بدبيني يا سوء ظن، از بيماري هاي خطرناك رواني است كه هر كس به آن گرفتار شود، ناراحتي، رنج ها و دردها در انتظار اوست. اين بيماري گاه چنان شدت مي يابد كه شخص مبتلا، به هر چه مي نگرد يا به هر چه فكر مي كند، مي كوشد نقص يا عيبي در آن بجويد و نيكويي هاي آن را از نظر دور كند. سوء ظن به معناي بدگماني بوده و يکي از رذائل اخلاقي است که در دين اسلام و در قرآن کريم به شدت از آن نهي شده است.
اين خوي ناپسند و بيماري اخلاقي اعتماد افراد را نسبت به يكديگر از بين مي برد و به آبرو و اعتماد آنها آسيب مي رساند. بدبيني بزرگ ترين مانع همكاري هاي اجتماعي، اتحاد و به هم پيوستگي دل هاست و انسان را گوشه گير ، تك رو و خودخواه بار مي آورد. بدگماني سرچشمه خشم ها، جنگ و خونريزي هاست.
بدبين يا بايد از همه كناره گيرد يا فقط تظاهر به دوستي كند و خود را چنان بنمايد كه در باطن آن گونه نيست و چون به اشخاص و رويدادها با عينك بدبيني مي نگرد، نمي تواند با بي طرفي و بي نظري، آن ها را بررسي كند و آن پديده يا شخص را آن گونه كه هست بشناسد. در نتيجه، دچار قضاوت نادرست مي شود و اين خود موجب عقب ماندگي است و نيز موجب بهره نگرفتن از فرصت ها و افراد با ارزش است.
سوء ظن باعث جستجو در كار ديگران مي شود كه عوارض خطرناكي دارد و نيز موجب غيبت و بدگويي از ديگران مي گردد كه آن نيز گناهي بزرگ و زيان بار است.
براي روشن شدن مطلب به حكايت زير توجه كنيد:
آرام از صخره ها بالا رفت و وقتي به نوک صخره رسيد سرش را به سمت آسمان بلند کرد و فرياد زد:
- خدايا!!! مي شنوي صدايم رو؟ من رو مي بيني؟
آسمان پر از ابر، برقي زد و غريد!
- چرا مي گي نه؟ مگه تو خدا نيستي؟ مگه هميشه نمي گي با بنده هاتي و ما رو مي بيني؟ حالا که ازت مي پرسم مي گي نه؟؟؟
نااميد، خسته و از همه جا بريده، خود را از آن بالا پرت کرد پايين، تا زندگي اي را که خدا به او هديه کرده بود از بين ببرد!
آن طرف تر، در فاصله اي نه چندان دور، فردي ديگر از صخره هاي کوه سر به فلک کشيده بالا رفت و وقتي به نوک صخره ها رسيد، سرش را به سمت آسمان بلند کرد و فرياد زد:
- خدايا!!! مي شنوي صدايم رو؟ من رو مي بيني؟
آسمان پر از ابر برقي زد و غريد! چشم هاي مرد از خنده و شادي برقي زد و گفت:
- مي دونستم که به يادمي! اين عکس رو هم واسه همين گرفتي، مگه نه؟ مي خواي هميشه به يادم باشي؟!!
و خوشحال از بالاي کوه پايين آمد تا زندگي اي را که خدا به او هديه داده بود، ادامه دهد.
تقسيمات بدبيني:
در روان پزشكي معاصر، بدبيني به سه گروه تقسيم مي شود:
1- اختلال شخصيت بدبيني
2- اختلال هذياني يا هذيان بدبيني
3- بيماري اسكيزوفرنيا، نوع پارانوئيد يا بدبيني
فرد مبتلا به اختلال "شخصيت بدبيني"، به همه چيز و همه كس، به ديده شك و ترديد نگاه مي كند و حالت دفاعي به خود گرفته و آن ها را تهديد آميز تلقي مي كند.
بعضي از اين بيماران تصور مي كنند كه تحت تعقيب هستند، يا كسي مي خواهد آن ها را بكشد يا مسموم كند. تعدادي از اين بيماران، دچار هذيان حسادت، يا بزرگ منشي يا خود بزرگ بيني هستند.
در فرد مبتلا به اسكيزوفرنياي نوع پارانوئيد، اوهام گزند و آسيب رسيدن، تحت تعقيب بودن، يا خود بزرگ بيني وجود دارد.
از لحاظ علت شناختي، عوامل مختلفي در ايجاد بدبيني، دخالت دارد. وجود فضاي شك و ترديد، ترس، تظاهر، بي اعتمادي، دروغگويي و زورگويي در خانواده و محيط، از عوامل زمينه ساز اين بيماري است.
تجربه هاي ناخوشايند فردي، خانوادگي و اجتماعي، مي تواند در ايجاد بيماري، نقش داشته باشد.
ويژگي هاي ارثي و سرشتي و عوامل زيست شناختي، نقش مهمي در شكل گيري و بروز اين بيماري دارد.
ادامه دارد...
مريم آقا محمدرضا