استرس در شرايط بسيار متفاوتي از لحاظ جسمي يا روحي ايجاد مي شود. اين پديده ممکن است در اثر اتفاقاتي ناخوشايند، خوشايند و يا تغيير در شرايط زندگي مثل بچه دار شدن به وجود آيد. تأثير استرس بر توليد شير الزاماً مستقيم نيست، بلکه ممکن است در اثر آن، تداخل بسيار کمي بين رفتار و توجهات مادر و نيازهاي کودک ايجاد شود. براي مثال ممکن است مادر به دليل محدوديت هاي زماني يا عدم آگاهي از نيازهاي کودکش به ميزان کافي به کودک شير ندهد که باعث گرسنه ماندن و بي قراري کودک و نيز کاهش ميزان توليد شير مادر مي شود.
مهم ترين نکته براي ادامه ي شيردهي بدون مشکل، در نظر گرفتن نيازهاي کودک است. ادامه ي شيردهي حتي در شرايط پرتنش نيز ضروري است.
بسياري از مادران حتي در هنگام مرگ ناگهاني همسر و يا يکي از افراد فاميل موفق به ادامه ي شيردهي شده اند و مادراني که کودک خود را در دوران شيردهي از دست داده اند به دليل ادامه ي ترشح شير دچار مشکلاتي مثل احتقان و التهاب پستان ها شده اند.
عملکرد بدن
يک بررسي دقيق در مورد مشکلات روحي در دوران بعد از زايمان نشان مي دهد که ادامه ي شيردهي تأثير بسزايي در ايجاد ارتباط روحي بين مادر و کودک و بهبودي حال مادر دارد.
علائم
افسردگي و عصبانيت غالباً همراه با کاهش اعتماد به نفس و ناتواني در سازگاري با ديگران است و قطع شيردهي، بيشتر اوقات به دنبال اين مسائل ايجاد مي شود. مادراني که يک مشکل روحي را تجربه مي کنند ، براي ادامه ي شيردهي احتياج به حمايت دارند که اين حمايت بايد تا زمان از شير گرفتن کودک ادامه يابد.
شوک، ترس، نگراني و استرس هاي مشابه
حتي در مواقعي که جريان شيردهي به خوبي پيش مي رود، بروز وقايع خارجي ممکن است سبب تنش شود و توليد شير را تحت تأثير قرار دهد. از دست دادن يکي از افراد فاميل به ويژه همسر و يا يکي از فرزندان ، تنش بسيار بزرگي است. مشکلات مالي و زناشويي، مسافرت هاي کاري يا تغيير محل زندگي و يا بيماري فرزند ديگر ممکن است شرايطي را ايجاد کند که توليد شير را کاهش دهد. براي مثال مراجعات متعدد به بيمارستان جهت عيادت يا مراقبت از يکي از افراد خانواده يا يکي از نزديکان و داشتن مسئوليت مراقبت از خانواده، بيش از خودِ استرس سبب اختلال در شيردهي مي شود. داروهايي که براي درمان بي خوابي در طي دوره ي سوگواري داده مي شود مي تواند شيوه مکيدن کودک را تحت تأثير قرار دهد.
همچنين ترس و نگراني دائمي واکنش خروج شير را متوقف مي کند. در مواقعي که تحمل استرس اجتناب ناپذير است، بايد راه حلي براي ادامه ي شيردهي پيدا کرد ؛ از جمله :
- بهتر است مادر با يک نفر در مورد احساساتش صحبت کند.
- افراد خانواده مادر را حمايت کنند.
- لازم است مادر با يک مشاور مناسب ذي صلاح و خبره مانند کارکنان بهداشتي، پزشک، انجمن ترويج تغذيه با شير مادر و ساير صاحب نظران مشورات کند.
- با پزشک خود در مورد نوع داروي مصرفي (در صورت استفاده) مشورت نمايد.
- از مشاور بخواهد که فنون ايجاد آرامش را به او آموزش دهد و او نيز از اين روش ها به خوبي استفاده کند.
با برخورداري از اين امکانات، مادر از عهده ي شيردهي فرزند خود بر مي آيد.
