چاق کننده نيستند اما اشتها را زياد مي کنند و هر چند از متابوليسم آن ها، مستقيما انرژي توليد نمي شود اما در توليد انرژي براي بدن ما نقش واسطه اي بسيار مهمي را ايفا مي کنند. ويتامين هاي گروه B از اين گروه هستند.
علاوه بر ريزمغذي ها، سوخت و ساز درشت مغذي ها (کربوهيدرات، چربي و پروتئين) نيز که عوامل اصلي توليد انرژي در بدن ما هستند، با اختلال جدي همراه مي شود. اين که در يک برنامه غذايي متعادل توصيه مي شود که 45 تا 50 درصد منابع انرژي از محل مصرف کربوهيدرات، 30 درصد از محل مصرف چربي ها و 20 تا 25 درصد از طريق مصرف پروتئين تامين شود، نقش و جايگاه درشت مغذي ها را در توانايي براي تحرک و انجام فعاليت هاي روزانه ما نمايان مي سازد.
براي شناسايي عادت ها
توصيه مي کنم اگر حوصله داريد براي خودتان جدولي تهيه کنيد و در آن، آن چه مي خوريد و محل و موقعيت غذا خوردن و وضعيت روحي خودتان در زمان مصرف غذا و نيز کار ديگري را که در حين غذا خوردن انجام مي دهيد، يادداشت کنيد.
اين جدول را حداقل براي 2 تا 3 روز تکميل کنيد. شايد اين روش به شما کمک کند که عادات اشتباه تغذيهاي خود را شناسايي کرده و به تصحيح آن ها بپردازيد. به عنوان مثال، اگر شما غالبا صبحانه يا ناهار خود را فراموش مي کنيد و به جبران آن در مواقعي که فرصت پيدا مي کنيد با تنقلاتي که فاقد ارزش غذايي لازم هستند، خودتان را سير مي کنيد، اگر پشت ميز کارتان يا حين رانندگي و يا صحبت با تلفن غذا مي خوريد و اگر زماني که خوشحال يا عصباني هستيد به خوردن افراطي روي مي آوريد، بدانيد که رفتار تغذيه اي صحيحي نداشته و غذاها را همانند مواد، مصرف مي کنيد.
به ياد داشته باشيد که عجله کار شيطان است و همچون ترک موفق مواد، تغيير عادات و رفتارهاي غذايي ما نيز نيازمند مرور زمان است و به تدريج ميتوانيم رفتارهاي غذايي مطلوب را جايگزين کنيم.
6 توصيه تغذيه اي در ترک اعتياد
1- برنامه غذايي در دوران ترک وابستگي، بايد حاوي مقادير کافي از ريزمغذي ها و درشت مغذي ها باشد تا بتواند بدن شما را در بازسازي بافت ها و رفع آسيب هاي وارده ياري رساند. بهتر است علاوه بر 3 وعده غذاي اصلي، از 2 ميان وعده غذايي نيز سود جست. به عبارت ديگر 5 وعده غذايي سبک تر مهم تر از 3 وعده غذايي مفصل است. ميان وعده هاي غذايي کمک مي کنند اختلاف بين حداقل و حداکثر قند خون در طول روز کاهش يابد؛ چون يکي از عواملي که موجب تغييرات خلق بيمار، احساس افت انرژي و خستگي، تحريک پذيري و عصبانيت در طول روز مي شود، نوسان هاي قندخون است. به طور کلي، در دوران ترک وابستگي، رژيم غذايي پُرپروتئين و غني از کربوهيدرات (قند) مفيد خواهد بود.
2- خوردن ميوه و سبزيجات تازه و غذاهاي حاوي غلات کامل (مثل نان هاي سبوس دار و برنج سبوس دار) مي تواند منابع ويتاميني لازم را براي تان تامين کند. مصرف روزانه يک قرص مولتي ويتامين کافي است و زياده روي در مصرف ويتامين ها آسيب رسان است.
3- براي رفع يبوست مزمن، مصرف غذاهاي حاوي فيبر بالا کمک کننده است. ميوه و سبزيجات از اين لحاظ موثر هستند و از بروز عوارضي چون هموروئيد (بواسير)، پيشگيري مي کنند. مصرف داروها و فرآورده هاي ملين نيز کمک کننده هستند.
4- در مصرف چربي ها محدوديت قايل شويد. هر چند که 30 درصد از کالري غذاي ما بايد از مصرف چربي ها تامين شود ولي فرهنگ غذايي ما به گونه اي است که معمولا مقادير به مراتب بيشتر از 30 درصد انرژي روزانه خود را از مصرف چربي ها تامين ميکنيم.
5- از مصرف کافئين حتي الامکان اجتناب کنيد. به تدريج از روزهاي آغازين ترک مواد، مصرف کافئين را کاهش دهيد و اين روند را تا رسيدن به حداقل ميزاني که مي توانيد، ادامه دهيد. يادتان باشد که قهوه دم کرده، چاي، نوشابه، کاکائو و شکلات و نسکافه حاوي مقاديري کافئين هستند.
6- مصرف قند و شکر و شيريني جات نيز مي تواند به عنوان يک محرک عمل کند لذا ضرورت دارد مصرف آن ها را متناسب با ميزان فعاليت فيزيکي خود تنظيم کنيد. به علاوه، هنگام تمايل به شيريني بهتر است ميوه هاي شيرين بخوريد.