پرسش  . دلائل عقلي اثبات برزخ چيست؟

حاصل آنكه دلائل عقلي و نقلي و حتي تجربي و حسي ـ اجمالاً ـ بر امكان و وقوع عالم قبر و برزخ دلالت دارد. هرچند ممكن است در جزئيات آن بين علما اختلاف باشد. ولي روشن است كه در اين زمينه دليل عمده و روشن همان دليل نقلي ـ آيات و روايات ـ مي‏باشد.

دلائل عقلي:

به لحاظ عقلي تمام دلائلي كه بر بقاي روح دلالت دارد و به بعضي از آنها قبلاً اشاره شد، بر امكان و وقوع عالمي بعد از مرگ دلالت دارد و به عبارت ديگر تمام براهيني كه بر دوام و بقاي روح اقامه مي‏شود، دال بر اين مطلب است كه وراء اين عالم مادّه و دنيا ضرورتاً عالم ديگري وجود دارد و ارواح در آن عالم زندگي مي‏كنند. در اينجا به يك دليل اشاره مي‏شود و آن عبارت است از عدم انطباق بزرگ بر كوچك:
در عالم ماده به لحاظ مادي انطباق يك شي‏ء با سطح صد سانتي متر مربع بر شي‏ء با سطح ده سانتي متر مربع امري محال است. تنها در صورتي مي‏توان جسم اوّل را بر دوّم منطبق كرد كه جسم دوم بزرگتر يا دست كم مساوي باجسم اوّل باشد. حال چنين اتفاقي در عالم ذهن انسان مي‏افتد. هنگامي كه انسان به يك كوه مي‏نگرد، اين كوه با عظمت بر كجاي سيستم ادراكي ذهن انسان منطبق مي‏شود؟ مگر همه وجود مادي انسان چقدر است كه بتواند كوهي را در خود جاي دهد؟ بايد توجه كرد كه آنچه انسان ادراك مي‏كند حقيقت كوه است نه عكس كوچك شده آن. اين انطباق بزرك بر كوچك كه همواره در دستگاه ادراكي انسان انجام مي‏گيرد از لحاظ مادي قابل توجيه وتحليل نيست. پس قواي ادراكي انسان به محوريت روح (ادراك كننده روح است نه سلولهاي مادي) غير مادي است. پس جهان ديگري وراي جهان ماده وجود دارد كه موجودات غير مادي بدان تعلق دارد.

عظمت و اهميت و فايده عالم برزخ:

اين نكته نيز قابل توجه است كه عالم برزخ گاهي به آن عالم مثال نيز گفته مي‏شود. از نظر عقل بايد بزرگ‏تر و وسيع‏تر و از لحاظ وجودي شديدتر و قوي تر از اين عالم ماده باشد و به اصطلاح محيط بر عالم ماده باشد و عالم دنيا در آن محاط باشد. چون هر چه قيود و محدوديت ها در موجودي كمتر باشد از لحاظ وجودي شديدتر و موجودي قوي‏تر محسوب مي شود. اين مطلب در روايات نيز مورد توجه قرار گرفته است كه بيان خواهد شد.