استرس هاي فيزيکي
شيردهي موفق مادراني که تغذيه ي ناکافي داشته اند نشان مي دهد که کيفيت شيردهي تحت تأثير تغذيه ي نامناسب قرار نمي گيرد. تحقيقات اخير نشان مي دهد، تنها زماني که مادر دچار سوء تغذيه ي شديد باشد کيفيت شيرش کاهش مي يابد، اگر چه ضعف در نتيجه ي تغذيه ي ناکافي ممکن است کودک را تحت تأثير قرار دهد؛ زيرا وقتي مادر خسته است دفعات کمتري به کودک خود شير مي دهد، از طرف ديگر اگر از پستانک، شيشه و شير مصنوعي استفاده کند، چون مکيدن پستان و تحريک آن براي توليد شير کم مي شود، ميزان توليد و ترشح شير نيز کاهش مي يابد.
کشيدن سيگار
به نظر مي رسد که رابطه ي مستقيمي بين سيگار کشيدن و زود از شير گرفتن شيرخوار وجود دارد. ميزان هورموني که در بدن سبب توليد شير مي شود (پرولاکتين) در زناني که سيگار مي کشند پايين تر است. در نتيجه سبب کاهش توليد و ذخيره ي شير مي شود. در اثر سيگار کشيدن ماده اي در بدن مادر آزاد مي شود (هورمون آدرنالين) که واکنش خروح شير را تحت تأثير قرار مي دهد؛ هم چنين نيکوتين در شير ترشح مي شود. کودکان زنان سيگاري در هنگام تولد، کم وزن تر هستند و شيوع دردهاي قولنجي در آنها بيشتر است. ممکن است دليل ناراحتي و توجيه کننده ي بي قراري کودک، شير ناکافي باشد.
مصرف الکل
مصرف الکل مي تواند بر روي واکنش خروج شير مؤثر باشد. بيشتر اوقات خروج شير در مادران معتاد به الکل، دچار اختلال است. اين مادران، کمتر کودک را به پستان مي گذارند . کودک نيز بر اثر الکل دچار خواب آلودگي ، استرس و دردهاي قولنجي مي شود. مادر الکلي که با پستانک و شيشه، کودک خود را تغذيه مي کند، براي انجام موفق مسئوليت مادري احتياج به کمک دارد.
کافئين
کافئين از طريق شير مادر دفع شده و در بدن نوزاد تجمع مي يابد. مصرف 6 تا 7 فنجان
قهوه در روز سبب پيدايش علائمي در کودک مانند بيداري و فعاليت بيش از حد او مي شود.
نوشابه هاي کولادار (سياه ) و چاي نيز داراي کافئين هستند که مصرف بيش از حد آنها موجب بي قراري در شيرخوار مي گردد. سيگار کشيدن هم سبب تشديد تأثير کافئين مي شود.
مصرف داروهاي انرژي زا
اين داروها ممکن است تأثيرات بسيار اندکي بر کودک داشته باشند، ولي همين ميزان نيز ممکن است موجب بروز مشکلاتي در توليد شير شود. مصرف داروهايي که سبب کاهش مکيدن پستان ها مي شوند، با تأثير بر مادر، کودک يا هر دو، بر روي توليد شير تأثير منفي دارند. کمک کردن به مادر براي پرهيز يا کاهش مصرف اين داروها در حين ادامه ي شيردهي نتيجه ي بهتري براي مادر و کودک دارد و در شرايط بسيار خاصي ممکن است (با نظر پزشک) نياز به قطع موقت شيردهي باشد.
بيماري
بعضي از مادران با وجود بيماري شديد و يا بستري شدن در بيمارستان به خوبي به تغذيه ي کودک با شير خود مي پردازند. اگر مادر بسيار ضعيف باشد يا از لحاظ جسمي در شرايطي نباشد که بتواند کودک خود را بغل کند ( مثلاً پس از عمل جراحي ) ، پرسنل پرستاري بايد به وي کمک کنند تا شيرخوار، درست به پستان مادر گذاشته شود. مراقبت از کودک نيز بايد بر اساس نوع ، ميزان دارو و زمان مصرف آن باشد تا تأثير دارو بر نوزاد به حداقل برسد. مادري که ميزان زيادي خون از دست داده و يا بدنش کم آب باشد، ميزان ذخيره ي شيرش کاهش مي يابد. اگر مادر و کودک از ادامه شيردهي مطمئن شوند ، بهبودي سريع تر صورت مي گيرد.
کارکنان بيمارستان بايد روش هاي معمولي خود را با مادر شيرده و کودک تطبيق دهند. بسياري از مادران اذعان دارند که در زمان هايي که فرزندشان دچار بيماري خفيفي بوده، به دفعات بيشتر شيردهي احتياج داشته است.