روانشناسي تحقير
ما ايراني ها هزاران خصوصيت خوب و نيکو داريم، اما در کنار اين خصوصيات خوب، گاهي نيز به ويژگي هايي برمي خوريم که چندان خوشايند نيستند.
واقعيت اين است که برخي از ما در خانه، محيط کار يا مدرسه عادت داريم ديگران را تحقير کنيم، به طور مثال براي ديگران اسم مي گذاريم يا با طعنه و کنايه، به آنها نيش و زخم زبان مي زنيم.
اين موضوع را با دکتر ابراهيمي مقدم، روانشناس مطرح کرديم و ايشان از زاويهاي ديگر به اين موضوع نگاه کردند. شما هم همراه ما باشيد.
يکي از شايعترين انواع تحقير، اسم گذاشتن روي افراد است. شايد جالب نباشد بگويم، اما خيلي اوقات مي بينيم که والدين براي تنبيه يا تربيت فرزندشان از کلمات احمق، تنبل و امثال آن استفاده ميکنند. به نظر شما چنين رفتاري، چه تبعاتي به همراه خواهد داشت؟
به نکته مهمي اشاره کرديد. اگر کودکان را با گذاشتن اسم نامناسب تحقير کنيم، آنها باور مي کنند که داراي اين صفات و خصوصيات هستند. در نتيجه عزت نفس آنها از دست ميرود و گاهي ممکن است از حضور در جمع و ارتباط با ديگران خودداري کنند.
تحقير کردن در کودکي دردسرسازتر است يا بزرگسالي؟
تحقير کردن در هر سني مشکل ساز است اما در کودکان مي تواند تاثيرگذارتر باشد، زيرا قدرت تاثير کلمات بر کودکان بيشتر است. هر واژه يا جمله اي که به کودک گفته شود، به همراه خود پيام مهمي درباره کودک و رابطه او با دنياي خويش دارد. اين پيام ها تبديل به يک باور مي شوند و در آينده و بزرگسالي براي او دردسرساز خواهند شد. متاسفانه کودکان به آن حد از توانايي نرسيده اند تا مطالبي را که به ذهن شان وارد ميشود، جداسازي کنند و مانع بعضي از آنها شوند.
کودک، پدر و مادر خود را عقل کل مي داند و باور دارد که آنها همه چيز را مي دانند و سخنانشان مثل يک قانون است.
بهداشت رواني در کودکان و بزرگسالان بر چند اصل استوار است و نخستين اصل آن احترام به شخصيت خود و ديگران است.
افرادي که خود يا ديگران را با الفاظ يا صفات ناخوشايند خطاب مي کنند، به تدريج سلامت روان خود را ار دست مي دهند.
تکرار تحقير کودک از سوي والدين، موجب مخدوش شدن عزت نفس کودک خواهد شد.
نتيجه اش چه ميشود؟
خب، اگر عزت نفس داشته باشيم، براي برخورد با مشکلاتي که در زندگي خصوصي و شغلمان بروز مي کند، آمادگي بيشتري داريم. به تعبيري مي توانيم در پي هر شکست، روي پايمان بايستيم و نيروي بيشتري براي از نو شروع کردن خواهيم داشت.
هر چه عزت نفس ما سالم تر باشد، به ديگران احترام بيشتري مي گذاريم و با آنها برخورد بهتر و منصفانه تري خواهيم داشت، زيرا آنها را تهديدي عليه خود نمي دانيم.
در مقابل هر چه عزت نفس ما کمتر باشد، اميد و آرزويمان دچار نقصان ميشود و احتمال موفقيت مان کاهش مي يابد.
هر چه عزتنفس ما بيشتر باشد، با اشخاص روابط سالم تري برقرار ميکنيم. دليل آن هم اين است که افراد همانند، يکديگر را جذب مي کنند و سالم ها به هم مي رسند، لذا اگر دوستي داريد که مدام در پي تحقير ديگران يا خود شماست، مي توانيد هم به عزتنفس خودتان شک کنيد و هم به انتخابتان!
افراد با عزت نفس بالا و پايين چه طور دوستانشان را انتخاب ميکنند؟
ما اصولا مايل به برقراري ارتباط با کساني هستيم که عزتنفس بيشتري دارند و براي خود ارزش قايل هستند. به همين ترتيب اگر براي خودمان ارزش قايل شويم و اجازه ندهيم که ديگران ارزش و اعتبار ما را خدشه دار سازند، بيشتر احتمال دارد که افراد باعزت نفس بالا را به دور خود جمع کنيم.
برعکس اگر براي خودمان ارزشي قايل نباشيم و اجازه دهيم به راحتي مورد تحقير و سرزنش ديگران قرار گرفته و يا خداي ناکرده الفاظ و کلمات نازي با در مورد ما به کار بردند، به تدريج شاهد خواهيم بود که اطرافيان و دوستان ما نيز از زمره کساني هستند که در تحقير خود و ديگران مهارت دارند!
و به عنوان حرف آخر، لطفا درباره عزتنفس و رابطه آن با احترام به ديگران هم توضيح دهيد.
هر چه عزتنفس ما سالمتر باشد، به ديگران احترام بيشتري مي گذاريم و با آنها برخورد بهتر و منصفانه تري خواهيم داشت، زيرا آنها را تهديدي عليه خود نمي دانيم.
از اين گذشته، احترام گذاشتن به خود، مقدمه و شرط لازم احترام گذاشتن به ديگران است.
در نظر داشته باشيد که با داشتن عزتنفس خوب و سالم، بدخواه ديگران نمي شويم، از بي اعتنايي ديگران نمي ترسيم و نگران تحقير و خيانت نخواهيم بود.
کوتاه سخن اينکه، اشخاصي که به احساس ارزشمندي خود رسيده اند، با مهرباني، سخاوت و تعاون اجتماعي بيشتري با ديگران برخورد مي کنند.
البته داشتن احساس خوب از خويشتن شرط لازم براي رسيدن به حال خوب است، اما شرط کافي نيست. عزتنفس جايگزين دانش و مهارتي که شخص براي رسيدن به موفقيت به آنها نياز دارد نخواهد شد، اما احتمالا مي تواند به ياد گرفتن اين دانش و مهارت کمک کند.
تهيه مصاحبه: دکتر مجيد سلطاني